Txikipedia:Garapen Jasangarrirako Helburuak

Garapen Jasangarrirako Agenda 2030, 2015ean onartu eta abian jarri zen, baina bere oinarria 2000. urtean  New Yorken onartutako Milurtekoko Garapen Helburuetan du. Helburu hauek 8 ziren, baina Garapen Jasangarrirako Helburuak ez bezala, beraien xedeak murritzak ziren eta 8 adierazle soilik zituzten.  

New York (Bildu ziren hiria)

Epeari dagokionez, 15 urteko epea zuten, 2015ean lortzeko muga hain zuzen ere. Beraz, urte horretan bertan herrialde ezberdinek txostenak aurkeztu zituzten lortutako emaitzei buruz. Hauetan oinarrituz NBEk ondorioak atera eta lortutako emaitza onetan egin zuen aipua. Hauek dira ondorioetako batzuk:

• Mundu osoan txirotasun egoeran bizi zen biztanleriaren erdia baino gehiago txirotasun egoeratik atera zen.
• Herrialde garatuetan elikadura gabezia egoeran bizi zen biztanle kopurua erdira murriztu zen.
• Lehen hezkuntzan eskolara joateko adina zuten eta eskolara joan ezin izan zuten umeen kopurua erdira murriztu zen.

Ondorio hauek ikusita, Nazio Batuen Erakundea ez zen ase, eta egindako akatsez ohartu, hauek hobetzen saiatu eta gizartea eta Lurraren egoera hobera eramateko Garapen Jasangarrirako 2030 Agenda argitaratu zuen.

Zer desberdintasun dago Garapen Jasangarrietako helburuen eta Milurteko helburuen artean?

   Ba al dakizu   

Milurteko helburuak, Garapen Jasangarrietako helburuekin konparatuz, 8 dira. Gainera, 8 helburu hauek, 189 herrialdek finkatu zituzten. Garapen Jasangarrirako helburuetan, aldiz, 193 herrialdeek parte hartzen dute.

• 

Milurteko Garapen Helburuen anbizio handiagoko bertsioa da, garapen jasangarrietako helburak pobrezia desagerraraztetik harago doazelako, kausa espezifikoetara bideratzen direlako.

Gainera, iraunkortasunaren dimentsioa sartzen dute, egungo eredua planetaren osasuna bermatzeko bideraezina dela onartuta. Azkenik, Milurteko garapen helburuak ez bezala, unibertsalak dira, hau da; haien ekintza ez da garapen bidean dauden herrialdeetara mugatzen, baizik eta konpromiso globala eskatzen du, lurralde bakoitzaren etorkizuna elkarri lotuta egoteko ziurtatuz. Finean, gizarte agenda eta ingurumen agenda batzen ditu, inor atzean geratu ez dadin.

Zenbakia ez da ausazkoa. Zenbat eta zeintzuk erabakitzeko, Nazio Batuek inoizko kontsulta publikorik handiena egin zuten. Zer gai sartu behar ziren galdetu zion gizarte globalari. Inkesta prozesatu ondoren, 17 horiek jendearen kezkak jasotzeko behar zirela ondorioztatu zuten. Ordena ere ez da kasualitatea. Lehenengo helburua «pobreziarik eza» da, Milurtekoko Helburuekiko lotura eta jarraipen gisa. Azkena, «Helburuetarako aliantzak» da, batasunean eta mundu osoan lan egiteko beharra azpimarratu nahi zelako, aurrerapena egon dadin. Gainerako helburuak aurreko atalean aipatutako hiru ardatz nagusien ingurukoak dira, eta ez dute garrantzi-ordenarik, zehazki. Guztiak interdependenteak eta garrantzitsuak dira. Horietako bakoitza jomugatan banatzen da, 169 guztira.

• Garapen Jasangarrirako 1. helburua: pobrezia desagerraraztea. Lehenik eta behin, pobrezia desagertzea, 17 helburuen artean lehenengoa da eta bere izenak adierazten duen bezala asmoa pobrezia mota guztiak mundu osoan amaiaraztea da.

• Garapen Jasangarrirako 2. helburua: goserik ez. Bigarren helburuari erreferentzia eginez,  2030erako gose eta desnutrizio modu guztiekin amaitzea da eta pertsona guztiek, batez ere haurrek, urte osoan elikadura nahikoa eta nutritiboa izan dezaten zaintzean datza.

• Garapen Jasangarrirako 3. helburua: osasuna eta ongizatea. Hirugarrenarekin jarraituz, gizarte guztiarentzat eta adin guztietan bizimodu osasungarria bermatzea eta ongizatea sustatzea da asmoa.

4. HELBURUA

• Garapen Jasangarrirako 4. helburua: kalitatezko hezkuntza. Laugarren helburua kalitatezko hezkuntzan oinarrituta dagoela dago. Helburu horrekin, haur guztiek 2030erako doako lehen eta bigarren hezkuntza osatzea lortu nahi da.

• Garapen Jasangarrirako 5. helburua: genero-berdintasuna. Bosgarren helburua, genero-berdintasunari ematen dio garrantzia. Izan ere, gaur egun arte, genero ezberdintasun batean bizi izan gara eta oraindik ere emakumeen eta gizonezkoen arteko ezberdintasuna nabaria baita bizitzako alderdi ezberdinetan.

• Garapen Jasangarrirako 6. helburua: ur garbia eta saneamendua. Seigarren helburuan, uraren erabilgarritasuna eta kudeaketa jasangarria nahiz guztiontzako saneamendua bermatzean datza. Zoritxarrez, nahiz eta XXI mendean egon, munduko bazter guztietako biztanleek ez dute ura lortzeko aukera berdina, uraren kalitateari buruz hitz egiten dugunean.

   Ba al dakizu   

Garapen jasangarritasunaren 18. helburua EHU-k proposatu zuela gehitzea EASO Politeknika eta UNESCO katedraren kolaborazioarekin batera.

18. helburu hau Hizkuntza eta Kultura Aniztasunean datza.

• 

• Garapen Jasangarrirako 7. helburua: energia irisgarria eta ez kutsagarria. Zazpigarren helburuaren izenburuak aipatzen duen bezalaxe, garapen jasangarrirako helburua honek energia irisgarria eta ez kutsagarria, fidagarria, jasangarria eta modernoa guztiontzat bermatzea da, energia funtsezko pieza baita gizartearen garapenerako.
• Garapen jasangarrirako 8. helburua, lan duina eta hazkunde ekonomikoa da, lan duina funtsezkoa baita pertsonen ongizaterako. Horregatik, zortzigarren puntu honen xedea, hazkunde ekonomiko iraunkorra, inklusiboa eta jasangarria, enplegu osoa eta produktiboa eta guztientzako lan duina sustatzea da.
• Garapen Jasangarrirako 9. helburua: industria, berrikuntza eta azpiegitura jartzen du arreta, egungo egoerari konponbide berdeak, bidezkoak eta duinak sustatuz.
• Garapen Jasangarrirako 10. helburua: desberdintasunak murriztea. Hamargarren helburuarekin aurrera eginez, desberdintasunak murrizteko xedea daukala azpimarratzekoa da, hau da, gizarteetan dauden desberdintasunak ezabatzea.
• Garapen Jasangarrirako 11. helburua: hiri eta komunitate jasangarriak. Hamaikagarrena, hiri eta komunitate jasangarriak lortzera bideratuta dago pertsonen bizi baldintzak hobetu ahal izatek. Hemen garrantzitsua izango da esaterako, etxebizitza eta oinarrizko zerbitzu egokiak, seguruak eta arrazoizkoak bermatzea; garraio publikoa izateko aukera ematea edo fabriken eta hirietako kutsadura desberdinen eragina murriztea.
• Garapen Jasangarrirako 12. helburua: ekoizpen eta kontsumo arduratsuak. Hamabigarren helburu honetan, bai mundu osoan bai tokian-tokian ekoizpen eta kontsumo arduratsuak eta jasangarriak bultzatzen dira, ingurumenaren eta baliabide naturalen erabilera arduratsua bultzatuz.
• Garapen Jasangarrirako 13. helburua: klimaren aldeko ekintza da, eta haren bitartez, aldaketa-klimatikoaren ondorioei aurre egiteko premiazko neurriak hartzea da.

GJH 13

• Garapen Jasangarrirako 14. helburua: itsaspeko bizitza da. Helburu honen bidez, ozeanoak, itsasoak eta itsas baliabideak mantentzea eta modu jasangarrian erabiltzea bilatzen da.
• Garapen Jasangarrirako 15. helburua: lehorreko bizitza da. Hamabosgarren helburua, lehorretako ekosistemetako bizitzaren zaintza eta babesa lortzean jartzen du arreta. Egia esan, gaur egun biodibertsitate arazoak geroz eta larriagoak bihurtzen hasi dira, planetaren eremu askok arazo hauek era larri batean pairatzen hasi dira eta abiadura honetan jarraituz, urte gutxitan munduko azalera osoak sufrituko ditu arazo larri hauek.
• Garapen Jasangarrirako 16. helburua: bakea, justizia eta erakunde sendoaklortzearen alde egiten du.
• Garapen Jasangarrirako 17. helburua: helburuak lortzeko aliantza. Azkenik, hamazazpigarren atalak, helburuak lortzeko aliantzari buruzko garrantziaz hitz egiten du. Giza Garapen Iraunkor edota Jasangarria lortzeko Agenda 2030-aren bidez markaturiko helburuak lortzeko, ezinbestekoa da pertsona eta erakunde desberdinen artean akordioak eta aliantzak sutatzea. Erronka handi hau guztion artean lortzeko, gutariko bakoitzak eta talde bezala, konpromisoak hartzea funtsezkoa da.

Garapen jasangarrietako helburuak, eskolako Agenda 2030ren bitartez lantzen dira ikastetxeetan. Hasiera batean Eskolako Agenda 21-a zena, egun, Eskolako Agenda 2030 bihurtu da. Programa honek, eskola komunitatea ingurumen-arazoen eta arazo sozialen identifikazioan eta konponketan inplikatzea bilatzen du. Irtenbideak proposatzea, erabakiak hartzea eta tokian zein globalki egungo eta etorkizuneko arazoak konpontzen norbanako eta taldeko parte-hartze aktiboa izatea bultzatzen du.

Horretarako, ikasturte hasieran, Ingurumen Batzorde bat sortzen da, ikastetxeko organo guztietako ordezkariez  osatua.  Hauek, ikastaroan zehar hainbat jarduera prestatzen joango dira nahi duten helburuen arabera. Adibidez;  zentrotik kanpo irteerak eginez, ingurumenaren munduko egunean jarduerak sortuz, eko-oka gaiak sortuz, hitzaldiak emanez, etab. Horrez gain, ikastetxeen arteko bilerak egingo dira, udalerriko natura- eta hiri-inguruneko baliabideak hobetzeko proposamenak egiteko. Lehen proposatutakoa lortu ahal izateko, hezkuntza-komunitateko kide guztiei sentsibilizazio-gutunak bidaltzen zaizkie ikasturte hasieran. Gainera, maiz hezkuntza zentroetan aztarna ekologikoa kalkulatzeko inkestak egiten dira. Finean, gure eguneroko bizitzak ingurumenean duen eragina aintzat hartzen da eskolako Agenda 2030aren bidez. Azkenik, eragin hori murrizten saiatzeko zein lanketa egingo den erabaki ohi da.

Euskadiko eskoletako adibidea praktika ontzat hartu zen UNESCOren Garapen Jasangarrirako Hezkuntzarako Nazioarteko Konferentzian (Japonian 2014). Izan ere, Euskadin eskoletan lantzen dena, gero udaletxeetara eramaten da haurrek tokiko agintariei plangintza proposamen zehatzak eginez. Hau da, identifikatutako arazoen inguruan lanketa egin ostean, konponbideen lanketari ekiten diote eta eskolan ateratako ondorioak, euren herrietako egoerak hobetzeko proposamenetan bihurtzen dituzte. Udaletxeak euren partetik, proposamenak aztertzeko konpromezua hartzen dute, maiz jasotako proposamenak praktikara eraman dituztelarik. Garapen Jasangarrirako Helburuak lortze aldera, eredu hau oso positibotzen jo da.

Lehen Hezkuntza

NBE-ak, garapen jasangarrietako helburuak finkatu eta sortzeaz gain, hainbat  funtzio eta eginkizun  gehiago ditu gure egunerokotasunean eragina duena. Hauen artean:

Nazio Batuen erakundearen logoa.

• Nazioarteko ekitaldiak egiten dituzte.
• Armen kontrola eta desarme boterea dauka.
• Bakeari eustearen beharra.
• Bakeari eusteko oinarrizko printzipioa.
• Nazioarteko segurtasuna eta ezaugarriak antolatu.
• Nazio Batuen Gutunaren 27. artikuluaren arabera, botoaren oinarria ikus dezakegu.
• Giza eskubideak erabakitzea.
• Laguntza humanitarioa eskaintzea.

Badira Garapen Jasangarrietako Helburu batzuekin lotu ditzakezun estrategiak edo jarduerak. Hona hemen hainbat idea klaseetan aplikatzeko.

1. Desnutrizioa murriztu: Elikagaien ekoizpen-sistemetako arrisku eta hondamendi naturalei buruzko zabalkunde-kanpaina. Elikagaiak biltzeko eta zabaltzeko kanpainak, premia duten pertsonei janari-soberakinak eramateko.
2. Pobreziari amaiera ematea: Pobreziaren inguruko sentsibilizazio-kanpaina planifikatzea eta egitea.
3. Osasuna eta ongizatea sustatzea.
4. Kalitatezko Hezkuntza: Ikerketa-proiektu bat egitea honako gai hauen inguruan: Zer da eskola jasangarria?
5. Emakume eta Gizonen arteko berdintasunaren aldeko programak edota ekintzak gauzatzea.
6. Energia berriztagarri teknologiekin esperimentuak.
7. Erakundean bertan edo tokian-tokian energia aurrezteko kanpaina egitea.
8. Ekintzailetzako eta gizarte-ekintzailetzako proiektuak planifikatzea eta ezartzea.
9. Erregai fosilen mende ez dauden garraio-sistemak dituen mundu baten ikuspegia sortzea.
10. Web orri bat edo blog bat sortzea, errefuxiatuen tokiko migrazioa eta/edo egoera ulertzeko.
11. Web orri edo blog bat sortzea, klima-aldaketari buruzko taldeen ekarpenak egiteko.
12. Klima-aldaketak tokiko komunitate batean hondamendi-arriskua nola areagotu lezakeen aztertzea.
13. Eskolan arrantza-baliabideen erabilera iraunkorra eta kudeaketa eztabaidatzea.
14. Konpostaje-tailer bat egitea eta material organikoaren prestakuntza erakustea.
15. Bidegabekeriaren biktima diren hainbat pertsonaren rola interpretatzea munduan.

• https://www.gipuzkoa.eus/eu/web/ingurumena/ta21/helburuak

• https://www.youtube.com/watch?v=IT9rJkK6WiU&t=13s

• https://www.urolakosta.eus/eu/-/eskolako-agenda-2030-eta-hondakinen-prebentzioren-inguruko-sentsibilizazio-kanpainak-eskualdeko-ikastetxeetan

• https://es.unesco.org/