Tulkarem
Tulkarem[1] (arabieraz: طولكرم, Ṭūlkarm; hebreeraz: טול כרם) Zisjordaniako hiria da. Palestinako Estatistika Bulego Zentralaren arabera, 2017an 64.532 biztanle zituen[2]. 1993ko Osloko Hitzarmenaz geroztik Palestinaren menpe dagoen hiria da. Mendebaldean Netanya israeldar hiria eta ekialdean Nablus eta Jenin palestinarrak ditu.
| Tulkarem طولكرم | ||
|---|---|---|
| hiria | ||
 | ||
| ||
| Administrazioa | ||
| Occupied territory | Zisjordania | |
| Palestina Estatuko lurralde-antolaketa | Tulkaremgo Gobernazioa | |
| Alkatea | Riyad Awad (en)  | |
| Izen ofiziala | طولكرم Tulkarm | |
| Jatorrizko izena | طولكرم | |
| Posta kodea | P300-P309 | |
| Geografia | ||
| Koordenatuak | 32°18′40″N 35°01′51″E | |
 | ||
| Azalera | 32.61 km² | |
| Mugakideak | Far'un (en) , Kafr al-Labad (en) , Anabta (en) , Al-Jarushiya (en) , Nitzanei Oz (en) eta Bal'a (en) | |
| Demografia | ||
| Biztanleria | 89.759 (2022) | |
| Dentsitatea | 2.752,5 bizt/km² | |
| Informazio gehigarria | ||
| Sorrera | K.a. XLV. milurtekoa | |
| Telefono aurrizkia | 09 | |
| Ordu eremua | UTC+02:00 eta UTC+03:00 | |
| Hiri senidetuak | Meknes, Montpellier, Saint-Denis, Milan, Konya, Marne Harana eta Sena Saint-Denis | |
| Matrikula | B | |
| Hizkuntza ofiziala | arabiera | |
| mtulkarm.com | ||
Klima
 Datu klimatikoak (Tulkarem)  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 17.0 | 17.5 | 19.6 | 23.9 | 24.2 | 28.3 | 29.0 | 30.0 | 27.9 | 26.0 | 23.0 | 19.2 | 22.76 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 8.9 | 8.7 | 10.5 | 13.6 | 17.2 | 20.6 | 23.0 | 23.6 | 20.7 | 18.5 | 14.1 | 10.9 | 15.54 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 124.9 | 92.2 | 52.8 | 23.6 | 2.7 | 2.8 | 2.2 | 0.7 | 1.2 | 28.0 | 77.4 | 135.5 | 538.3 |
| Prezipitazio egunak (≥ ) | 13.9 | 11.7 | 8.6 | 3.6 | 1.4 | 3.2 | 2.0 | 0.7 | 0.8 | 3.9 | 8.0 | 11.8 | 63.7 |
| Iturria: Israelgo Meteorologia Agentzia | |||||||||||||
Demografia
Britainiar Mandatuko agintariek antolatutako 1922ko Palestinako zentsuaren arabera, Tulkaremek 3.350 biztanle zituen: 3.109 musulman, 208 kristau, 23 judu, 7 samariar, bahá'í bat eta druzo bat[3]. 1931ko zentsuaren garaian, 4.827 biztanle zituen: 4.540 musulman, 255 kristau, 18 judu, 6 samariar eta druzo bat[4].
1967ko zentsuan, Tulkarem hiriak 10.255 biztanle zituen, eta aldiriak 5.020: Dhinnaba 1.342, Irtah 925, Shuweikah 2.332 eta Khirbet Jarrad 128, guztira 20.002[5]. Biztanle gehienak musulmanak ziren, 103 kristauko komunitatea bazen ere[6].
Palestinako Estatistika Bulego Zentralak 1997an egindako lehen zentsuan, Tulkaremek 33.921 biztanle zituen eta iheslarien esparruak 5.884 biztanle. Palestinako iheslariak hiriko biztanleen %31,4 eta kanpamenduko biztanleen % 94 ziren[7]. Biztanleen % 50.7 gizonezkoak ziren eta % 49.3 emakumezkoak. Erdia baino gehiago (% 52,2) 20 urtetik beherakoa zen, % 44,5 20 eta 64 urte bitartekoa eta % 4,1 64 urtetik gorakoa[8].
2007ko Palestinako Estatistika Bulego Zentralaren zentsuan Tulkarem hiriak 51.300 biztanle zituen, eta iheslarien esparruak 10.641. % 50,3 gizonezkoak ziren eta % 49,7 emakumezkoak[9].
Gaur egun ia biztanle guztiak musulmanak dira. 1967an Israelek hiria okupatu aurretik, 1.000 kristau inguru Tulkaremen bizi ziren, baina gutxi gorabehera komunitatearen erdiak emigratu zuen gerraren ostean, eta gainerako kristau gehienak geroago emigratu zuten. Bi familia kristauek Tulkaremen bizitzen jarraitzen dute, familia zabal bereko parte direnak[10]. San Jurgiri eskainitako eliza ortodoxo bat dago hirian[11].
| Urtea | Mota | Biztanleria |
|---|---|---|
| 1548 | Zentsua | 1.040[12] |
| 1596 | Zentsua | 968[12] |
| 1860 hamarkada | Kalkulatua | 1.000[13] |
| 1922 | Zentsua | 3.350[3] |
| 1931 | Zentsua | 4.540[4] |
| 1945 | Zentsua | 8.090[14] |
| 1961 | Zentsua | 11.401[15] |
| 1967 | Zentsua | 20.002[5] |
| 1997 | Zentsua | 39.805[7] |
| 2007 | Zentsua | 61.941[9] |
| 2017 | Zentsua | 64.532[2] |
Ekonomia
1948ko gerra baino lehen, nekazaritza sektorea garrantzitsua zen Tulkaremen. Alea, oliba eta fruituak, batez ere angurriak, ziren inguruko lurretan lantzen ziren nekazaritza-produktu nagusiak[16].
Alkateak
- Saleh Ahmed Awad (1886-1897)
- Ahmed Mustafa Abu Al-Rub (1897-1901)
- Muhammad Al-Baraka (1901-1905)
- Abdul Rahman Al-Haj Ibrahim (1905-1909)
- Abdul Rahman Al-Haj Ibrahim (1909-1911)
- Abdul Rahman Al-Haj Ibrahim (1911-1913)
- Abdul Rahman Al-Haj Ibrahim (1913-1920)
- Abdul Rahman Al-Haj Ibrahim (1920-1927)
- Abdul Rahman Al-Haj Ibrahim (1927-1938)
- Hashem Al-Jayousi (1939-1948)
- Salah al-Din Salah (1951-1952)
- Falah Abdel Fattah Hanoun (1952)
- Salah al-Din Salah (1952-1955)
- Salah al-Din Salah (1955-1957)
- Mohamed Kamal Al-Jayousi (1959-1962)
- Helmi Hannoun (1962)
- Helmi Hannoun (1962-1972)
- Helmi Hannoun (1972-1976)
- Helmi Hannoun (1976-1998)
- Saber Ahmed Arif Yaqoub (1998-2000)
- Mahmoud Ahmed Fayeq Al-Jallad (2000-2008)
- Walid Abu Muwais (2008-2009)
- Ahmed Abdel Razzaq Al-Salman (2009)
- Iyad Al-Jallad (2009-2012)
- Iyad Al-Jallad (2012-2016)
- Farid Jamil Mahmoud Akl (2016-2017)
- Muhammad Yaqoub Muhammad Yaqoub (2017-2022)
- Riyad Awad (2022 - gaur egun)[17]
Tulkaremdar ezagunak
- Abdul-Ghani Al-Karmi (1906-1974), politikaria
- Abu Salma (1909-1980), poeta
- Akram Al-Ashqar (j. 1982), zinema zuzendaria
- Ameen Nayfeh (j. 1988), zinema zuzendaria
- Bassam Lotfi (1940-2022), aktorea
- Ekrem Akurgal (1911-2002), arkeologoa
- Georgette Rizk (1925-2018), ekintzailea
- Hasan Karmi (1905-2007), hizkuntzalaria
- Khaled Abu Toameh (j. 1963), kazetaria
- Mahmoud Al-Karmi (1889-1939), idazlea
- Mar'i al-Karmi (1580-1624), teologoa
- Rania Jordaniakoa (j. 1970), erregina
- Sanaa Alsarghali (j. 1987), irakaslea
- Zuhair Al-Karmi (1921-2009), kazetaria.
Erreferentziak
- Euskaltzaindia. Ekialde Hurbileko eta Ipar Afrikako toponimia. .
- (Ingelesez) Preliminary Results of the Population, Housing and Establishments Census, 2017. Palestinian Central Bureau of Statistics (argitaratze data: 2018), 64-82 or. (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
- (Ingelesez) Barron, J.B, ed. Palestine: Report and General Abstracts of the Census of 1922. Government of Palestine, 6 or. (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
- (Ingelesez) Mills, E, ed. Census of Palestine 1931. Population of Villages, Towns and Administrative Areas. Jerusalem: Government of Palestine, 58 or. (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
- (Ingelesez) Households and Persons, By Residence, Sex, Age And Origin From Israel Territory and Locality. Israel Central Bureau of Statistics (argitaratze data: 1967) (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
- (Ingelesez) «The Christians, By Sex and Locality (Only Localities With At Least 20 Christians) Locality» Israel Central Bureau of Statistics 1967 (Noiz kontsultatua: 2023-11-03).
- (Ingelesez) Palestinian Population by Locality and Refugee Status. Palestinian Central Bureau of Statistics (argitaratze data: 1999) jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2008-05-28) (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
- (Ingelesez) «Palestinian Population by Locality, Sex and Age Groups in Years» Palestinian Central Bureau of Statistics 1999 jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2012-02-12) (Noiz kontsultatua: 2023-11-03).
- (Ingelesez) Table 26 (Cont.): Localities in the West Bank by Selected Indicators, 2007. Palestinian Central Bureau of Statistics (argitaratze data: 2007), 108 or. jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2010-12-10) (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
- (Ingelesez) «Two Christian families in Tulkarem» Christian Media Center 2015-09-02 (Noiz kontsultatua: 2023-11-03).
- (Ingelesez) «Churches in the West Bank» Jerusalem Patriarchate (Noiz kontsultatua: 2023-11-03).
- (Ingelesez) Al-Salim, Farid. (2011). «Landed Property and Elite Conflict in Ottoman Tulkarm» Jerusalem Quarterly 47 jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2012-01-26) (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
- (Frantsesez) Guérin, Victor. (1875). Description Géographique Historique et Archéologique de la Palestine. 2 Paris: L'Imprimerie Nationale, 353-354 or. (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
- (Ingelesez) Department of Statistics. , 22 or. (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
- (Ingelesez) Government of Jordan. (argitaratze data: 1964), 13 or. (Noiz kontsultatua: 2023-11-02).
- (Ingelesez) Fischbach, Michael R. (2005). «Tulkarm» in Mattar, Philip Encyclopedia of the Palestinians. New York: Facts on File, 494 or. ISBN 0-8160-5764-8..
- (Arabieraz) «انتخاب الدكتور رياض عوض رئيسًا لبلدية طولكرم". صحيفة القدس» Alquds 2022-03-11 jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2022-04-11) (Noiz kontsultatua: 2023-11-03).
- (Arabieraz) «توقيع توامتين مع سونون الفرنسية و طولكرم الفلسطينية» Meknes 2017-04-21 (Noiz kontsultatua: 2023-11-01).
Ikus, gainera
Kanpo estekak
| Autoritate kontrola |
|---|
  |
Artikulu hau Palestinako geografiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |