Svetlana Aleksievitx

Stanislav hirian jaioa, Ukrainako mendebaldean (1962tik, Ivano-Frankivsk), aita bielorrusiarra eta ama ukrainarra zituena, Svetlana Alexievitx Bielorrusian hazi zen. Eskola amaitu ondoren, tokiko hainbat egunkaritan erreportari gisa lan egin zuen Bielorrusiako Estatu Unibertsitatean graduatu (1972) eta Minskeko Nyoman literatur aldizkariko berriemaile bihurtu aurretik (1976).

Kazetaritzan egin zuen ibilbidean, lekukoen testigantzetan oinarritutako narratibak egiten espezializatu zen Alexievitx. Prozesuan, sobietarren historian izandako hainbat gertaera dramatikoren ahozko istorioak idatzi zituen: Bigarren Mundu Gerra, Afganistango Gerra, Sobietar Batasunaren erorketa, eta Txernobylgo hondamendia. Lukashenko administrazioaren jazarpen politikoa jasan ondoren, Bielorrusia utzi zuen 2000. urtean. Babes Hirien Nazioarteko Sareak bere santutegia eskaini zion eta hurrengo hamarkadan Parisen, Goteborgen eta Berlinen bizi izan zen. 2011n, Alexievitx Minskera itzuli zen.

Alexievitxen liburuek sobietar eta postsobietar gizabanakoaren historia emozionala marrazten dute kontu handiz eraikitako elkarrizketen collageen bidez. Dmitry Bykov idazle eta kritikari errusiarraren arabera, bere liburuek asko zor diete Ales Adamovich idazle bielorrusiarraren ideiei, zeinek sentitu baitzuen XX. mendeko izugarrikeriak deskribatzeko modurik onena ez zela fikzioa sortzea, lekukoen testigantzak grabatzea baizik. Uladzimir Nyaklyayew poeta bielorrusiarrak "bere aitabitxi literarioa" deitu zion Adamovichi. Ales Adamovich, Janka Bryl eta Uladzimir Kalesnikek idatzitako I'm From Fire Village (bielorrusiar eleberri dokumentala), alemaniar tropek Bielorrusiaren okupazioan erretako herriei buruzkoa, Alexievitxek literaturarekiko zuen jarreran eragin duen liburu bakarra bezala ere izendatu zuen. Alexievitxek Adamovichen eragina baieztatu du, eta Vasil Bykaali idazle bielorrusiarrak, besteak beste. Ellak Varlam Xalamov 20. mendeko idazlerik onena dela uste du.

Alexievitxek honela deskribatzen du bere lanen gaia:

Gure historia osoari atzera begiratzen badiozu, bai sobietarrari, bai postsobietarrari, hilobi komun handi bat eta odol bainu bat da. Borreroen eta biktimen elkarrizketa betierekoa. Errusiako galdera madarikatuak: zer egin behar den eta nork duen errua. Iraultza, gulagak, Bigarren Mundu Gerra, sobietar-afganiar gerra herriari ezkutatua, inperio handiaren erorketa, lur sozialista erraldoiaren erorketa, lurreko utopia, eta orain dimentsio kosmikoko desafio bat -Txernobyl-. Hau erronka bat da lurreko izaki bizidun guztientzat. Hori da gure historia. Eta hau da nire liburuen gaia, hau da nire bidea, nire infernuko zirkuluak, gizonetik gizonera.

Bere lehen liburua, Gerrak ez du emakume aurpegirik, 1985ean argitaratu zen. Behin eta berriz berrinprimatu zuten, eta bi milioi kopia baino gehiago saldu zituen. Liburua 1983an amaitu zen eta (edizio labur batean) Oktyabr-en argitaratu zen, Sobietar Batasuneko hileroko literatur aldizkarian, 1984ko otsailean. 1985ean hainbat editorek argitaratu zuten liburua, eta inprimatutako kopien kopurua 2.000.000ra iritsi zen hurrengo bost urteetan. Eleberri hau gerrako emakumeen bakarrizketek osatzen dute, Bigarren Mundu Gerrari buruz hitz egiten duten bakarrizketek. Beste liburu batek, Azken testigantzak, gerra garaiko haurren oroitzapen pertsonalak deskribatzen ditu. Emakume eta haurren begietatik ikusitako gerrak sentimenduen mundu berri bat azaleratu zuen. 1993an, Heriotzak harrapatuta argitaratu zuen, Sobietar Batasunaren erorketaren ondorioz bere buruaz beste egiteko ahaleginei buruzko liburua.

Bere liburuak ez zituzten argitaratu bielorrusiar estatuko argitaletxeek 1993tik aurrera, Bielorrusiako argitaletxe pribatuek, berriz, bi baino ez dituzte argitaratu: Txernobilgo otoitza 1999an eta Bigarren eskuko garaia 2013an. Horren ondorioz, Alexievitx hobeto ezagutua izan da munduko gainerako tokietan Bielorrusian baino.

Bera izan da Literaturako Nobel Saria jaso duen lehen kazetaria. Nahiz eta berak ukatu kazetaria dela, eta, izan ere, Alexievitxek aukeratutako generoari "literatura dokumentala" deitzen zaio batzuetan: benetako gertakarien irudikapen artistikoa, nolabaiteko lizentzia poetikoa duena. Bere hitzetan:

"Bizitza errealera ahalik eta hurbilen gerturatzea ahalbidetuko duen literatur metodo baten bila aritu naiz. Errealitateak beti erakarri nau iman bat bezala, torturatu eta hipnotizatu egin nau, paperean harrapatu nahi nuen. Beraz, berehala jabetu nintzen benetako giza ahots eta konfesio horietaz, lekukoen ebidentziez eta agiriez. Horrela entzuten eta ikusten dut mundua, norbanakoen ahotsen koru bat eta eguneroko xehetasunen collage bat bezala. Horrela funtzionatzen dute nire begi eta belarriek. Horrela, nire ahalmen mental eta emozional guztia ahalik eta gehien gauzatzen da. Modu horretan, aldi berean izan naiteke idazle, erreportari, soziologo, psikologo eta predikari ".

2019ko urriaren 26an, Alexievitx Bielorrusiako Pen Zentroko presidente izendatu zuten.

• U voiní ne jénskoe litsó (Gerrak ez du emakume aurpegirik) (1985)
• Poslednie svideteli: sto nedetskikh kolibel'nikh (Azken testigantzak) (1985)
• Tsínkovie màltxiki (Zinkeko mutilak) (1989)
• Zatxaróvannie smértiu (Heriotzak harrapatuta) (1993)
• Txernòvilskaia molitva (Txernobilgo otoitza) (1997)
• Vremia sekond khend (Bigarren eskuko garaia), Mosku: Vremia, 2013.[3]

• Gerrak ez du emakume aurpegirik (Itz.: Iker Sancho Insausti; Elkar, 2017)
• Txernobilgo otoitza. (Itz: Miel Anjel Elustondo)

• "Txernobylgo koru triste bat". Ander Izagirre, Berrian, 2015eko urriaren 9an.
• "Tragedien ahotsen ahotsa". Gorka Erostarbe, Berrian, 2015eko urriaren 9an.
• Iker Sancho Insausti, "Gerrak ez du emakume aurpegirik" itzulpena aurkezten, Elkarren 2017ko maiatzaren 30ean.
• "Gerrara batu ziren emakume sobietarren memoriak". Amalur Artola, Naizen, 2017ko maiatzaren 31n.
• "Gerraren gordintasuna, andre sobietarren gogo eta ahotsetatik abiatuta". Maialen Unanue, Berrian, 2017ko ekainaren 18an.
• Egilearen webgunea.
• Oroitzearen tragedia Berria, 2022.10.16