Edateko ur

Edateko ura elikagaiak edateko edo prestatzeko murrizketarik gabe kontsumitu daitekeen urari esaten zaio.

Edateko ura.

Europar Batasunean, 98/83/EU araudiak balio maximoak eta minimoak ezartzen ditu mineralen eta ioien edukirako, hala nola kloruroak, nitratoak, nitritoak, amonioa, kaltzioa, magnesioa, fosfatoa, artsenikoa[1] eta germen patogenoak. Edateko uraren pH-ak 6,5 eta 9,5 artean egon behar du. Iturriko urak botilaratutako ur mineralek baino bost kontrol gehiago igarotzen ditu.

Nekazaritza-erabilera intentsiboa duten eremuetan gero eta zailagoa da putzuak aurkitzea, batez ere arauen eskakizunekin bat datorren ura dutenak. Bereziki nitratoen eta nitritoen balioek, konposatu fitosanitarioen kontzentrazioez gain, askotan baimendutakoaren atalasea gainditzen dute. Arrazoia ongarri mineralen erabilera masiboa edo minden filtrazioa izan ohi da. Horrela gehitutako nitrogenoa, landareek asimilatzen ez dutena, lurzoruko mikroorganismoek nitrato bihurtzen dute, eta, ondoren, euri-urak maila freatikora eramaten du. Beste ingurumen-kutsatzaile batzuk ere arriskuan jartzen dute edateko uraren hornidura, hala nola petrolioaren eratorriak isurtzea, meategietako lixibiatuak, etab. Hauek dira ura ez edateko arrazoiak:

Ekoizpena

Ur naturala edateko ur prozesu bihurtzeari edateko uraren arazketa deritzo. Uraren jatorriaren arabera, arazketa prosezu ezberdinak erabiltzen dira.

Ura iturburu naturala edo lurpeko ur-putzutatik badator, egin behar den gauza bakarra patogenoak eliminatzea da, hau da, desinfekzio sinplea. Desinfezio hau kloro gehitzen, ozono erabiltzen edo erradiazio ultramoreekin egiten da.

Jatorria azaleko ura izatekotan, uraren arazketa honako hau izango da: KOLen (konposatu organiko lurrunkor) strippinga, ezpurutasunak malutatzailearekin prezipitatzea, iragazketa, eta azkenik, desinfekzioa.

Uraren jatorria itsasoko ura bada, hau da, gatzen presentzia badu edo ur kutsatua izatekotan eta metal astunak disolbatuta baditu, uraren arazketa garestia eta zaila da. Ohikoenak alderantzizko osmosi edota destilazioa dira [2].

Horniketa

Erabilgarritasuna

Gizakia ezin da ur barik bizi, Europako Elikagaien Segurtasun Aginteak (European Food Safety Authority - EFSA) gomendatzen du gizonek 2,5 L ur edatea egunean eta emakumeek 2,0 L, helduen artean.[3] Halere, espainiar herritar baten batez besteko edateko uraren gastua 132 L-koa da. [4]

Munduan 2017an, biztanleria guztiaren %90k edateko ura eskura dauka. Hala eta guztiz ere, munduko herritarren %71k edateko ura mugarik gabe kontsumitu dezake eta 2 bilioi lagun ura kutsatuta edaten dute [5]. Ur kutsatu horrek gaixotasun infekziosoak sortzen ditu, hala nola, kolera, sukar tifoide eta gastroentiritis.

Kostua

Nagusiki hauek dira uraren kostuan eragina duten faktoreak:

  • Edateko uraren arazketa prozesua.
  • Uraren garraioa iturritik kontsumo-punturaino.
  • Uraren biltegiratzeak.

Nazio Batuen Erakundearen aburuz, uraren kostua ez luke gainditu behar etxeko diru-sartzeren %3[6]. Baina, adibidez, Papua Ginea Berrian, beharrezkoa da batez beste etxeko diru-sartzeren %54ren truke 50 L ur lortzeko[7]. WaterAid GKE garatzear daude herrialdeetan edateko ura bermatzeko lan egiteaz gain, bertako jendea hezi egiten du osasun eta higiene arloetan. WaterAidek 26 herrialdeetan dihardu, esate baterako, Papua Ginea Berria, India, Nepal eta Tanzania.[8]

Iturriak

Lurraren %70 urez osatuta dago eta soilik ur horren %2,8 ur geza da. Beste guztia %97,2a ur gazia da.

Edateko ura lortzeko iturri naturalak hauexek dira[9]:

    Kutsatzaileak

    Mikroorganismoak

    Koloniako unitate hezitzaileetan, gaztelaniaz UFC, neurtzen da eta hauek dira:

    Artseniko

    Artseniko kantitate txikiko ingestioak, 100mg baino gorakoak, pozoitze larriak eragiten ditu. Industria jardueran du bere jatorria.

    Kadmio

    Kadmioa metal toxikoa da eta metal honen presentzia uretan pozoitzea dakar. Artsenikoa bezala, industria jardueran du jatorria.

    Kromo

    Kromoa kromo hexabalente moduan agertzen da uretan (ez da ohikoa kromo tribalente bezala agertzea) eta kantzerigenoa da. Industria jardueran dauka bere jatorria.

    Fluoruroak

    Edateko uretan fluorra gehitzen da kotzentrazio txikietan txantxarra saihesteko. Halere, kontzentrazio handietan, fluoruroak toxikoak dira kaltzioko fluoruroa prezipitatu egiten delako eta zenbait entzimenkin erreakzionatzean konposatu metaliko toxikoak sortu dezaketeelako.

    Nitratoak eta nitritoak

    Nitrito eta nitratoek ongarrietan dute bere jatorria. Konposatu hauen ahoratzeak metahemoglobinemia eragin dezake, hau da, metahemoglobina areagotzea odolean, eta horren ondorioz oxigenoa ehunetara garraiatzeko arazoak eragiten ditu.

    Bestalde, frogatuta dago nitratoak bakarrik ez direla kantzerigenoak. Hala eta guztiz ere, nitratoak amida edota aminekin erreakzionatzean konposatu N-nitrosoak sortzen dituzte, nitrosakzio deritzona. Konposatu hauek, N-nitrosoak, kantzerigenoak dira eta gizakien organismoan zein elikagaien heltzean sortzen dira.

    Zink

    Zinkaren presentzia uretan industria jarduera eta hodi galbanizatuen narriaduraren ondorioz da. Galbanizazio prosezuan zink ez ezik, berun eta artseniko erabili ohi dira, beraz, konposatu hauek ere ager daiteke. Zink metal toxikoa da.

    Berun

    1986 baino lehen, ura garraiatzen zuten hodi guztiek berunez eginda zeuden. Beruna metal toxikoa da kontzentrazio txikietan. Azken urteotan hodi hauen narriadurak direla medio, berunezko hodiak kendu dira eta polibinil klorurokoak jarri dira.[10]

    Araudia

    Estandarizaiorako Nazioarteko Erakundeak edateko urarekin zerikusia duten zerbitzu jardueren ebaluaziorako eta hobekuntzarako jarraibideak argitaratu ditu, hala nola, ISO 24510.

    Europar Batasuna

    EBk ezartzen du Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren 98/83/EE Zuzentaraua, 1998ko azaroaren 3koa, giza kontsumorako uren kalitateari buruzkoa da. Kontuan izanda araudi hau argitaratu zenetik 20 urte baino gehiago igaro direla, 2015/1787 (EB) Zuzentaraua, 2015eko urriaren 6koa, Kontseiluaren 98/83/EE Zuzentarauaren II. eta III. eranskinak aldatzen ditu[11].

    Bestalde, 2000/60/EE Zuzentaraua, Uraren Ezparru Zuzentaraua, Europar Parlamentuaren eta Kontseiluarena, urriaren 23koa, Uraren politikaren arloan jarduteko europar ezparrua ezartzen du.

    Espainia

    Giza kontsumorako urari buruzko funtsezko legeria honako hauek dira: 140/2003 Errege Dekretua, otsailaren 7koa, giza kontsumorako uraren kalitateari buruzko osasun-irizpideak ezartzen dituena, eta hura aldatzen duten errege-dekretuak; 314/2016 Errege Dekretua, uztailaren 29koa, eta 902/2018 Errege Dekretua, uztailaren 20koa.[12]

    Euskal Autonomi Erkidegoa

    EAEn URAk (Uraren Euskal Agentzia) urarekin lotuta dagoen legeria eta araudia ezartzen du. Giza kontsumorako bideratutako honako hau da: 1/2006 LEGEA, ekainaren 23koa, Urarena. [13]

    Erreferentziak
    1. Winkel, L.; Berg, M.; Amini, M.; Hug, S.J.; Johnson, C.A.. (2008). «Predicting groundwater arsenic contamination in Southeast Asia from surface parameters» Nature Geoscience (1): 536–542.  doi:10.1038/ngeo254..
    2. (Ingelesez) «POTABILIZATION» wtinternational (Noiz kontsultatua: 2020-12-02).
    3. (Ingelesez) «Scientific Opinion on Dietary Reference Values for water» EFSA Journal 8 (3): 1459. 2010  doi:10.2903/j.efsa.2010.1459. ISSN 1831-4732. (Noiz kontsultatua: 2020-12-01).
    4. (Gaztelaniaz) «El consumo diario de agua en España: 132 litros por persona» El Plural (Noiz kontsultatua: 2020-12-01).
    5. (Ingelesez) «Drinking-water» www.who.int (Noiz kontsultatua: 2020-12-01).
    6. (Gaztelaniaz) «Agua» www.un.org 2015-12-21 (Noiz kontsultatua: 2020-12-01).
    7. El agua: ¿A qué precio? Estado mundial del agua 2016. WaterAid ISBN https://www.wateraid.org/us/sites/g/files/jkxoof291/files/Water%20At%20What%20Cost%20report%20Spanish.pdf..
    8. (Ingelesez) «The leading clean water non-profit, tackling the water crisis and responding to covid-19 | WaterAid | WaterAid US» WaterAid (Noiz kontsultatua: 2020-12-01).
    9. (Ingelesez) Drinking water. 2020-12-01 (Noiz kontsultatua: 2020-12-01).
    10. (Gaztelaniaz) US EPA, OA. (2016-05-17). «Información básica sobre el plomo en el agua potable» US EPA (Noiz kontsultatua: 2020-12-02).
    11. «Ministerio de Sanidad, Consumo y Bienestar Social - Profesionales - Salud pública - Sanidad Ambiental y Laboral - Calidad de las aguas - Legislación Europea» www.mscbs.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-12-02).
    12. «Ministerio de Sanidad, Consumo y Bienestar Social - Profesionales - Salud ambiental y laboral - Calidad de las aguas - Agua de consumo humano - Preguntas más frecuentes» www.mscbs.gob.es (Noiz kontsultatua: 2020-12-02).
    13. r01epd0122e4edf39923e0db0b11fff216b637726, r01epd01176818abca9dfe881a5994fb28cb6adf8. (2014-10-10). «Urak» www.uragentzia.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-12-02).

    Ikus, gainera

    Kanpo estekak
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.