Snooker

Tiro bakoitzean, tokatzen den bola (dela gorria edo kolore jakin batekoa), derrigor ukitu beharra dago. Beste bola bat ukituz gero, edo batere bolarik ukitu gabe utzita, falta eta hutsa da (fault eta miss). Helburu den bola ukitu ondoren ere egin daiteke faltarik: hau da, gorria tokatzen zaizu ukitzea, eta ukitzen duzu, baina karanbola baten ondorioz gorria zuloratu beharrean, kolorezko bat zuloratzen duzu. Edo helburu-bola ukituta ere, zuria zulora sartzen zaizu. Kasu hauetan, ez da miss edo hutsa, baina bai falta.

Falta egiteak, puntuak ematen dizkio kontrarioari. Lau puntuko falta da gutxienekoa, baina egindako faltan bola urdina, arrosa edo beltza badaude inplikatuta, orduan bola horien balio handiagoa gehitzen da puntu gisa kontrarioaren markagailura (bost, sei edo zazpi puntu alegia). Egindako faltan urdina inplikatuta egoteak ez du esan nahi hura ukitu duzunik nolabait: izan liteke urdina ukitzea tokatzen zaizula, eta batere bolarik ez duzula ukitzen. Kasu horretan ere, urdina inplikatua dagoela kontsideratzen da, eta falta 5 puntukoa da. Falta batean bi bola badaude inplikatuta, ez dira faltaren puntu-kopuruak batzen, baina bai aplikatzen da puntu gehieneko bolaren kopurua: horia (4 puntu falta egitekotan), eta urdina (bost puntu falta egitekotan), biak badaude inplikatuta faltan (biak zuloratu dituzulako, adibidez), urdinaren 5 puntuak gehitzen dira kontrarioaren markagailura.

A jokalariak huts edo miss egindakoan, kontrarioak (B-k) hiru aukera ditu, hiru erabaki har ditzake:

• 1) bolak geratu diren posiziotik B-k joka dezake, ondo datorkiolako.
• 2) bolak geratu diren posiziotik, A-k joka dezala erabaki dezake, bereziki posizio zaila izan daitekeen kasuan hala komeni dakioke B-ri.
• 3) falta gertatu aurretik bolak zeuden posizioa berregiteko eskatu diezaioke epaileari. Posizio zaila bazen, falta eragiteko modukoa, berriz A-k falta egin eta B-k puntuak batzeko aukera izan dezake, edo posizio on bat lortu, eta horregatik bolak ber-kokatzea ohikoa da partida profesionaletan. Epailearentzat bolak nola zeuden gogoratzea eta berkokatzea zaila izan daiteke, baina lehiaketa inportanteetako azken faseetan, telebistako irudien grabatuen eta epaile laguntzaile baten laguntza egon ohi da.

Falta gertatu ondoren, 4. aukera bat ere gerta daiteke, falta egin ez duen jokalariak aprobetxatu dezakeena, Free ball edo bola libreko egoera. Demagun A-k falta egin duela, eta bolak geratu diren posizioan, B-k jokatu behar du orain. Hala ere, posizioak ez du B-ren tiro zuzen garbi bat uzten, alegia, bere bola zuriaren eta helburu den bolaren artean ez dago tiro garbi bat (helburu bolari ezkerretik zein eskuinetik zuzen emateko aukera gisa ulerturik tiro garbia).

Free ball edo bola librearen egoera.

Goiko irudiak erakusten du egoera: A jokalariak falta egin du, eta horrela geratu dira bolak. B-ren txanda da, eta gorria jokatzea tokatzen zaio, baina epaileak free ball dekretatu du: B-k ezin du gorria zuzen jo, bai eskuinetik, baina ez ezkerretik, beltza tartean delako. Epaileak bola librea deitu duelarik, aukera du B jokalariak gorriaren ordezko bola bat izendatzeko: kasu honetan, urdina komeni zaio, ze sartzeko erraza du. B jokalariak urdina izendatuko du free-ball gisa, baina gorriaren ordezkoa denez, gorriak bezala balioko dio sartuz gero (puntu bat). Sartu ondoren, urdina bere puntura itzuliko da, eta B jokalariak kolorezko bola batekin konbinazioa egiten jarraitu beharko du, efektu praktikoetara gorria izan baita bola urdina.

Britainiar Armadako ofizialek asmatu zuten jokoa 19. mendean, Inperioaren zerbitzura zeudela Indian. Black Pool jokoaren adar gisa garatu zuten, 15 bola gorrirekin eta koloreko beste batzuk gehituta. XX. mende hasieran, Erresuma Batura esportatu zuten, eta, ondotik, kirol berriaren araudia ofizialki ezarri zen. Munduko Txapelketaren lehen edizioa 1927an ospatu zen. Bigarren Mundu Gerra zela eta, 1941etik 1945era ez zen lehiaketarik egin; ezta 1958tik 1963ra ere, behera egin baitzuen kirolaren gaineko interesak[1].

20. mendeko parterik handienean Erresuma Batuko joko berezi samar bat izan zen, praktikan, snookerra; akaso, Commonwealth komunitateko herrialdeetan izan zezakeen ezagupena, baina ez handik kanpora.

1977tik, aldiz, urtero ospatu da, Sheffield-en (Erresuma Batua).

Snookerraren historian eta bilakaera nagusia 1969. urtean gertatu zen, non eta BBC kateak erabaki zuen bere telebistaren kolorezko emisio berrietan, joko honen emisioak arreta deitu zezakeen. Ordura arteko telebista zuri-beltzean zen, baina snookerrean, bola desberdinekin jokatzean, hain funtsezkoa da kolorea non apropos aukeratu zuten jokoa, sustapenerako. David Attenborough kazetaria enkargatu zen Pot Black programaren bidez snookerrari ospea ematen.[2][3]

Luzapen batzuez balia daitezke jokalariak jokaldia posizioagatik zuzenean jotzeko zaila denean.

BBCren emanaldiek arrakasta izatearekin batera, jokalari profesionalen jarduna ere bizitu zen: lehiaketa gehiago, jolakari lehiakorragoak, eta 1977. urtetik aurrera, urtero Sheffield hirian jokatzen den Munduko Txapelketa. BBCk jada 1978ko Munduko Txapelketa osorik erretransmititu zuen, eta nazioarteko arrakasta Irlandara eta Commonwealth-eko herrialdeetara hedatu zen.

1985. urtean, 18.5 milioi ikuslek ikusi zuten BBCn Dennis Taylor eta Steve Davis jokalarien arteko finalaren amaiera, audientziazko arraksata ikaragarri bat.[4]

1990. hamarkadaren bigarren erditik aurrera, jokoa Asian eta Europa kontinentalean hedatzen hasi zen. Asian, bereziki jokalari on batzuk agertu zirelako 21. mendearen hasieran (batez ere Ding Junhui txinatarra), eta Europan Eurosport kateak bere errentransmisioetan sartu duelako.

2010. urtean, Barry Hearn enpresariak snooker profesionala kontrolatzen duen konpainian (World Snooker Ltd.) gehiengozko akzio-kontrola erdietsi zuen, eta bultzada handia eman dio jokoari: babesle berriak azaldu dira, Eurosport eta beste telebista batzuen bidez asko zabaldu dira erretransmisioak, tabakoaren publizitatearen debekuarekin galdu ziren babesleak apostu-etxeen publizitatearekin ordezkatu dira, eta jokoak are zabalkunde handiagoa lortu du munduan.

Era berean, hedatu egin da txapelketa profesionalen kopurua, baita sarien dirua ere, eta maila handiko profesionalen agerpena ere etengabea izan da: 147 puntuko jokaldi perfektuak urterik urte handituz doaz (kalitatearen seinale). Dena den, jokoaren dominatzaile nagusiak 2018. urtearen inguruan ere, 1990eko hamarkadan profesionalak izaten hasi ziren jokalari beteranoak dira neurri handi baten: Ronnie O'Sullivan, John Higgins eta Marc Williams (2018ko Munduko Txapelduna), hiruak profesional gisa 1992an hasi ziren jokalariak dira.

Snookerreko Munduko Txapelketa urteroko denboraldi profesionalaren azken txapelketa izaten da, apirilaren 2. erdian jokatu ohi dena urtero. Jokoaren aro modernoan, 1977tik aurrera, Sheffieldeko Crucible antzokian jokatzen diren txapelketak klasiko bat bilakatu dira.

Areto horretan jokatutako txapelketek eredu bat jarraitzen dute: denboraldiko ranking-eko 16 onenak (aurreko txapelduna barne ohikoan) sailkatuta daude, eta sailkapen fase batetik sailkatzen diren beste 16rekin osatzen dituzte final-hamasaigarrenak (zeinak 19 frame edo jokotara jokatzen diren, bi saiotan). Final-zortzigarrenak eta final-laurdenak 25 frametara dira, hiru saiotan. Hiru fase horiek jokatzen diren bitartean, bi partida paraleloan jokatzen dira, oso leku murritzean, gortina batek bereizita bi mahaiak/partidak. Finalerdiak 33 frametara dita, eta finala 1980. urtetik 35era.

Hauek dira Crucible aretoan izan diren finalak:

Izatez, Munduko Snooker Txapelketa edo zirkuitu profesionala ez dago generoak markatuta 21. mendeko 2010eko hamarkadatik. Emakumezkoak lehiatzen ahal dira Snooker txapelketa guztietan, sailkatuz gero, eta Munduko Txapelketa nagusiaren sailkapen faseetan egon izan dira emakumezkoak 2015 urtetik. Hala ere, arrazoiak zein direlarik ere, gizonezkoen maila onenetik urrutik daude emakumezko snooker jokalari onenak.

Izatez, profesional guztientzako lehiaketez gain, emakumezko jokalari profesional zein amateurrentzako lehiaketak daude, eta munduko txapelketa propioa ere badaukate.

Hauek izan dira txapelketa horretako finalak 2005. urtetik aurrera: