Sonja Henie

Henie 1912. urtean jaio zen Kristianian (gaur egun Oslo), Norvegian. Wilhelm Henieren (1872-1937), Norvegiako larrugile aberatsaren, eta Selma Lochmann-Nielsenen (1888-1961) alaba bakarra izan zen. Larru negozioaren irabaziez gain, Henieren gurasoek aberastasuna heredatu zuten. Wilhelm Henie munduko txapelduna izan zen txirrindularitzan behin eta Henieren seme-alabak txikitatik kiroletan aritzeko bultzatuak izan ziren.[2] Heniek hasiera batean talentua eskian erakutsi zuen, eta gero bere anaia zaharrena Leif jarraitu zuen patinaje artistikoan trebatuz. Neska zelarik, Henie maila nazionaleko tenislari, igerilari trebea eta zaldiketa zalea ere bazen.[3] Patinatzaile artistiko gisa serioski entrenatzen hasi zenean, eskolatze formala amaitu zuen.[2] Tutoreak izan zituen irakasle eta aitak mundu osoko aditu onenak kontratatu zituen, Tamara Karsavina dantzari errusiar ospetsua barne, alaba kirolari ospetsu bihur zedin.[3]

Heniek bere lehendabiziko lehiaketa nagusia, Norvegiako helduen txapelketa, 10 urterekin irabazi zuen 1923an.[2] Zortzi lehiakideen artean zortzigarrena gelditu zen 1924ko Neguko Olinpiar Jokoetan, hamaika urte zituela. 1924ko programan zehar, pistaren kanpoaldera hainbat alditan hurbildu zen, bere entrenatzaileari jarraibideak eskatzeko, baina hurrengo Olinpiar Jokoetan, ez zuen halako laguntzarik eskatu behar.[4]

Heniek izotz gaineko patinaje artistiko bere lehen Munduko Txapelketa 1927an irabazi zuen, 14 urte zituela.[5] Beste 9 irabaziko zituen jarraian, inoiz berdindu ez den marka bat lortuz. 1927ko Munduko Txapelketako emaitza oso eztabaidatua izan zen. Heniek Austriako Herma Szabo olinpiar eta munduko txapeldunaren aurka irabazi zuen 3-2ko erabakiarekin (edo 7 vs. 8 puntu ordinaletan). 5 epaileetatik, Henieri lehen postua eman zioten hirurak norvegiarrak ziren (1 + 1 + 1 + 2 + 2 = 7 puntu) eta Szabori eman zioten biak berriz, Austria eta Alemaniakoak (1 + 1 + 2 + 2 + 2 = 8 puntu).[6] Hurrengo urtean, irabaziko zituen hiru urrezko domina olinpiarren lehena eskuratu zuen.[4] Olinpiar dominak 1932an eta 1936an eta munduko txapeldun titulua 1936. urtera arte jarraian defendatu zituen.[7] 1931etik 1936ra Europako sei txapelketa ere irabazi zituen jarraian. Hiru urrezko olinpiar domina irabazi dituen emakumezko patinatzaile bakarra da, eta bere 10 Munduko Txapelketa jarraian irabaztearen marka ere ez du inork berdindu.[4] Errusiako Irina Slutskayak 2006ean Europako zazpigarren txapelketa irabazi zuenean Europako Txapelketan gehien irabazi dituen emakume patinatzailea bihurtu bazen ere,[8] Heniek jarraian irabazitako titulu gehienen marka izaten jarraitzen du, Alemaniako Errepublika Demokratikoko Katarina Wittekin batera (1983-1988).[9]

Bere ibilbidearen bukaeran, Cecilia Colledge, Megan Taylor, eta Hedy Stenuf bezalako patinatzaile gazteek gogor lehiatzera behartu zuten. Hala eta guztiz ere, lehiakide hauek gainditu eta bere hirugarren Olinpiar Jokoak irabazi zituen 1936ko Neguko Olinpiar Jokoetan, nahiz eta oso baldintza eztabaidatuetan. Izan ere, Cecilia Colledge bigarren geratu zen lehen postutik oso hurbil. Behartutako artazien froga amaitzerakoan, Colledge eta Henie birtualki berdinduak zeuden, Colledge puntu gutxi batzuengatik bigarren bazen ere. Sandra Stevensonek 2008ko apirilaren 21eko The Independent egunkariko artikuluan dioenaren arabera: “[lehiaketaren] parekotasunak Henie haserretu zuen, lehiakideen egongelan dagoen horman emaitzak eskegi zituztenean, papera erauzi eta zati txikietan apurtu zuen. Patinaje libreko irteera postuak susmopean jarri ziren [orduan], Henieri azkena irtetea egokitu baitzitzaion, Colledgek 26 lehiakideen artea bigarrena zen bitartean. Hasiera patinatzea desabantaila gisa ikusten zen, ikusleak oraindik ez zeudelako txalo zaparradetarako bero eta epaileek marka handiagoak eman ohi zituztelako txapelketak aurrera egin ahala. Urte batzuk geroago, zozketa bidezkoagoa martxan jarri zen egoera hori aurre egiteko".[10]

Sonja Henie 1936ko Neguko Olinpiar Jokoetan

Bere ibilbidean zehar, Heniek asko bidaiatu zuen eta atzerriko entrenatzaile ugariekin lan egin zuen. Etxean, Oslon, Frogner estadioan entrenatzen zuen, eta bere entrenatzaileak Hjørdis Olsen eta Oscar Holte izan ziren. Bere ibilbidearen azken zatian zehar Howard Nicholson estatubatuarrak entrenatzen zuen nagusiki Londresen.[5] Entrenatu eta lehiatzeko bidaiatzez gain, Europa eta Ipar Amerikako patinaje artistikoko erakustaldietan irristatzeko eskaintza asko jasotzen zituen. Henie hain ospetsua bihurtu zen publikoarentzat, ze hainbat erakustaldietan polizia deitu behar izan zuten ikuslegoa kontrolatzeko, hala nola Praga eta New Yorken.[11] Sekretu ezaguna zen, garai hartako amateurismo baldintzak zorrotzak izan arren, Wilhelm Heniek "gastu dirua" eskatzen zuela bere alaba patinatzaileen agerraldietarako. Henieren gurasoak haien Norvegiako lanak alde batera utzi zituzten (Leif anaiari utziz larruaren negozia), Heinerekin bidaiatu eta bere kudeatzaile gisa jardun ahal izateko.[12]

Henie gero patinaje artistikoan ohiko bihurtu diren hainbat ekintzen aurrekaritzat hartzen da: gona motza erabiltzea, botin zuriak erabiltzea eta dantza koreografiak erabiltzea. Bere patinatzeko teknika berritzaileak eta bere jokabide xarmagarriak kirola betirako eraldatu zuten eta Neguko Olinpiar Jokoen zilegizko kirol gisa onartzea baieztatu zuen.[12]

Henieri leuzemia diagnostikatu zioten 1960ko hamarkadaren erdialdean. 1969an, 57 urte zituela, gaixotasun honengatik hil zen Parisetik Oslorako hegaldi batean.[26] Osloko muino baten goian dago lurperaturik Onstadekin batera, bertatik Henie Onstad Art Center ikusi daitekeelarik.[27]

(Arne Lierekin)

• Munduko Patinaje Artistikoko Ospearen Aretoan gehitu zuten (1976).[28]
• Nazioarteko Emakume Kirolarien Ospearen Aretoan gehitu zuten (1982).[29]
• Izar bat dauka Hollywoodeko Ospearen Pasealekuan.[30]
• 1938an, 25 urte zituela, San Olafeko Ordeneko pertsona gazteena bihurtu zen.