Tom Thumb

Bridgeporteko (Connecticut, AEB) arotz baten semea zen, 1855ean hil zena. Bere gurasoak eta anai-arrebak tamaina normalekoak ziren eta jaio zenean handi samarra izan zen, 4,300 kg pisatuz. Bere garapena normala izan zen sei hilabete bete arte, bat-batean hazteari utzi zionean. 1842an, bost urterekin, 64 cm neurtzen eta 6,8 kg pisatzen jarraitzen zuen, baina bestela oso osasuntsu zegoen. P. T. Barnum jakinaren gainean jarri zuten eta berarekin elkarrizketatu zen, egia esan, adimentsua eta proportzionatua zela egiaztatuz. Berehala hitzartu zuen gurasoekin bere erakustaldia, astean hiru dolarren truke, haurraren eta amaren mantenua, eta kantu, dantza eta mimo eskolak ordaindu zizkion. Izen orokor bezala Tom Thumb eman zion (Tom Thumb Erpurutxo ipuin tradizionaleko pertsonaiaren ingelesezko izena da). Hamaika urte zitueela ziurtatzen zuen benetan txikia zela ikus zedin, eta herrialdean zehar biran eraman zuen, non pertsonaia historiko ospetsuak imitatzen zituen eta komedia-ekitaldi batean figurante normal batekin aritzen zen.

Ondoren, 1844an Ingalaterrara abiatu ziren. Barnumek zenbait te antolatu zituen Rothschild baronesak harrera egitea lortu zuen arte, honen bitartekaritzak Buckhinghameko jauregira gonbidatzea lortu zuelarik. Bere publizitate filosofia ospetsuari jarraituz, Barnumek Egyptian Hall alokatu zuen Tom Thumben emanaldietarako, baina errege harreraren gauean, emanaldia eten eta kartela zintzilikatu zuen: "Gaur gauean, itxita. Tom Thumb jenerala Buckhingham Palacen dago, Bere Maiestatearen aginduz ".

Viktoria erreginaren eta haren gortearen aurrean harrera arrakastatsua izan zen, eta ikusleen interesa handitu egin zen. Egyptian Halleko asistentzia hain izan zen handia, ezen irabaziak egunean bostehun dolarretik gora izatera iritsi ziren. Erreginak beste bitan gonbidatu zituen jauregira, eta horietako batean pony bikote batek tiratutako neurrira egindako gurdi txiki bat oparitu zion Tomi. Libreaz jantzitako nano kotxezain batek gidaturik. Tom paseatzen eta berarekin ibiltzen zen, londrestarren harridura eta jakin-minaren aurrean. Ibilgailua Sarasotan (Florida) dago gaur egun.

1845ean Parisetik eta Belgikatik jarraitu zuten bira. Parisen, Luis Felipe erregearen aurrean aritu zen, Salle Musarden egunero bi emanaldi eskainiz, halako arrakastarekin, ezen sarrerak bi hilabete lehenago agortu baitziren. Thom Thumb jenerala Longchampeko zaldi lasterketetara joan zen bere berlina txikian. Europako bira hain ospetsua egin zuen, ezen panpinak eta pastelak sortu zituzten bere itxurarekin, eta Tom Thumb izeneko jatetxe bat inauguratu zuten Parisen. Ingalaterrara itzuli ziren AEBetara itzuli aurretik.

Tom Bridgeportera itzuli zen, aberats eta ospetsu. Lur sail handi bat erosi zuen kanpoaldean, altzariz hornitutako etxe bat, aisialdirako lurrunezko yate bat eta odolgarbien ukuilu bat. Barnumek ere gauza bera egin zuen, baina Iranistan bere lokal berri eta gogaikarrienaren suteak eta zorigaiztoko hainbat inbertsiok hondamendira eraman zuten. Orduan lagunak laguntzera joan zitzaizkion eta Tom ere haren esanetara jarri zen berriro. Cornelia Howard neskatila miresgarriarekin batera bira berriak hasi zituzten eta are aberatsago bihurtu ziren.

Kasu bitxi batean, 1847an Tom berriro hazten hasi zen, oso poliki. 1851an 74 cm-ra iritsi zen eta 1856an 82,6 cm-ra. 1862ko urriaren 3an masoi bilakatu zen, 89,91 neurtzen zuen 1,91ko beste hautagai batekin hasi zen unean.

1862an, bere lagun Barnumen American Museumera egindako bisita batean, kontratatu berri zituen beste bi nano proportzional ezagutu zituen, 76 cm-ko Nutt Komodoroa eta 81 cm-ko Lavinia Warren dotorea. Tom txundituta geratu zen dama xarmantarekin eta gorteiatzen hasi zen. Ezkontzeko proposatu zion, eta berak onartu egin zuen. Tomen amak kontra egin zion, Barnumen beste publizitate trikimailu bat zelakoan, baina Tomek bikotearen sentimenduen errealitatea baieztatu zion, eta orduan berak baiezkoa eman zuen. Ezkontzak New Yorkeko egunkari guztien azala hartu zuen. 1863ko otsailaren 10ean, eguerdian, New Yorkeko Grace Churchen ospatu zen ezkontza, ia 2.000 gonbidaturekin eta eliza inguratzen ari zen jendetzarekin. Barnum senargaien aurretik sartu zen. Irteeran, goraipatuak izan ziren Metropolitan hoteleraino, non oturuntza ospatu zen. Ezkongaiek zutik zeudenen agurrak eta zorionak jaso zituzten isats-piano baten gainean, eta dantzaldia New York Excelsior Band taldeak girotu zuen. Straton senar-emazteak, ondoren, Etxe Zurian jaso zituen Abraham Lincoln presidenteak. Tomi galdetu zionean ea gerra zibilerako iradokizunik ba ote zuen, honela erantzun zion: "Barnum nire lagunak hilabete bakar batean amaituko zuen berarekin". Ondoren, eztei-bidaia batean abiatu ziren Europan eta Britainiar Indian zehar.

Seme bat izan zutela esan zen, Minnie izeneko neskato bat, hilabete gutxira hil zena, baina gehienek uste dute ustezko haurra Barnumen trikimailu bat izan zela. Tom Thumben azken agerpena Ingalaterran 1878an izan zen ongintzako gala batean. Bikotea luxuz inguratuta bizi izan zen Tom hil arte. 1883ko urtarrilaren 10ean Milwaukeeko Newhall Housen ostatu hartu zuten, hotelean sute bat piztu zenean. 71 pertsona hil ziren, eta Stratondarrak keak itota hiltzeko zorian egon ziren, Sylvester Bleeker euren ordezkariak salbatu aurretik. Tomen osasuna ahuldu egin zen tragediaz geroztik, eta azkenean kolapsoa izan zuen 1883ko uztailaren 15ean. Hiltzean 45 urte zituen, 1,02 metro neurtzen zuen eta 32 kg pisatzen zituen. 20.000 pertsona baino gehiago joan ziren hiletara, eta P. T. Barnumek tamaina naturaleko estatua bat enkargatu zuen, hilobiaren aurrean obelisko baten gainean jarria izan zena, Bridgeporteko Mountain Groveko hilerrian. 35 urte beranduago hil zenean, Lavinia bere ondoan lurperatua izan zen hilarri sinple batekin, non "bere emaztea" irakur daitekeen. Senarra hil ondoren, Tomek bere dirutza kapritxo eta inbertsio txarretan xahutu zuela jakin zuen. Primo Magri kondea izeneko nano italiar batekin ezkondu zen berriro, eta biran joan ziren, baina Tomen ospea eta Barnumen talentua gabe, porrota izan zen. Lavinia 78 urte zituela ahaztuta hil zen, Coney Islanden, non bere senarrarekin erakusten zen.

1959an bandalo batzuek Tomen hileta estatua suntsitu zuten, herri harpidetzak bildutako diruekin berreskuratu zena.