T. S. Eliot

T. S. Eliot
	; (1934) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Thomas Stearns Eliot
Jaiotza	Saint Louis, 1888ko irailaren 26a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak 1927); Erresuma Batua (1927 -
Bizilekua	Missouri; Saint Louis; Ash Street (en)
Heriotza	Kensington eta Londres, 1965eko urtarrilaren 4a (76 urte)
Hobiratze lekua	Church of Saint Michael (en)
Heriotza modua	berezko heriotza: birika-enfisema
Familia
Aita	Henry Ware Eliot
Ama	Charlotte Champe Stearns
Ezkontidea(k)	Vivienne Haigh-Wood Eliot (1915 - 1947); Valerie Eliot (1957ko urtarrilaren 10a - 1965eko urtarrilaren 4a)
Anai-arrebak	ikusi Henry Ware Eliot (en) ; Ada Eliot (en) ; Marian Cushing Eliot (en) ; Margaret Dawes Eliot (en) ; Theodora Sterling Eliot (en) ; Charlotte Eliot (en) ;
Hezkuntza
Heziketa	Parisko Unibertsitatea ; Milton Academy (en) ; Harvard College (en) ; Merton College (en) ; Harvard Unibertsitatea ; Eliot House (en)
Hezkuntza-maila	zientzietan doktorea
Hizkuntzak	ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	antzerkigilea, poeta, saiakeragilea, literatura-kritikaria, gizarte-kritikaria, ipuingilea, unibertsitateko irakaslea, gidoilaria, kanta-idazlea, haur literatura idazlea, kazetaria eta kritikaria
Enplegatzailea(k)	Chicagoko Unibertsitatea ; Birkbeck, University of London (en)
Lan nabarmenak	ikusi The Waste Land (en) ; Four Quartets (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Literaturako Nobel Saria (1948) ; Askatasunaren Domina Presidentziala (1964) ; Arteetan eta Zientziatan Merituaren Ordena (1948) ; Emerson-Thoreau Medal (1959) ; Laurence Olivier Award for Best New Musical (1981) ; Tony Award for Best Original Score (1983) ; Tony Award for Best Book of a Musical (1983) ; Ohorezko Legioko ofiziala ; Merituaren Ordena (Erresuma Batua) ; Arte eta letren komendadorea ;
Influentziak	Dante Alighieri, Kyriakos Charalambides (en) , John Donne, Alfred Tennyson, James George Frazer, Virgilio, John Ruskin, Ezra Pound, Gilbert Keith Chesterton, Matthew Arnold, Robert Browning, Samuel Johnson, Paul Valéry, F. H. Bradley (en) , Jules Laforgue, Charles Maurras, Evelyn Underhill, Richard Crashaw (en) , William Butler Yeats, Charles Baudelaire, William Shakespeare, John Milton, Homero, Charles Dickens, Walt Whitman, Stéphane Mallarmé, Joseph Conrad, Immanuel Kant eta Francis Scott Fitzgerald
Kidetza	Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia; Linzeen Akademia; Bavariako Arte Ederren Akademka; Ameriketako Estatu Batuetako Arte eta Letren Akademia; Phi Beta Kappa Elkartea; James Joyce Society (en)
Mugimendua	Literatura modernista
Genero artistikoa	olerkigintza; fiction literature (en)
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	unitarismoa; Anglo-Catholicism (en)

Thomas Stearns Eliot, T. S. Eliot izenaz ezaguna, (St. Louis, 1888ko irailaren 26a - Londres, 1965eko urtarrilaren 4a) estatubatuar eta ingeles poeta, antzerkigile eta literatura-kritikari bat izan zen. XX. mendeko ingelesezko poetarik handienetariko bat izan zen eta 1948an Literaturako Nobel Saria irabazi zuen.

Ingalaterratik AEBetara joan zen familia batean jaio zen Thomas Stearns Eliot, Saint Louis hirian (Missouri), 1888an. Lehen ikasketak Harvard Unibertsitatean egin zituen, eta gero Sorbonan eta Oxforden jarraitu zituen. 25 urterekin Ingalaterrara joan zen, britainiar herritartasuna bereganatu baitzuen[1].

Literaturako Nobel Saria eman zioten 1948an. Gero ere, idazten jarraitu zuen, hil zen arte (1965), baina garai hartan ondu zituen lanek ez zuten oihartzun handirik izan[1].

Bere saiakerek New Criticism izeneko eskolan eragin handia izan zuten. Euskal literaturan ere bere eragina nabarmena izan zen: Gabriel Arestiren lehenengo poemetan edota Joseba Sarrionandiak 1983an bere lanak euskaratu zituenean.

Bere lanen bilakaera

Edward Fitzgerald eta bere Omar Khayyamen poemen itzulpenen eragin handia eduki zuen gaztetako aurreneko poemek. Ezra Pounden bidez Ingalaterrako poesigintza ezagutu zuen. Molde poetiko berria bere lehen poema liburuan ikusi zen, The Love Song of J. Alfred Prufrock delakoan (1915, J. Alfred Prufrocken amodiozko kantua). Barne bakarrizketak ageri dira. Modu askotako aipu eta erreferentziak ere agertzen dira[1].

The Waste Land, 1922an argitarau zuen. XX. mendeko literaturaren gailurtzat jotzen da. Collage moduan eginda, aipu eta erreferentzia heterogeneoz egina, ahots ezberdin askoren nahasketa aldakorra da The Waste Land. Poema liburu oso berritzailea izan zen beree garaian[1].

Hala ere, Four Quartets (1943) da askorentzat Elioten obraren gailurtzat. Aurretik argitaraturik zituen arren elkarrekin loturak zituzten lau poema luze bildu zituen liburu bertan : Burnt Norton, East Cocker, The Dry Salvages eta Little Godding. Egileak filosofiaren eta mistizismoa lantzen duten irakurketak eta ikasketak daude liburua osatzen duten poemen oinarrian[1].

Lanak

Poesia

Prufrock and Other Observations (1917)
- The Love Song of J. Alfred Prufrock
- Portrait of a Lady
- Aunt Helen
Poems (1920)
- Gerontion
- Sweeney Among the Nightingales
- "The Hippopotamus"
- "Whispers of Immortality"
- "Mr. Eliot's Sunday Morning Service"
- "A Cooking Egg"
The Waste Land (1922)
The Hollow Men (1925)
Ariel poems (1927–1954)
- The Journey of the Magi (1927)
Ash Wednesday (1930)
Coriolan (1931)
Old Possum's Book of Practical Cats (1939)
The Queen's Book of the Red Cross (1939)
- The Marching Song of the Pollicle Dogs
- Billy M'Caw: The Remarkable Parrot
Four Quartets (1945)

Antzerkilanak

Sweeney Agonistes (1926)
The Rock (1934)
Murder in the Cathedral (1935)
The Family Reunion (1939)
The Cocktail Party (1949)
The Confidential Clerk (1953)
The Elder Statesman (1959)

Saiakerak

Christianity & Culture (1939, 1948)
The Second-Order Mind (1920)
Tradition and the Individual Talent (1920)
The Sacred Wood: Essays on Poetry and Criticism (1920)
- "Hamlet and His Problems"
Homage to John Dryden (1924)
Shakespeare and the Stoicism of Seneca (1928)
For Lancelot Andrewes (1928)
Dante (1929)
Selected Essays, 1917–1932 (1932)
The Use of Poetry and the Use of Criticism (1933)
After Strange Gods (1934)
Elizabethan Essays (1934)
Essays Ancient and Modern (1936)
The Idea of a Christian Society (1939)
A Choice of Kipling's Verse (1941)
Notes Towards the Definition of Culture (1948)
Poetry and Drama (1951)
The Three Voices of Poetry (1954)
The Frontiers of Criticism (1956)
On Poetry and Poets (1957)

Hilondoko lanak

To Criticize the Critic (1965)
The Waste Land: Facsimile Edition (1974)
Inventions of the March Hare: Poems 1909-1917 (1996)

Euskarara itzulitakoak

1983an kaleratu zen T. S. Elioten poemen itzulpenekin osatutako euskarazko aurreneko liburu bakarra: T. S. Eliot euskaraz (Hordago). Gabriel Arestik, Joseba Sarrionandiak eta Jon Juaristik egin zuten itzulpen lana. Jatorrizkoa zen Four Quartets, Lau Quartetto bilakatu zuen Arestik; The Waste Land zena, Lur eremua Sarrionandiak; eta Juaristik beste hainbat poema euskaratu zituen. Joxemari Iturraldek ere parte hartu zuen liburu hartan. Liburuko itzulpenetako batzuk Oh! Euzkadi eta Pott aldizkarietan argitaratuta zeuden lehenago[1].

Erreferentziak

Juan Luis Zabala, «Berritzaile kanonikoa», Berria, 2015-01-03

Ikus, gainera

Belaunaldi galdua

Kanpo estekak

(Ingelesez)Biografia zabala "Poetry Foundation" webgunean.

Datuak: Q37767
Multimedia: T.S. Eliot / Q37767

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[aa-1] Juan Luis Zabala, «Berritzaile kanonikoa», Berria, 2015-01-03

Literaturako Nobel Saridunak
1901–1925	Sully Prudhomme (1901) • Theodor Mommsen (1902) • Bjørnstjerne Bjørnson (1903) • Frédéric Mistral / José Echegaray (1904) • Henryk Sienkiewicz (1905) • Giosuè Carducci (1906) • Rudyard Kipling (1907) • Rudolf Eucken (1908) • Selma Lagerlöf (1909) • Paul Heyse (1910) • Maurice Maeterlinck (1911) • Gerhart Hauptmann (1912) • Rabindranath Tagore (1913) • Romain Rolland (1915) • Verner von Heidenstam (1916) • Karl Gjellerup / Henrik Pontoppidan (1917) • Carl Spitteler (1919) • Knut Hamsun (1920) • Anatole France (1921) • Jacinto Benavente (1922)• W. B. Yeats (1923) • Władysław Reymont (1924) • George Bernard Shaw (1925)
1926–1950	Grazia Deledda (1926) • Henri Bergson (1927) • Sigrid Undset (1928) • Thomas Mann (1929) • Sinclair Lewis (1930) • Erik Axel Karlfeldt (1931) • John Galsworthy (1932) • Ivan Bunin (1933) • Luigi Pirandello (1934) • Eugene O'Neill (1936) • Roger Martin du Gard (1937) • Pearl S. Buck (1938) • Frans Eemil Sillanpää (1939) • Johannes Vilhelm Jensen (1944) • Gabriela Mistral (1945) • Hermann Hesse (1946) • André Gide (1947) • T. S. Eliot (1948) • William Faulkner (1949) • Bertrand Russell (1950)
1951–1975	Pär Lagerkvist (1951) • François Mauriac (1952) • Winston Churchill (1953) • Ernest Hemingway (1954) • Halldór Laxness (1955) • Juan Ramón Jiménez (1956) • Albert Camus (1957) • Boris Pasternak (1958) • Salvatore Quasimodo (1959) • Saint-John Perse (1960) • Ivo Andritx (1961) • John Steinbeck (1962) • Giorgos Seferis (1963) • Jean-Paul Sartre (sariari uko egin zion) (1964) • Mikhail Xolokhov (1965) • Shmuel Yosef Agnon / Nelly Sachs (1966) • Miguel Ángel Asturias (1967) • Yasunari Kawabata (1968) • Samuel Beckett (1969) • Aleksandr Solzhenitsin (1970) • Pablo Neruda (1971) • Heinrich Böll (1972) • Patrick White (1973) • Eyvind Johnson / Harry Martinson (1974) • Eugenio Montale (1975)
1976–2000	Saul Bellow (1976) • Vicente Aleixandre (1977) • Isaac Bashevis Singer (1978) • Odysseas Elytis (1979) • Czesław Miłosz (1980) • Elias Canetti (1981) • Gabriel García Márquez (1982) • William Golding (1983) • Jaroslav Seifert (1984) • Claude Simon (1985) • Wole Soyinka (1986) • Joseph Brodsky (1987) • Nagib Mahfuz (1988) • Camilo José Cela (1989) • Octavio Paz (1990) • Nadine Gordimer (1991) • Derek Walcott (1992) • Toni Morrison (1993)• Kenzaburō Ōe (1994) • Seamus Heaney (1995) • Wisława Szymborska (1996) • Dario Fo (1997) • José Saramago (1998)• Günter Grass (1999) • Gao Xingjian (2000)
2001–egun	V. S. Naipaul (2001) • Imre Kertész (2002) • J. M. Coetzee (2003) • Elfriede Jelinek (2004) • Harold Pinter (2005) • Orhan Pamuk (2006) Doris Lessing (2007) • J. M. G. Le Clézio (2008) • Herta Müller (2009) • Mario Vargas Llosa (2010) • Tomas Tranströmer (2011) Mo Yan (2012) • Alice Munro (2013) • Patrick Modiano (2014) • Svetlana Aleksievitx (2015) • Bob Dylan (2016) • Kazuo Ishiguro (2017) • Olga Tokarczuk (2018) • Peter Handke (2019) • Louise Glück (2020) • Abdulrazak Gurnah (2021) • Annie Ernaux (2022) • Jon Fosse (2023)
1: Ez zuten eman