Tardigrada

Tardigrado baten azpikaldea.

Animalia oso txikiak dira, 0'3 eta 0'5 mm arteko tamaina hartzera irn dute batazbeste. Espezie handienetako aleek 1'5 mm ere har dezakete, txikienak aldiz 0'05 mm-koak dira. Gorputzak segmentutan banaturik dute; aurrena burua, ondoren hiru segmentu bakoitzak hanka pare bat duena eta atzetik beste hainbat segmentu laugarren hanka parea duena.

Hankak ez daude artikulaturik eta oinetan 4-8 erpe dituzte. Aurreneko hiru hankak lokomoziorako dira eta laugarrenak sustratuari heltzeko erabiltzen ditu[4].

Gorputza kitinazko kutikula batek estaltzen du eta aldiro mudatu beharra dauka.

Gorputza hemolinfak betetzen du eta gonadetan baino ez du zelomarik agertzen. Ez du arnas organorik, badirudi gorputz osoan zehar gertatzen dela gas trukea.

Tutu itxurako ahoa dute eta arantza gogorrak ditu landareen zelulak, algak edo ornogabe txikiak zulatzeko. Ahoaren ondoren faringe xurgatzailea dago eta atzetik hestegorria. Animaliaren gehiengoa hesteek osatzen dute eta digestio aparatua uzkian amaitzen da[5].

Nerbio sistemak simetria bilaterala du. Garunak hiru neurona multzo pare ditu eta hestegorriaren inguruan dagoen gongoil bati loturik dago[6]. Bertatik bi nerbio korda ateratzen dira alde bentralean. Korda honek segmentu bakoitzeko gongoil sekundarioak ditu gorputz adarretara nerbio zuntzak eramateko. Hainbat espeziek ikusmen pigmentu rabdomerikoak dituzte buru aldean eta hainbat zentzumen nerbio ere barreiaturik badituzte gorputzean zehar[7].

Tardigrado eme baten kutikula arrautzak aldean dituela.

Hainbat espezie partenogenikoak dira baina gehienetan arrak eta emeak aurkitzen dira. Emeak handiagoak izaten dira, eta ugariagoak. Sexu bietako aleek gonada bakarra dute, hesteen gainean kokatzen dena. Tradigradoak obiparoak dira eta kanpo ernalketa burutzen dute. Emeak arrautzak ezartzen ditu bere kutikularen gainean eta arrak espermaz estaltzen ditu[5]. Espezie gutxi batzuk barne ernalketa ere badute.

Tardigrado berriak 14 egun baino lehenago ateratzen dira arrautzetatik eta handituz doaz zelulak haunditzen dituztelako, ez mitosi bidez. Ondoren azalaren muda ugari izaten dituzte, baita 12 aldiz ere[5].

Tardigrado gehienak fitofagoak (landare jaleak) edo bakteriofagoak dira. Gutxi batzuk haragijaleak dira eta hauek tardigrado txikiagoak harrapatzen dituzte, Milnesium tardigradum adibidez espezieak[8].

Munduko eremu ia guztiak kolonizatu dituzte eta horrela aurki ditzakegu ur termaletan, Himalaian (6.000 metrotako altueran), itsaso sakonean (-4.000m), eremu polarretan izotz geruza sendoen azpian... Ez dira estremofilo kontsideratzen, muturreko baldintzetan aurkitzeaz gain baldintza onetan ere ugariak baitira. Historian zehar izan diren iraungipen masiboetan aurrera egin dute, hala meteoritoen talka izan denean, gamma izpien bonbardaketak...[9]

Muturreko baldintzak aurkitzerakoan kriptobiosi prozesua abiatzen dute[1]. Gorputzeko %85a ura izatetik %3ra pasatzen dira eta ugalketa eta gorputzaren metabolismoa izugarri murrizten dute. Horrela batazbeste 4'4 urte iraun dezakete[10]. 2016an Japoniako Ikerketa Polarreko Institutuan 30 urte kriptobiosian zeramaten tardigradoak berpizteko gai izan ziren[11]. Kriptobiosiari esker gai dira erradiazio ionizatzailea, muturreko tenperaturak eta kutsadura jasateko, bai eta ur gabezia, oxigeno gabezia eta muturreko gatz kontzentrazioak ere[12].

Laborategiko esperimentuetan -273ºC (zero absolutua)[13] eta 151ºC tenperaturetan[14] bizirauteko gai direla ikusi da, dena dela 2020an argitaraturiko ikerketa baten arabera badirudi hain tenperatura altuak denbora luzez ezin dituztela jasan baina gai izan daitezke goantza doan tenperaturara aklimatatzeko[1][12]. Alkohol edota eter puruetan murgilduta ere iraun izan dute, eta zientzilari errusiarrek espaziora bidalitako suzirien estalkiei atxikita tardigrado biziak aurkitu dituzte[15].

1948an Tina Franceschi biologari italiarrak museo batean gordetako 1828ko goroldio lehor batetako tardigradoak berhidratatu zituen eta hasieran mugimenduren bat antzeman bazen ere ez zen berpizteko gai izan, dena dela 120 urte kriptobiosian egondako tardigradoak berpiztu zirela zabaldu zen[16].

2007an Errusiak eta ESA agentziak Foton M3 zunda jaurti zuten espaziora eta tardigrado multzo bat ezarri zuten bertan. Ikusi zuten espazioa hutsean bizirauteaz gain ugaltzeko gai ere izan zirela[17].

Gainerako animaliek baino 1000 aldiz erradiazio handiagoei aurre egiteko gaitasuna zutela ere ondorioztatu da. Kriptobiosi egoeran duten ur kopuru minimoari esker dela pentsatzen da[18]. 2020an Indiako Zientzia Institutuak (Bangalore) Paramacrobiotus espezie berria aurkitu zuten eta pigmentu fluoreszente batzuei esker erradiazio ionizatzaileari aurre egiten diotela ikusi zuten[19].