Umm el-Qaab
Umm el-Qaab "ontzien ama", izen arabiarra, inguruan aurkitutako zeramika zati ugariengatik eman zaiona. Abidosetik gertu dago, eta bertako nekropoliagatik da ospetsua, 1895ean Emile Amelineauk aurkitu zuena, aro aurredinastikoko eta lehen eta bigarren dinastietako faraoien hilobiak dituena (K.a. 3100-K.a. 2700).
Tokia, Emile Amelineau, Flinders Petrie, W. Kayser eta G. Dreyer bezalako egiptologo ospetsuek zuzendutako espedizio arkeologiko ugarien interesgune handia izan zen.
Hilobi guztiak, lurrean zulatuak izan ziren, baina ez da, estaltzen zituen eraikinaren forma ezagutzen. Arlo honetan, adituen artean eztabaida handia dago, eta, beste batzuen artean, Flinders Petriek, H. Rickek eta G. Reisnerrek zenbait hipotesi proposatu dituzte.
Ideiarik zentzuzkoena, dirudienez, Jean-Philippe Lauerrek proposatutako hipotesia da: adobezko harresidun egitura bat, pixkat okertuak, bi metro t'erdiko altuerakoak eta harea edo hartxintxarrekin beteak.
Umm el-Qaabeko nekropoliko hilobiak
| Faraoia | Dinastia | Hilobiak | Iruzkinak |
|---|---|---|---|
| Horus Eskorpioi I.a | Uj | ||
| Horus Iry | Egiptoko 0 dinastia | B1 B2 | |
| Horus Ka | 0 | B7 B8 B9 | |
| Horus Eskorpioi II.a | 0 | B50 | |
| Narmer | Egiptoko I. dinastia | B16 B17 | |
| Aha | I | B10-15-19 | |
| Dyer | I | O | |
| Dyet | I | Z | |
| Meritneit | I | Y | |
| Den | I | T | |
| Adyib | I | X | |
| Semerkhet | I | U | |
| Qaa | I | Q | |
| Peribsen | Egiptoko II. dinastia | P | |
| Khasekhemuy | Egiptoko II. dinastia | V |
.jpg.webp)
Errege zerrendak eta datu arkeologikoak
Dreyerrek, Umm el-Qaabeko errege hilerrian (1985-1995), honako izen hauek zituzten zigilu markak aurkitu zituen:
- Narmer, Aha, Dyer, Uadye, Den, Adyib, Semerkhet eta Qaa, eta
- Narmer, Aha, Dyer, Uadye, Den eta Meritneith
Izenek, ordena honetan idatziak, errege hauen existentzia eta Egiptoko I. dinastiako faraoien oinordekotza ordena frogatuko dute.
Egipto, idazketaren sorleku bezala
Ezagutzen diren idazketa dokumentu zaharrenak, Günter Dreyerrek zuzendutako Alemaniako Arkeologia Institutuko taldeak aurkitu zituen. Buztinezko 300 ontzi eta taulatxoko talde bat da, Horus Eskorpioi I.aren errege aurredinastikoaren hilobian aurkitu zirenak. 1997an aurkitu ziren, Umm el-Qaaben, Abidosen, karbono 14 bidez, K.a. 3400 eta K.a. 3200 bitartean datatuak.
Hizki hieroglifo bidez idatziak daude, zulatuak edo tintarekin marraztuak, erregeari espeziean ordaindutako zergei buruzko informazioa ematen duten zeinu fonetikoez osatutako benetako idazketa bat argitara emanez. Olioa, lihoa... eta dagokion hiria aipatzen ditu, aro honetan erabilitako idazketa ideografiko tradizionala jada ez delarik.
