Urdaitz

Urdaitz[1][lower-alpha 1] (esteribarreraz: Urdeitz)[lower-alpha 2] Esteribar udalerriko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Iruñerria eskualdeko Ibarrak azpieskualdean.

Urdaitz
 Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Herriko aireko ikuspegia hegoaldetik


Armarria

Map
Kokapena
Herrialdea Nafarroa Garaia
EskualdeaIbarrak (Iruñerria)
UdalerriaEsteribar
Administrazioa
Motakontzeju
Izen ofiziala Urdaitz/Urdániz
Burua
(2019-2023)		Maider Iriarte Bengoetxea
(kontzejuburua)
Posta kodea31698
Herritarraurdaiztar, urdeiztar
Geografia
Koordenatuak42°54′43″N 1°31′28″W
Azalera3,16 km²
Garaiera513 metro
Distantzia17,7 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria108 (2020:  8)

2020 urtean 108 biztanle zituen.

Bertako biztanleak urdaiztarrak (esteribarreraz: urdaiztarrak) dira.

Izena

Urdaitz edo Urdeitz toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:[2]

  • Urdaidz (1200)
  • Vrdaniç (1244)
  • Urdaniz (1268)
  • Urdanitz (1274)
  • Hurdaniz (1280)
  • Urdaniz (1300)
  • Urdanyz (1349)
  • Vrdaniz (1366)
  • Urdaniz (1532)
  • Hurdanoz (1587)
  • Urdanoz (1829)
  • Urdains (1874)
  • Urdanicus (1945)
  • Urdaitz (1989)

Ezaugarriak

Armarria

Urdaitzeko armarria Esteribarko armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:[3]

« Hondo gorri batez eta aurrean bere koloreko zuhaitz batez osatuta dago, otso beltz batek zeharkatua  »

Geografia

Urdaitz Esteriberran dago.

Ingurune naturala eta klima

Esteribarko udalerriaren azalera handia dela eta, klima alde handiak daude Esteribar iparraldearen eta hegoaldearen artean. Hala, udalerria klima kontinentalaren eta klima atlantikoaren mugan kokatzen da. Ezaugarri kontinental mediterraneoak ekialdean nabarmentzen dira, eta ezaugarri atlantikoak, berriz, mendebaldean. Urteko batez besteko tenperatura 8 °C eta 12 °C bitartekoa da, eta prezipitazioak 1 000 eta 1 600 mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 120 - 140 inguru izaten dira.

Pagoak eta pinu basatiek udalerriaren basoen %68 hartzen dute. Horrez gain, haritzak eta gaztainondoak daude ibarreko gunerik lauenetan. Birlandatutako basoen azalera 128 hektareakoa da, eta batez ere pinu beltz austriarra erabiliz egin zen XIX. mendetik aurrera. Pagoak ugariagoak dira udalerriaren iparraldeko gune menditsuenetan.

Estazio meteorologikoak

Esteribarren dagoen Eugi kontzejuan, itsasoaren mailatik 617 metrora, Nafarroako Gobernuak 1968an jarritako estazio meteorologikoa dago.[4] Gainera, 1975ean, beste estazio meteorologiko bat inauguratu zen Irotz lekuan, itsasoaren mailatik 479 metrora.[5] Bestalde, 1995ean, beste estazio meteorologiko bat inauguratu zen Zubiri kontzejuan, itsasoaren mailatik 526 metrora.[6] Zubiriko estazioa da Urdaitzerako balio egokienak ematen dituena, hurbilen dagoena baita.

    Datu klimatikoak (Zubiri, 1995-2020)    
 Hila   Urt   Ots   Mar   Api   Mai   Eka   Uzt   Abu   Ira   Urr   Aza   Abe   Urtekoa 
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C) 20.0 22.0 26.4 29.0 32.0 39.0 42.0 43.5 40.0 31.0 25.0 21.0 43.5
Batez besteko tenperatura maximoa (°C) 8.8 10.6 13.6 15.4 19.8 23.7 26.6 27.1 23.4 18.5 12.0 9.3 17.4
Batez besteko tenperatura (ºC) 4.2 5.3 7.8 9.5 13.5 17.0 19.5 19.7 16.4 12.7 7.6 4.9 11.5
Batez besteko tenperatura minimoa (°C) -0.4 -0.1 2.0 3.6 7.2 10.4 12.3 12.3 9.5 6.9 2.9 0.5 5.6
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C) -6.6 -5.9 -3.6 -1.5 1.0 4.7 6.8 6.4 3.8 10.1 -3.8 -6.0 -0.4
Batez besteko prezipitazioa (mm) 116.4 101.8 99.5 129.4 99.9 61.4 47.8 46.5 69.5 112.8 146.6 129.5 1161.0
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm) 57.0 62.5 73.0 59.0 56.0 58.0 100.0 63.0 81.5 74.5 83.4 82.5 100.0
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) 12.8 11.4 11.2 14.5 12.8 8.2 5.8 6.4 8.2 12.2 14.1 13.4 131.1
Elur egunak (≥ 1 mm) 2.1 2.3 1.6 0.8 0.1 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 .8 1.6 9.3
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[7]
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Aukeratu beheko zatian urte-tarte bat, urte horiek goian xehetasun handiagoz ikusteko.

Ikusi edo aldatu datu gordinak.

Historia

XIV. mendearen lehen erdian nabarmen murriztu zen biztanleria. 1280an, urtean 30 soldata eta 7 cahíce eta erdi garagar zituen bular bat zor zuen; 1427an, 3 soldata eta 3 kahitze garagarrera murriztu zen, bertan zegoen nekazari bakarra ematen zuena, beste bost bizilagunak kapareak baitziren. Armagintzako bere jauregia, Johan Olague titularrari bahitua 1750an, Erresumaren Loturari atxikia izan zen. XIII. mendean, Jerusalemgo San Joan Ospitaleek zituzten ondasunak.

1835-1845eko erreformetara arte ibarreko diputatuak eta herriko errejidoreak gobernatzen zuten tokia, txandaka etxeen artean aukeratzen zena (hamalau lanabes eta XVIII. mendearen amaieran hondatutako bat, hamalau bizilagun 1849an). Azken data horretan, erretorearen aurkezpen-eskubidea auzotarrei zegokien; irin-errota bat zegoen Argaren gainean. XX. mendearen hasieran landa kutxa bat eratu zen.

Demografia

2020 urteko erroldaren arabera 108 biztanle zituen Urdaitzek.[8]

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
67 70 71 70 73 102 104 75 80 84 94 102 103 94 98 101 94 89 87 100 108
Grafiko hau ezin da une honetan ikusi, software arazo bat dela eta. Lanean ari gara ahalik eta lasterren grafikoak berriro erakutsi ahal izateko.

Politika

Urdaitzeko kontzejua kontzejuburuak eta lau kontzejukidek osatzen dute. Egungo kontzejuburua Maider Iriarte Bengoetxea da.

Kontzejua

Urdaitzeko kontzejua kontzejukidek eta kontzejuburuak osatzen dute, demokratikoki hautatuak. Kontzejuburua Maider Iriarte Bengoetxea da. Kontzejukideak 4 daude:

  • Sofia Vega Garcia
  • Jesus Maria Arana Garcia
  • Jose Domingo Gutierrez Vierge
  • Pedro Antomil Alvarez

Kontzejuburuak

2011tik, Urdaitzek kontzejuburu bat izan du:

Kontzejuburu Agintaldi hasiera Agintaldi amaiera
- 2011 2015
- 2015 2019
Maider Iriarte Bengoetxea 2019 jardunean

Kultura

Euskara

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Esteribarko herri guztiak sailkatu zituen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian, Pirinio ibarretik Erroibar eta Artzibar ibarrekin hitz egiten zena.[9]

Koldo Zuazok, 2010ean, Esteriberrak nafarrera euskalkian sailkatu zituen.[10]

Urdaitzeko azpieuskalkia esteribarrera da, eta, zehazki, Erdiesteribartar aldaera. 2007ko udazkenean, euskaldun behintzat gabeak baziren ibarran.[11]

Euskararen Foru Legea
Sakontzeko, irakurri: «Euskararen Foru Legea»

Nafarroako Gobernuak onartutako Euskararen Foru Legeari jarraituz, Esteribar eremu euskalduneko udalerria da. 2001eko erroldan, herritarren % 25ek zekien euskaraz.

1986tik geroztik, Esteribar udalerriaren izen ofiziala Esteribar da.

Jaiak
  • San Mikelgo jaiak: uztailaren hirugarren asteburuan

Ondasun nabarmenak

Oharrak
  1. /uɾð̞áit͡s̻/ ahoskatua (laguntza)
    Azentua: zorrotza bigarren silaban
  2. /uɾð̞éit͡s̻/ ahoskatua (laguntza)
    Azentua: zorrotza bigarren silaban

Erreferentziak
  1. Euskaltzaindia: Euskal Onomastikaren Datutegia.
  2. «Urdaitz - Lekuak - EODA» www.euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2021-08-30).
  3. Otazu Ripa, Jesús Lorenzo. (D.L. 1977). Heraldica municipal, merindad de Sangüesa (I) : Abaurrea-Izalzu. Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular ISBN 84-235-0076-4. PMC 911388951. (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
  4. Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Eugi» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
  5. Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Irotz» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
  6. Meteo Navarra. «Estazioko datuak - Zubiri» meteoeu.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-09-01).
  7. Zubiriko estazioko balio klimatologikoak. Nafarroako Gobernua (Noiz kontsultatua: 2020-08-24).
  8. «Urdaitz» www.ine.es (Espainiako Estatistika Institutua) (Noiz kontsultatua: 2021-08-31).
  9. Luis Luziano Bonaparte. Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés, 1863.
  10. Koldo Zuazo. El euskera y sus dialectos. Alberdania, 2010.
  11. Euskaltzaindia. Hegoaldeko goi-nafarrera. Esteribarrera.

Ikus, gainera

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.