Sumendi Eztandagarriaren Indize

Sumendi Eztandagarriaren Indizea (ingelesez: Volcanic Explosivity Index), akronimoa VEI, 8 graduetako eskala da. Horrekin bulkanologoek sumendi erupzioen maila eta handitasuna neurtu nahi dute. Eskala Chris Newhall-ek, United States Geological Survey-ko kidea, eta Steve Self-ek. Hawaiiko Unibertsitatearen ikertzailea, 1982an sortu zuten.

Indizearen gradu desberdinak kanporatutak materialarekin lotuta ( km³etan).

Neurtzen dituen elementuak

VEI indizeak sumendien aktibitateen elementu desberdinak neurtzen ditu:

Sumendiak kanporatutako produktu guztien bolumena (laba, piroklastoak, sumendi errautsak)
Erupzioaren hodeiak lortutako garaiera.
Erupzioaren iraupena.
Kanporatutako produktuen injekzio troposferikoa eta estratosferikoa
Eztandaren mailako beste faktoreak.

Eskala

Zientzialariek VEI eskalareki sumendi erupzioen magnitudea neurtzen dute. Eskala 0tik 8ra doa. Bateko handitzea erupzioa hamar aldiz indartsuago izan dela adierazten du.

VEI	Kanporatutako produktu guztien bolumena	Sailkapena	Deskribapena	Garaiera	Frekuentzia
VEI	Kanporatutako produktu guztien bolumena	Adibideak
0	< 10 000 m³	Erupzio hawaiiarra	Izuria, eztanda gabekoa	< 100 m	Jarraia
0	< 10 000 m³	Erebus mendia (1963), Kīlauea (1977), Mauna Loa (1984), Mawson tontorra (2006), Piton de la Fournaise (2017), Erta Ale (2018)
1	> 10 000 m³	Stronboli erupzioa	Arina	100 m – 1 km	Egunero
1	> 10 000 m³	Stromboli (Antzinako Erromatik), Nyiragongo (2002), Masaya (2008)
2	> 1 000 000 m³	Stromboliarra / Vulkaniar erupzioa	Eztandarekin	1–5 km	Hamabostero
2	> 1 000 000 m³	Unzen (1792), Cumbre Vieja (1949), Galeras (1993), Sinabung (2010)
3	> 10 000 000 m³	Vulkaniarra / Pelear erupzioa	Bortitza	5–15 km	Hiru hilabetero
3	> 10 000 000 m³	Lassen Peak (1915), Nevado del Ruiz (1985), Soufrière Hills (1995), Pichincha (1999), Tungurahua (2006), Ontake (2014)
4	> 0,1 km³	Azpi-Pliniarra	Hondagarria	> 10 km	18 hilabetero
4	> 0,1 km³	Cotopaxi (1877), Pelée (1902), Paricutín (1944), Galunggung (1982), Reventador (2002), Eyjafjallajökull (2010), Calbuco (2015), de Fuego (2018)
5	> 1 km³	Pliniarra	Kataklismikoa	> 15 km	Hamabi urtero
5	> 1 km³	Vesuvio (79), Fuji (1707), Colima (1913), Agung (1963), Saint Helens (1980), El Chichón (1982), Hudson (1991), Puyehue (2011)
6	> 10 km³	Pliniarra / Ultra Pliniarra	Erraldoia	> 20 km	50 eta 100 urte artean
6	> 10 km³	Ilopango (c. 450), Huaynaputina (1600), Laki (1783), Erupzio misteriotsua 1808\|Ezezaguna (1808), Krakatoa (1883), Santa María (1902), Pinatubo (1991)
7	> 100 km³	Ultra Pliniarra	Super erraldoia	> 20 km	500 eta 1000 urte artean
7	> 100 km³	Robledo sumendia (c. K. a. 2300), Santorini (K.a. 1610), Paektu (946), Rinjani (1257), Tambora (1816)
8	> 1000 km³	Ultra Pliniarra	Apokaliptikoa	> 25 km	50.000 urtetan[1]
8	> 1000 km³	Yellowstone (K.a. 640.000), Toba (K.a. 73.000), Taupo (K.a. 26.500)

Erreferentziak

Dosseto, A. (2011). Turner, S. P.; Van-Orman, J. A., eds. «Timescales of Magmatic Processes: From Core to Atmosphere». Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4443-3260-5.

Kanpo estekak

(Ingelesez):VEIren glosarioa.

Datuak: Q210510
Multimedia: Volcanoes by Volcanic Explosivity Index / Q210510

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] Dosseto, A. (2011). Turner, S. P.; Van-Orman, J. A., eds. «Timescales of Magmatic Processes: From Core to Atmosphere». Wiley-Blackwell. ISBN 978-1-4443-3260-5.