Velabrum

Jatorriz, Velabrum Foroaren haranak, Kapitolioaren eta Palatinoaren arteko haranak, eta bertako errekak osatzen zuten multzoa izendatu behar zuen. Pixkanaka-pixkanaka, Velabrumak eremu murritzago bat izendatu zuen, Foroaren iparraldetik, Palatinoko maldetan eta Vicus Tuscusen trazaduraren ekialdetik, Kapitolioaren eta Vicus Iugariusen hegaletatik mendebaldera eta Forum Boariumetik hegoaldera.

Gune honen antolaketa baino lehen, Velabrum zingira-eremu bat zen, urez bete ohi zena[1], ontzi txikien zirkulazioa ahalbidetzeko adinako sakonerarekin. Cloaca Maxima, Erromako estolda handia, Velabrumen barruan eraiki zen, eta, horri esker, eremua lehortu eginzen, eraikigarri bihurtzeko. Hala ere, eraiketa hori gorabehera, Velabrum auzoa Tiber ibaiaren ur-goraldiekin gainezka jartzen zen[2], Neronen garaiko sute handiaren ondoren lurraren maila igo zen arte.

Antzinako Erroman, Velabrumek industria- eta merkataritza-jarduerak biltzen zituen, batez ere zuraren, olioen eta ardoen arloetan. Bere kokapenak, Erromako foroaren, Foro Boarioaren, ibai-portuaren eta Sublizio zubiaren artean, eguneroko igarobide garrantzitsua zen, batez ere Vicus Tuscus eta Vicus Iugarius kaleen luzeran. Foro Boarioa Velabrumeko mugetatik kanpo utziz gero, auzoa nahiko pobrea da monumentuetan. Hala ere, auzo honetan eraiki zen hiriko lehen gune erlijioso handienetako bat, Fortuna eta Mater Matutako tenplu bikiekin batera. Hipotesi baten arabera, Augustoren tenplua iparraldean legoke, Forotik hurbil. Aipatzekoak dira, baita ere, Janoren arku tetrapiloa eta Argentarioen arkua, Velabrum eta Foro Boarioaren arteko muga markatzen duena[3].

Velabrum latinezko izenaren etimologia zalantzazkoa da, antzinako autoreek hainbat azalpen ematen dituzte. Lehen hipotesi baten arabera, Velabrum vehiculabrum terminoaren uzkurduratik sortu zen, hau da, "ibilgailuz joateko tokia" terminotik. Izan ere, Velabrum urez bete daitekeen eremua da, eta Tiber ibaiaren goraldietan ibilgailuz baino ezin da ibili. Varronek proposaturiko bigarren hipotesi baten arabera, terminoa vehere edo velaturam facere ("garraiatu") aditzetik dator[1]. Festoren arabera, Velabrumek gari-aleen aireztapenetik hartzen du izena[4]. Azkenik, Plutarkori dagokionez, terminoa velatura ("nabigatu belaz") hitzetik dator, Tiber ibaia itsasontziz zeharkatzen delako leku horretan, edo velum hitzetik, Erromatar Forotik Zirko Maximoraino doan bidea hartzen duten eta auzoa zeharkatzen duten oihalak[5].

Erdi Aroan, auzoari Velum Aureum edo Velum Avreum deitu zitzaion, latin izenaren desitxuraketak.

Elezaharraren arabera, urtegi honetan hazten ari zen Ficus baten sustraiek Romulo eta Remo zeramatzan saskia harrapatu zuten[6].

Ankok Martziok Velabrumean ehortzi zuen Aka Larentia[7] eta urtero jaialdi bat antolatu zuen, Larentalia izenekoa, zeinean jainko Larei sakrifizioak eskainiko zitzaizkien. Lekuak, beraz, esanahi sinboliko handia du.