Uztailaren 19
Uztailaren 19a gregoriotar egutegiaren urteko berrehungarren eguna da, 201.a bisurteetan. 165 egun falta dira urtea amaitzeko.
|
|
|
.jpg.webp)
Gertaerak
Euskal Herria
Mundua
- 64 – Erromako Sute Handia.
- 711 – Guadaleteko guduan Roderiko bisigodoen azken erregea Tarik ibn Zijadek zuzenduriko islamdar armadak menderatua izan zen. Bisigodoen Erresuma, ondorioz, penintsulatik desagertu zen. Musulmanek Iberiar penintsula konkistatzea lortu zuten.
- 1512 – Fernando Katolikoak, Aragoiko errege eta Gaztelako gobernadoreak, Nafarroako Erresumaren inbasioa agindu zuen ofizialki.
- 1553 – Maria I.a Ingalaterrako erregina izendatu zuten.
- 1848 – Emakumeen Eskubideen lehen biltzarra egin zen New Yorken.
- 1849 – Espainian sistema metriko dezimala ezarri zuten merkataritza harremanetarako unitate gisa.
- 1921 – Arditi di Popolo milizia antifaxista italiarrak bere lehen ekintza ofiziala burutu zuen Piombinon. Faxisten bilkura bati eraso egin eta hau inguratu zuten.
- 1979 – Matxinatu sandinistek boterea hartu zuten Nikaraguan, eta Somoza familiaren 44 urteko aginteari amaiera eman zioten
- 1997 – Behin-behineko Irlandako Armada Errepublikarrak su etena aldarrikatu zuen. Ondorioz, Sinn Fein alderdien arteko mahaian onartu zuten.
- 2006 – 50 hildako Libanon Israelen bonbardaketa indiskriminatuen ostean.
- 2010 – Indian bi trenen arteko istripuan 60 lagun hil eta 150 zauritu ziren.
Arte eta kultura
Euskal Herria
- 2008 – Aurelia Arkotxa Euskaltzaindian ofizialki sartu zen Hendaian egindako bilkuran.
Mundua
- 1950 – Treasure Island ("Altxor uhartea") filma estreinatu zen, Byron Haskinek zuzendu eta Bobby Driscoll, Robert Newton, Basil Sydney eta Finlay Currie aktoreek antzeztu zuten.
- 1996 – The Frighteners ("Ikaratzaileak") filma estreinatu zen, Peter Jacksonek zuzendu eta Michael J. Fox, Trini Alvarado, Peter Dobson, John Astin, Dee Wallace Stone, Jeffrey Combs eta Jake Busey aktoreak antzeztu zutelarik.
- 2002 – K-19: The Widowmaker ("K-19: Alargungilea") filma estreinatu zen, Kathryn Bigelowek zuzendu eta Harrison Ford, Liam Neeson eta Peter Sarsgaard aktoreek antzeztu zutelarik.
Kirolak
Jaiotzak
Euskal Herria
- 1795 – Rufino Lacy, irlandar familiako bizkaitar biolinista eta musikagilea (h. 1847).
- 1808 – Fernando Norzagarai, euskal militar eta politikaria (h. 1860).
- 1862 –
- Ignacio Ugarte, gipuzkoar margolaria (h. 1914).
- Juan Bizente Zengotita-Bengoa, bizkaitar idazlea (h. 1943).
- 1880 – Pedro Vargas, euskal abokatu eta politikaria.
- 1881 – Mikel Urreta Etxebeste, gipuzkoar politikari eta euskaltzalea (h. 1961).
- 1929 – José Espartza, Espartza, nafar pilotaria (h. 2018).
- 1938 – José Luis Falcón, gipuzkoar atleta ohia, mailu jaurtiketan aditua.
- 1940 – Jose Antonio Rubalkaba, bizkaitar politikari jeltzalea.
- 1949 – Jesús Iradier, arabar saskibaloi jokalari ohia eta margolaria, Madrilen.
- 1951 – Joxean Lizarribar, gipuzkoar enpresaburua, Berria Taldeko lehendakaria (h. 2013).
- 1954 – Guanes Etxegarai, lapurtar eskulturagilea, margolaria eta grabatzailea (h. 2013).
- 1955 – Mari Carmen Urbieta, bizkaitar politikaria.
- 1966 – Peio Hontas, lapurtar errugbilari ohia.
- 1974 – Antonio Zabalburu, bizkaitar aktorea.
- 1979 – Laura de la Calle, euskal aktore eta modeloa.
- 1986 – David Zurutuza, gipuzkoar futbolari ohia.
- 1988 – Niko Mindegia, nafar eskubaloi jokalaria.
- 1989 –
- Igor Martinez, arabar futbolaria.
- Mikel Uriz, nafar saskibaloi jokalaria.
- 1995 – Mikel Ibarguren, gipuzkoar aktorea.
- 1998 – Asier Etxeberria, nafar txirrindularia.
- 2001 – Xabier Zaldua Marcen, nafar futbolaria.
Mundua
- 810 – Muhammad al-Bukhari, arabiar idazlea (h. 870).
- 1223 – Baibars I.a, Egiptoko laugarren sultan mamelukoa (h. 1277).
- 1688 – Giuseppe Castiglione, italiar margolaria eta misiolari jesuita (h. 1766).
- 1764 – Juan José Castelli, argentinar abertzalea (h. 1812).
- 1791 – Odilon Barrot, Frantziako lehen ministroa (h. 1873).
- 1793 – Thomas Doughty, estatubatuar margolaria, Hudson Ibaiaren Eskolako kidea (h. 1856).
- 1814 – Samuel Colt, estatubatuar enpresaburua, errebolberraren asmatzailea (h. 1862).
- 1819 – Gottfried Keller, suitzar olerkari eta nobelagilea (h. 1890).
- 1830 – Juliette Bonheur, frantziar margolaria (h. 1891).
- 1834 – Edgar Degas, frantziar margolari, eskulture, grabatzaile eta marrazkigilea (h. 1917).
- 1846 – Edward Charles Pickering, estatubatuar astronomoa (h. 1919).
- 1864 – Fiammetta Wilson, britainiar musika-maistra, zuzendaria eta astronomoa (h. 1920).
- 1868 – Francesco Saverio Nitti, Italiako lehen ministroa (h. 1953).
- 1876 – Ignaz Seipel, austriar estatu-gizona eta apaiza (h. 1932).
- 1885 – Aristides de Sousa Mendes, Schindler portugaldarra, portugaldar diplomatikoa (h. 1954).
- 1886 – Ana Carrique, argentinar musikagilea eta irakaslea (h. 1978).
- 1890 – Jurgi II.a Greziakoa, Greziako erregea (h. 1947).
- 1893 – Vladimir Maiakovski, errusiar poeta eta dramaturgo iraultzailea (h. 1930).
- 1896 – Archibald Joseph Cronin, ingeles eleberrigilea (h. 1981).
- 1898 –
- Étienne Decroux, frantziar mimoa (h. 1991).
- Vilho Lampi, finlandiar margolaria (h. 1936).
- Herbert Marcuse, alemaniar filosofoa eta soziologoa (h. 1979).
- 1901 – Eugene Avtsine Aveline, frantziar idazlea (h. 1992).
- 1908 – Josefina Carabias, espainiar abokatu, idazle eta kazetaria, Espainiako lehen emakume kazetarietako bat (h. 1980).
- 1918 – Edith Shain, Alfred Eisenstaedten Times Squareko musuaren argazki ospetsuan agertzen den erizaina (h. 2010).
- 1921 – Rosalyn Yalow, estatubatuar fisikaria, 1977ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2011).
- 1922 –
- Ja'afar Negeri Sembilangoa, Malaysiako erregea eta Negeri Sembilango monarka (h. 2008).
- George McGovern, estatubatuar historialari eta politikaria (h. 2012).
- 1925 – Jean-Pierre Faye, frantziar idazle eta filosofoa.
- 1927 – María Wonenburger, espainiar matematikaria, Fulbright beka jaso zuen lehen espainiar emakumea (h. 2014).
- 1929 –
- John Hejduk, estatubatuar arkitektoa (h. 2000).
- Emmanuel Le Roy Ladurie, frantziar historialari modernista (h. 2023).
- Luigi Pistilli, italiar aktorea (h. 1996).
- 1934 – Francisco Sá Carneiro, Portugalgo lehen ministroa (h. 1980).
- 1935 – Harvey Sacks, estatubatuar soziologoa, etnometodologiaren ordezkari nabarietakoa (h. 1975).
- 1938 – Galina Tiurina, errusiar matematikaria, geometria aljebraikoan espezialista (h. 1970).
- 1943 – Thomas J. Sargent, estatubatuar ekonomialaria, makroekonomia eta ekonometrian aditua, 2011ko Ekonomiako Nobel Saria.
- 1946 – Ilie Năstase, errumaniar tenislari ohia.
- 1947 – Brian May, ingeles musikari eta astrofisikaria, Queen taldeko gitarrajolea.
- 1950 – Adrian Noble, britainiar antzerki zuzendaria.
- 1951 – Abel Ferrara, estatubatuar zinemagilea.
- 1952 – Allen Collins, estatubatuar gitarra-jotzailea, Lynyrd Skynyrd taldeko kidea (h. 1990).
- 1953 –
- René Houseman, argentinar futbolaria (h. 2018).
- Howard Schulz, estatubatuar enpresaria.
- 1958 –
- Kazushi Kimura, japoniar futbolari ohia.
- Maria Mercè Roca, kataluniar idazle eta politikaria.
- 1959 – Juan José Campanella, argentinar zinema eta telebista zuzendari eta gidoigilea.
- 1960 – Atom Egoyan, kanadar-armeniar zinema zuzendaria.
- 1962 – Manuel Vilas, espainiar idazlea.
- 1965 –
- Hailemariam Desalegn, Etiopiako lehen ministroa.
- Evelyn Glennie, eskoziar perkusionista birtuoso gorra.
- Ana Labordeta, aragoar aktorea.
- 1968 – Sandra Ortega Mera, coruñar psikologoa, enpresaburua eta filantropoa, Espainiako bigarren pertsonarik aberatsena.
- 1969 – Sabine Bau, florete modalitateko alemaniar eskrimalaria.
- 1970 –
- Anna Cardús Flaqué, espainiar saskibaloi-arbitro ohia, ACB ligako bigarren emakume arbitroa.
- Christopher Luxon, Zeelanda Berriko lehen ministroa.
- Nicola Sturgeon, Eskoziako lehen ministroa.
- 1971 –
- Vitali Klitxko, ukrainar boxeolari ohi eta politikaria.
- Naoki Soma, japoniar futbolari ohia.
- 1972 - Zanele Muholi, hegoafrikar argazkilari eta ikus-artista ez-bitarra.
- 1973 – Saïd Taghmaoui, marokoar-frantziar aktorea.
- 1976 – Benedict Cumberbatch, ingeles aktorea.
- 1977 – Matt Carthy, irlandar politikaria.
- 1978 –
- Brittany CoxXx, estatubatuar aktore pornografikoa (h. 2016).
- Dolores Fonzi, argentinar aktorea.
- 1979 – Roger Torrent, Kataluniako Parlamentuko presidentea.
- 1980 – Carlos Zárate, espainiar txirrindularia.
- 1982 –
- Jared Padalecki, estatubatuar aktorea.
- María Sefidari Huici, espainiar psikologoa eta irakaslea, Wikimedia Fundazioko Administrazio Kontseiluko presidentea.
- 1983 – Sabrina Garciarena, euskal jatorriko argentinar aktorea.
- 1984 – María Lapiedra, kataluniar idazle, aktore pornografiko eta modeloa.
- 1988 – Jaiyah Saelua, samoar futbolaria, gizonezkoen Munduko Futbol Txapelketarako sailkapen-fase batean jokatu duen lehen pertsona transgeneroa.
- 1991 – Jun Amano, japoniar futbolaria.
- 1994 - Lucas Torró, espainiar futbolaria.
Heriotzak
Euskal Herria
- 1604 – Rodrigo del Río de Losa, Espainiako banderapean aritutako arabar konkistatzaile eta esploratzailea, Mexikon (j. 1536).
- 1800 – José Rezabal, euskal abokatu, legelari eta politikaria, Txileko Santiagon (j. 1747).
- 1923 – Alberto Matxinbarrena, gipuzkoar futbolaria, Guadarraman (j. 1888).
- 1977 – Ángel María Rousse, bizkaitar futbolaria (j. 1902).
- 1980 – Faustino Villanueva Villanueva, nafar apaiza eta misiolaria, Guatemalan eraila (j. 1931).
- 1994 – Ángel Salas, bizkaitar hegazkinlaria, Gerra Zibil garaian aparteko hegazkinlari izandakoa, Madrilen (j. 1906).
- 2003 – Julen Lekuona, euskal idazlea, abeslaria, eta musikagilea (j. 1938).
- 2006 – Juan María Benegas, gipuzkoar futbolaria (j. 1934).
- 2014 – Mauro Urriza, nafar musikaria eta musikagilea (j. 1963).
Mundua
- 514 – Simako, Aita santua.
- 1304 – Francesco Petrarca, italiar poetista (j. 1304).
- 1626 – Elixabete Danimarkakoa, Brunswick-Lüneburgeko dukesa ezkontidea (j. 1573).
- 1692an, Salemgo sorginkeria prozesuan sorginkeria leporatuta:
- Sarah Good (j. 1653).
- Rebecca Nurse (j. 1621).
- Sarah Wildes (j. 1627).
- 1810 – Luisa Mecklenburg-Strelitzekoa, Prusiako erregina ezkontidea (j. 1776).
- 1814 – Matthew Flinders, ingeles itsasgizon eta esploratzailea (j. 1774).
- 1824 – Agustin de Iturbide Aranburu, Mexikoko lehenbiziko presidentea eta enperadorea (j. 1783).
- 1837 – Agustín Eyzaguirre, Txileko behin-behineko lehendakaria izandakoa (j. 1768).
- 1838 – Pierre Louis Dulong, frantziar fisikari eta kimikaria (j. 1785).
- 1842 – Pierre Joseph Pelletier, frantziar farmazialari eta kimikaria (j. 1788).
- 1850 – Margaret Fuller, estatubatuar kazetari, kritikari eta emakumeen eskubideen defendatzailea (j. 1810).
- 1891 – Pedro Antonio de Alarcón, espainiar idazlea (j. 1833).
- 1917 – Gregoria Canelo de Paredes, cacerestar chinato dialektoaren hiztuna eta Extremadurako dialektologiaren ikertzailea (j. 1861).
- 1920 – Hasan bey Aghayev, azerbaijandar politikari, kazetari, mediku, irakasle eta Azerbaijango parlamentuko presidentea (j. 1875).
- 1930 – Robert Stout, Zeelanda Berriko lehen ministroa (j. 1844).
- 1936 – Apel·les Mestres i Oñós, kataluniar marrazkigilea eta idazlea (j. 1854).
- 1937 – Nino Nanetti, italiar komunista (j. 1906).
- 1943 – Giuseppe Terragni, italiar arkitektoa (j. 1904).
- 1945 – Heinrich Wölfflin, suitzar arte-historialaria (j. 1864).
- 1947 – Aung San, birmaniar buruzagi iraultzailea (j. 1915).
- 1954 – Jean Roger-Ducasse, frantziar musikagilea (j. 1873).
- 1957 – Curzio Malaparte, italiar kazetaria eta idazlea (j. 1898).
- 1961 – Paul W. Merrill, estatubatuar astronomoa (j. 1887).
- 1964 – Olavi Paavolainen, finlandiar idazle, poeta, entsegulari eta kazetaria (j. 1903).
- 1965 – Syngman Rhee, lehenengo Hego Koreako presidentea (j. 1875).
- 1966 – Mary Jobe Akeley, estatubatuar esploratzaile, egile, alpinista eta argazkilaria (j. 1878).
- 1973 – Anna O. Shepard, estatubatuar arkeologoa (j. 1903).
- 1980 – Hans Morgenthau, jurista eta politikalari alemaniar-estatubatuarra (j. 1904).
- 1981 – José María Pemán, espainiar idazle, politikari eta intelektuala (j. 1897).
- 1983 – Mariblanca Sabas Alomá, kubatar feminista, kazetaria eta poeta (j. 1901).
- 1984 – Faina Ranevskaia, sobietar aktorea (j. 1896).
- 1986 – Alfredo Binda, italiar txirrindularia (j. 1902).
- 1990 – Lluís Maria Millet, kataluniar musikaria (j. 1906).
- 1994 – Rudolf Firkušný, txekiar piano-jotzaile eta musikagilea (j. 1912).
- 1995 – Beatriu Civera, espainiar eleberrigilea (j. 1914).
- 1998 – Antoine Tisné, frantziar musikagilea (j. 1932).
- 2003 –
- Elena Caffarena, txiletar abokatua, legelaria, politikaria eta ekintzailea (j. 1903).
- Maruchi Fresno, espainiar aktorea (j. 1916).
- Pierre Graber, Suitzako Konfederazioko presidentea (j. 1908).
- Jude Milhon, estatubatuar hacker eta egilea (j. 1939).
- 2006 – Jack Warden, estatubatuar aktorea (j. 1920).
- 2007 – Fontanarrosa, El negro, argentinar komikigilea (j. 1944).
- 2009 – Frank McCourt, irlandar jatorriko estatubatuar idazlea (j. 1930).
- 2009 - Karen Margrete Harup, Danimarkako igerilaria (j. 1924)
- 2010 – Cécile Aubry, frantziar aktorea, idazlea eta gidoilaria (j. 1928).
- 2014 – James Garner, estatubatuar aktorea (j. 1928).
- 2016 –
- Carlos Gorostiza, argentinar antzerkigilea, XX. mendearen erdialdeko Argentinako antzerki-joera berriaren sortzailea (j. 1920).
- Carmen Hernández, espainiar katekista eta kimikaria, Bide Neokatekumenalaren sortzailea (j. 1930).
- Garry Marshall, estatubatuar zinema-zuzendaria, aktorea, idazlea eta produktorea (j. 1934).
- 2017 – Miguel Blesa, espainiar funtzionario eta finantziaria, Caja Madrideko kudeaketa kontseiluko presidentea (j. 1947).
- 2019 –
- Rutger Hauer, herbeheretar telebista eta zinemako aktorea (j. 1944).
- Ágnes Heller, hungariar filosofoa (j. 1929).
- César Pelli, argentinar arkitektoa (j. 1926).
- 2020 –
- Seydou Diarra, Boli Kostako lehen ministroa (j. 1933).
- Nikolai Tanaiev, Kirgizistango lehen ministroa (j. 1945).
- 2021 – Arturo Armando Molina, El Salvadorko presidentea (j. 1927).
- 2022 – Georgina Regàs, bartzelonar sukaldari eta idazlea, Kataluniako sukaldaritza tradizionalaren berreskuratzaile eta dibulgatzailea (j. 1932).
Jaiak eta urteurrenak
- Sehaska egutegiko izendegia: Amaiur eta Aiago.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.