Urbano Mantxobas

Ermuko Erdikokaleko Pedromarianeko etxean jaio zen. Lorenzo Manchobas Ormaetxea eta Salomé Careaga Ortuzar ermuar bikotearen seme hau, bigarrena izan zen 6 anai-arreben artean. Santoralaren agindu hutsez jarri zioten Urbano izena. Aitaren lana Madrilen egonik, familia joan eta etorri ibiltzen zen, eta hantxe jaioko da anaietako bat ere.[3]

Urbanok 1903an, 16 urteko mutikoa zela, Arkitektura ikasteari ekingo zion Madrilgo Eskolan. Apurka-apurka egin zuen, urtero bizpahiru ikasgaitan matrikulatuta eta 1911an urtean amaituz. Bere arkitekto formazioaren lagungarri, Madrilgo udal suhiltzaileen taldean aritu zen boluntario gisa.[3]

1913an hiriburuko España Plazan estudio tekniko bat partekatzen zuen Miguel García-Lomas Somoano ikaskidearekin.[4] Honek lotura familiarrak zituen Asturiasekin eta bereziki Ribadesellarekin eta horrek hango ateak zabaldu zien bi gazteei: 1914 eta 1922 urteen artean hainbat indiano etxeren proiektatu eta eraiki zituzten bertan,[5] hiri asturiarraren ikono bihurtu diren aberats-etxe bereziak.[6] [4] Gerora,1924an, Ribadesella bereko Santa Maria Magdalena parrokiaren hasierako proiektua sinatuko dute. Tarteka Madrilen lanean ziharduten arren,[3][7] 1920an proiektu erraldoi bati oratuko zioten: Covadongako Favila Hostala, ostatu emateko baino seminario bezala erabiliko zena.[8] Arkitekto bikoteak proiektatu eta diseinatu zuen arren, beraien konfiantzazko beste bik eraiki zuten.[3]

Urbano Ermura itzuli zen eta jaioterrian ezagututako Manolita Egaña maistra donostiarrarekin Arantzazuko santutegian ezkondu zen, 1925eko ekainaren 13an. Andoni, Imanol eta Arantza izan ziren bikotearen seme-alabak, Billabonan, Manolitaren sendiaren arrimura jaiotakoak hirurak.[3][9]

1927an Eibarko udaleko arkitekto plaza eskuratu zuen. Bertan lanean eman zituen 9 urteetan, Eibarko hirigintza eta industriagintzaren protagonistetako baten bihurtuko zen, bereak izanik eraikin eta tailer ugariren diseinua edota eraikuntza, euretako asko gerra eta herriaren hazkundearen gora-beheretan suntsituak.[3][10]

Udal arkitekto bezala, 1936ko Espainiako Gerra Zibilean erantzukizun desberdinak zituen, tartean bonbardaketek eraikin publikoetan eragindako kalteak gainbegiratzea. Ormaiztegiko bidezubiaren dismuntaian hartu zuen parte, injenieru birekin batera eta nondik moztu behar zen aholkatu zuen: tropa frankistei pasoa moztea zen asmoa eta baita zubiaren suntsiketa saihestea ere.[3][9][11] Akzio horrek heriotza-zigor hirukoitza ekarri zion, bera aurrean ez zela epaitu ostean. Kartzelaratze eta exekuzio ziur bati izkin egiteko asmoz, erbesterako bidea hartu behar izan zuen.[9][12][13]

Santanderrera lehenengo eta handik Ziburura abiatu zen iheska; hantxe batu zitzaizkion Manolita eta hiru seme-alabak. Ezin zuenez arkitekto gisa jardun, hiriburu lapurtarrean gaztelaniazko klaseak emanez eta altzairu-denda baten marrazkilari gisa aritu zen.[9][14]

1938an familia osoa Belgikara leku-aldatu zen eta han kokatuta zegoen Eusko Jaurlaritzarentzat funtzionario bezala egin zuen lan Anberesen. 1939an Bigarren Mundu Gerra hasi baino egun batzuk lehenago, Urbano itsasontziz alde zuen Venezuela aldera. Hamar urte beranduago, Euskal Herrirako itzulera gero eta urrunago zegoela ikusita, Caracasen batu ziren berarekin Manolita eta 3 seme-alabak.[9][14]

Venezuelak, Eleazar López Contrerasen gobernupean, esku zabalik hartu zituen Espainiako gerraren atzaparretatik ihesiz zihoazenak; herrialdea hazkunde betean zegoen eta pertsona asko, tartean arkitektoak, Venezuelaren goraldiaren protagonista bihurtu ziren.[9] Urbano Mantxobasek Caracaseko Construcciones Paúl enpresan egin zuen lan ia bizitza osoan [9] [8] [15] eta 50eko hamarkada bere sasoirik oparoena izango zen, eraikin ugari proiektatuz bertan: etxebizitzak,[16] [17] ikastetxeak,[18] elizak... tartean Coromotoko Andramariarena.[19] [20]

1942ko uztailaren 9ko agindu batek, Espainian Bigarren Errepublikaren idealekin konprometitutako arkitektoek zigortzen zituen eta Mantxobasi, beste profesio kide batzuei bezalaxe, "Estatuko lurralde osoan jarduera publikoa eta pribatua erabat eteteara" exigitu zion.[5] 60ko hamarkadan Euskal Herrira itzultzeko ahalegina egin zuen, baina burutik kendu zioten, bere gaineko auzi judiziala oraindik indarrean zegoelako.[9]

Venezuelan ideologia desberdinetako pertsonak ezagutu zituen eta hartu-eman sendoa izan zuen erbesteratu euskaldunekin. Pentsamoldez desberdinak izan arren ere, euskaltasunak batzen zituen. Nazionalista eta elizkoia zen Urbano eta, esaterako, estima handitan zuen Toribio Etxebarria idazle eibartarra, sozialista eta bera ez bezala ateoa.[9]

1968ko apirilaren 26an zendu zen, erori eta haren osteko ebakuntzaren konplikazioen ondorioz. Caracaseko Hegoaldeko kanposantuan hilobiratu zuten, Panteón de los Vascos deituriko gunean.[14]

Arkitekturari lotuta eman zituen urteetan, eraikin ugariren proiektu edota eraikuntza sinatu zituen, gehiengoa Asturias,[21] Euskal Herria eta Venezuelan kokatuak.[22][14][23][24][25][26]

2005. urtean Venezuelako Ondare Kulturaleko Institutuak Urbano Mantxobasen eraikin batzuei Interes Kulturaleko Ondasun izendapena eman zien eta harrez geroztik 50. hamarkadako "Caracaseko hiri arkitekturarik onenaren testigantza" bezala kontsideratuta daude.[14] [27]

• 
  Madrileko Gran Via kaleko 22 bis eraikina, Urbano Mantxobas eta Miguel García-Lomas arkitektoek sinatutako proiektoa.
• 
  Villa San Pedro, Ribadesellan Miguel García-Lomas arkitektoarekin batera proiektatutakoa
• 
  Antero Prietoren txaleta, Ribadesellan Miguel García-Lomasekin batera diseinatutakoa.
• 
  Mantxobasek 1925ean proiektatutako txaleta Ermuan, trenbide ondoan