Vilma Espín

Kuartel Moncadaren aurkako erasoko gertakarietatik oso gertu, Frank País santiaguero iraultzailea ezagutu zuen Habanan. Pais-en lagun banaezina bihurtu, eta hark sortutako erakundeetan aktiboki parte hartu zuen, Ekintza Nazional Iraultzaile gisa. Ondoren, erakunde hori uztailaren 26ko mugimenduan sartu zen.

Mexikora joan zen Fidel Castrorekin elkarrizketatzera eta Batistaren gobernuaren aurkako matxinada errebeldea prestatzeko aginduak eta mezuak jasotzera. Bidaia horretan Raul Castro ezagutu zuen. Frank Pais-en agindupean, 1956ko azaroaren 30ean Kubako Santiago altxamenduan parte hartu zuen, Granmako espedizionarioei laguntzeko eta lehorreratzea prestatzeko. Santiagoko mugimendu iraultzailearen kuartel nagusia bere etxebizitzan kokatu zen.

País-ek berak izendatu zuen Vilma, 1957ko uztailaren 31n hil baino lehentxeago, erakunde klandestinoaren Koordinatzaile Probintziala izateko, Ekialdeko probintzian, Sierra Maestran, ordurako gerrilla hasita zegoan lekuan, Fidel Castro buru zela.

1956an, Sierra Maestrako gerrillari-jarduerak hasi ondoren, lautadatik lagundu zien borrokalariei. Diktaduraren jazarpenaren aurrean, Vilmak matxinadan izan zuen papera ezaguna egin zen eta Frank País II Ekialdeko Frontera igo zen. Han, gerrillarien aurkako borrokan parte hartzeaz gain, Raul Castro Ruz fronteko nagusiaren bikotekide egin zen. 1959an Iraultzak garaipena lortu ondoren Vilma eta Raul ezkondu egin ziren.[3]

1959ko urtarrilaren 1eko iraultzailearen garaipenaren ondoren, Vilma Espínek emakumeen erakundeak berrantolatu zituen. Berrantolaketa horretatik sortu zen Emakume Kubatarren Federazioa, eta haren lehendakaria izan zen. Vilmaren lana eta lidergoa funtsezkoak izan ziren Haurren Zirkuluak (haurtzaindegiak) ezartzeko, emakumeak ikasten eta lanean has zitezen, dozenaka mila prostituta berrezteko eta alfabetatzeko, eta Kubako emakumeak ahalduntzeko. Halaber, Haurren eta Gazteen Kodea eta Familiaren Kodea ezartzeko.

Kubako Alderdi Komunistako Batzorde Zentraleko kide izan zen 1965ean sortu zenetik, eta halaxe jarraitu zuen harik eta hil zen arte, biltzar guztietan berretsi baitzuten. 1980ko kongresuan Politburuko ordezko kide izendatu zuten eta hurrengoan kide eraginkorra izan zen.1991ra arte Politburoko kide izan zen.

Batzar Nazionaleko diputatu izan zen lehen legegintzaldian, eta Estatu Kontseiluko kide eratu zenetik. Batzar Nazionaleko zenbait batzorderen buru izan zen, hala nola, Prebentzio eta Gizarte Arretarako Batzorde Nazionalaren eta Haurtzaroko Batzordearen buru.

Hainbat kondekorazio, titulu eta agindu nazional eta nazioarteko jaso zituen, besteak beste, Kubako Errepublikako Heroinaren ohorezko titulua eta Lenin de la Paz saria.

Espín izan zen Txilen 1959an egin zen Emakume eta Haurrei buruzko Latinoamerikako Lehen Biltzarreko Kubako ordezkaritzaren buru. Mexikon, Kopenhagen, Nairobin eta Pekinen egindako Emakumearen Konferentzietako ordezkaritzen buru ere izan zen.

Raul Castrorekin zuen ezkontzatik, Vilma hil arte, hiru alaba eta seme bat izan zituen. Alabetako batek, Mariela Castrok, Sexu Hezkuntzarako Zentro Nazionala zuzentzen du. Haren seme bakarra, Alejandro, Barne Ministerioko koronela da, Angolan egon zen Kubako misio militarra herrialde hartan zegoenean, eta aitaren laguntzaile pertsonala izan zen, eta, nahiz eta Kubako kontrairaultza, gobernuaren buru izan zitezkeen ondorengoetatik izendatu, azkenean ez zen horrelakorik gertatu.[4]

Egia esan, 1959tik Kubak inoiz ez zuen izan ofizialki Lehen Damarik. Vilma Espínek ofizialki ordezkatu zuen Kubako gobernua emakumearekin zerikusia zuten zenbait mundu-biltzarretan, baina inoiz ez zen lehen dama ofiziala izan, eta ez zuen izen horrekin aipatu Raúl Castro senarrak, Estatu eta Ministroen Kontseiluetako lehen lehendakariorde gisa, Fidel Castro Ruz Kubaren bat-bateko gaixotasunaren aurrean nazioko buruzagitza hartu zuenean, 2006ko uztailaren 31n. Kubako gobernu-egituretan ez dago kargu hori 1959. urtetik.