Txikipedia:Nigeria
Nigeria Mendebaldeko Afrika, Gineako Golkoaren kostaldean kokatzen da. 923.768km-ko azalera du eta 211.400.708ko biztanle ditu.
| 👨👨👦👦 Biztanleak 211.400.708 |
🔎 Azalera 923.768 km² |
🏙️ Hiriburua Abuja |
📷 Argazkiak ikusi |
🗺️ |
Hiruburu bezala Abuja du, baina hiri nagusia Lagos da.
Bertako hizkuntza ofiziala ingelesa da, eta beraien diru ofiziala naira da.
Geografia
Independientzia lortu eta gero, 1960ko hamarkadan, hiru eskualde handitan bereizi zen: Iparraldekoa, Ekialdekoa eta Mendebaldekoa. 1996tik aurrera, berriz, herrialdea 36 estatutan banatuta dago.
Hiri nagusiak
Lagos, kano, Ibadan, Kaduna eta Abuja
Mugak
Iparraldean, Niger; ekialdean, Txad eta Kamerun; hegoaldean, Ozeano Atlantikoa; Mendebaldean, Benin
Lurraldeak
Iparraldea, Sahararen eragipenean, lehorragoa da. Goi lautadak eta sabanak ditu, eta, kotoiak eta kakahueteak egiten dira esportatzeko. Erdialdeko lautadetan jende gutxiago biza da. Hegoaldea beherago dago eta askoz hezeagoa da; horregatik, bertan bizi dira bitanle gehienak. Bertan kakaoa eta olio palmondoa egiten dira.
Nigeriak dagoeneko basoen %75 galdu ditu.
Ibaiak
Nigeriako ibai nagusiak Niger eta Benue dira. Ibai horietaz gainera, aipatzekoak dira Sokoto, Kaduna eta Gongola ibai-adarrak
Politika
Legea
Herrialdeak botere judiziala du, eta Nigeriako Auzitegi Gorena da auzitegirik altuena.
Nigerian hiru sistema juridiko daude:
- Zuzenbide arruntaren legea: britainiarren iragan kolonialetik eratorria, eta independentziaren ondorengo garapen propioa izan duena.
- Ohiturazko zuzenbidearen legea: indigenen arau eta praktika tradizionaletatik eratorria, bertan Oyo Mesi eta Ogboni edota Ekpe eta Okonko de Igboland bezalako elkarte sekretuek eztabaidak ebazteko bilerak egiten dituzte.
- Xaria legea: iparraldeko estatu musulmanetan baino ez dena betetzen. Lege sistema islamiarra da, administrazio koloniala baino askoz lehenago erabilia.
Biztanleak
Etnia hauek daude Nigerian: hausak, jorubak, igboak, fulaniak, ibibioak, kanuriak, edoak, tivak, ijawak, burak, nupeak...
Erlijioa horrela banatzen da: musulmanak % 50, kristauak % 40, afrikar sektak % 10.
Nigeriar ospetsuak
Kultura
- Samuel A. Crowther (1807-1891), hizkuntzalari eta apezpikua, jorubera batuaren sortzailea.
- Amos Tutuola (1920-1997), idazlea.
- Chinua Achebe (1930-2013), idazlea.
- Christopher Okigbo (1932-1967), idazlea.
- Wole Soyinka (1934-), idazle Nobel sariduna.
- Buchi Emecheta (1944-2017) idazle, editore eta soziologo feminista
- Gracy Ukala (1946-), idazlea.
- Ben Okri (1959-), idazlea.
- Sade Adu (1959), musikaria eta modeloa
- Chimamanda Ngozi Adichie (1977), idazlea
- Tiwa Savage (1980) musikari, abeslari eta aktorea
- Nneka (1980) abeslaria eta aktorea
- Balkissa Chaibou (1995) aktibista
Kirolak
- Mutiu Adepoju (1970-), futbolaria.
- Nwankwo Kanu (1976-), futbolaria
- Eniola Aluko (1987) futbolaria
- Glory Alozie (1987), atleta, abiadura-lasterkaria
- Blessing Oborududu (1989), atleta borrokalaria