Txikipedia:Taula periodiko

Taula periodikoa elementu kimiko ezagunen zerrenda da. Taulan, elementu horiek zenbaki atomikoaren arabera daude ordenatuta; eta 1 zenbakia hidrogenoari dagokio. Elementu baten zenbaki atomikoak atomoaren nukleo jakin horretan dauden protoien kopurua adierazten du. Taulan, elementuak zutabe eta ilaratan daude antolatuta.

Mendeleiev kimikariaren argazkia.

Errenkada edo ilara oso bati periodoa deritzo. Guztira, 7 periodo daude. Lehenengo periodoak bi elementu ditu soilik: hidrogenoa eta helioa. Bigarren eta hirugarren periodoak 8 elementu dituzte. Beste periodoak luzeagoak dira, eta 18 elementu dituzte. Periodoetan, elementuek ondoz ondoko zenbaki atomikoak hartzen dituzte.

Taularen zutabeari taldea deritzo. Guztira, 18 talde daude. Talde bakoitzak zenbaki bat du: 1etik 18ra. Taldeetan, elementuak honelaxe antolatzen dira: azken geruzan daukaten elektroien kopuruaren arabera (hau da, balentzia-elektroien kopuruaren arabera). Horrek elementuei antzeko propietate kimikoak ematen dizkie, eta, ondorioz, modu bertsuan jokatzen dute. Esate baterako, 18. taldea gas nobleena da, denak gasak direlako, eta ez dutelako molekularik sortzen.

Zenbatzeko, bi sistemak erabiltzen ditugu: arabiar zenbakiak (1, 2, 3) eta erromatar zenbakiak (I, II, III). Zenbaki erromatarrak ia XX. mende osoan erabili zituzten. Baina Kimika Purua eta Aplikatuaren Nazioarteko Batasunak (IUPAC, ingelesez) 1990. urtean erabaki zuen sistema berria –arabiar zenbakiena– erabiltzea, zenbaki erromatarren sistema zaharra ordezkatzeko.

Kimikariek taula periodikoa erabiltzen dute elementuen arteko ereduak eta antzekotasunak behatzeko. Hiru talde nagusi daude taula periodikoan; metalak, erdi-metalak eta ez-metalak. Horrela, taularen beheko eta ezkerreko elementuak metalikoenak dira, eta goiko eskuineko elementuak ez-metalikoenak. (Adibidez, helioa baino askoz metalikoagoa da zesioa). Badira beste hainbat eredu eta antzekotasun ere.

Taula periodikoa Dmitri Mendeleiev (1834-1907) kimikari errusiarrak asmatu eta antolatu zuen. Haren omenez, 101. elementua mendelebioa da.

Taularen adierazpen grafikoa

Gaur egun, eredu sinpleenean itxura hau du taula periodikoak:

Taldea →
↓ Periodoa		 1 2   3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
1 1
H		 2
He
2 3
Li		 4
Be		   5
B		 6
C		 7
N		 8
O		 9
F		 10
Ne
3 11
Na		 12
Mg		 13
Al		 14
Si		 15
P		 16
S		 17
Cl		 18
Ar
4 19
K		 20
Ca		 21
Sc		 22
Ti		 23
V		 24
Cr		 25
Mn		 26
Fe		 27
Co		 28
Ni		 29
Cu		 30
Zn		 31
Ga		 32
Ge		 33
As		 34
Se		 35
Br		 36
Kr
5 37
Rb		 38
Sr		 39
Y		 40
Zr		 41
Nb		 42
Mo		 43
Tc		 44
Ru		 45
Rh		 46
Pd		 47
Ag		 48
Cd		 49
In		 50
Sn		 51
Sb		 52
Te		 53
I		 54
Xe
6 55
Cs		 56
Ba		 * 71
Lu		 72
Hf		 73
Ta		 74
W		 75
Re		 76
Os		 77
Ir		 78
Pt		 79
Au		 80
Hg		 81
Tl		 82
Pb		 83
Bi		 84
Po		 85
At		 86
Rn
7 87
Fr		 88
Ra		 ** 103
Lr		 104
Rf		 105
Db		 106
Sg		 107
Bh		 108
Hs		 109
Mt		 110
Ds		 111
Rg		 112
Cn		 113
Nh		 114
Fl		 115
Mc		 116
Lv		 117
Ts		 118
Og
* Lantanoideak 57
La		 58
Ce		 59
Pr		 60
Nd		 61
Pm		 62
Sm		 63
Eu		 64
Gd		 65
Tb		 66
Dy		 67
Ho		 68
Er		 69
Tm		 70
Yb
** Aktinidoak 89
Ac		 90
Th		 91
Pa		 92
U		 93
Np		 94
Pu		 95
Am		 96
Cm		 97
Bk		 98
Cf		 99
Es		 100
Fm		 101
Md		 102
No
Serie kimikoak (hondo kolorea):
Metal alkalinoak Metal lurralkalinoak Lantanoideak Aktinoideak Trantsizio-metalak
Metalak Metaloideak Ez-metalak Halogenoak Gas nobleak



This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.