Supersimetria

Supersimetria (ingelesez SUSY) bosoiak fermioi bihurtzen dituen simetria da, eta alderantziz. Teoria supersimetrikoetan, oinarrizko fermioi bakoitzak lagun supersimetriko (superpartner edo spartikula)bosoniko bat du, eta oinarrizko bosoi bakoitzak spartikula fermioniko bat.[1][2]

Supersimetria 1973an proposatu zuten lehen aldiz Julius Wessek eta Bruno Zuminok. Lehenago, 60ko hamarkadaren amaieran, Gol'fand eta Likhtman teoriko sobietarrek proposatu zuten aljebra supersimètrikoa, baina haiek ez zieten zuzenean aplikatu partikulen fisikako problemei.

Howard Georgik eta Savas Dimopoulosek proposatu zuten eredu estandarraren lehen bertsio supersimetriko errealista 1981ean, eta eredu estandar supersimetriko minimo deritzo (ingelesezko MSSM siglek adierazten dute). Eredu estandarrak duen gauge-hierarkiaren problema ebazteko proposatu zuten, energia-eskala handiak dituen esparru teoriko batean txertatzen denean. Eredu estandar supersimetriko minimoak 100 GeV eta 1 TeV arteko energiak dituzten spartikulak aurreikusten ditu, eta GUT eskalako konstante elektromagnetikoak, ahulak eta indartsuak bateratzea (10¹⁶ GeV). Teoriaren beste alderdi interesgarri bat da partikula astun egonkor berriak ematen dituela (WIMP, neutralia bezala), materia iluna azaltzeko espero diren ezaugarrien antzekoak dituztenak.

Orain arte, ez dago supersimetria naturaren simetria bat dela frogatzen duen proba esperimentalik. SUSY seinaleen egungo ikerketa zuzena CERNren LHC azeleragailuari dagokio, inoiz lortu ez diren energia duten protoien arteko talketan.

Erreferentziak
  1. A Supersymmetry primer. Adv.Ser.Direct.High Energy Phys. 21 (2010).
  2. Martinez Lizarduikoa, Alfontso. (1987-02-01). «Grabitazio kuantikoa. Teoria supergrabitatorioak» Zientzia.eus (Noiz kontsultatua: 2022-12-23).

Ikus, gainera
  • Partikula supersimetrikoen zerrenda

Erreferentziak
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.