Sidney Poitier
Sir Sidney Poitier (Miami, 1927ko otsailaren 20 – Los Angeles, 2022ko urtarrilaren 6a), bahamar-estatubatuar aktore, zinema zuzendari, idazle eta diplomazialaria izan zen. Bi aldiz jaso zuen Oscar saria, gizonezko aktore onenarena 1963an (Lillies of the Field filmagatik) eta ohorezko Oscar saria 2002an.[1]
Sidney Poitier | |||||
---|---|---|---|---|---|
2002 - 2007
1997 - 2007 | |||||
Bizitza | |||||
Jaiotza | Miami, 1927ko otsailaren 20a | ||||
Herrialdea | Ameriketako Estatu Batuak Bahamak | ||||
Talde etnikoa | afro-amerikarra | ||||
Lehen hizkuntza | ingelesa | ||||
Heriotza | Los Angeles, 2022ko urtarrilaren 6a (94 urte) | ||||
Familia | |||||
Ezkontidea(k) | Juanita Hardy (en) (1950 - 1965) Joanna Shimkus (1976ko urtarrilaren 23a - | ||||
Bikotekidea(k) | ikusi
| ||||
Seme-alabak | ikusi
| ||||
Hezkuntza | |||||
Hizkuntzak | ingelesa | ||||
Jarduerak | |||||
Jarduerak | zinema aktorea, film-zuzendaria, diplomazialaria, autobiografialaria, zinema ekoizlea, idazlea, autorea, telebista-aktorea, antzerki aktorea, aktorea, antzerki zuzendaria, telebista-ekoizlea eta errealizadorea | ||||
Altuera | 1,89 metro | ||||
Lantokia(k) | Bahamak | ||||
Jasotako sariak | ikusi
| ||||
Kidetza | Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia | ||||
Zerbitzu militarra | |||||
Adar militarra | Ameriketako Estatu Batuetako Armada | ||||
Parte hartutako gatazkak | Bigarren Mundu Gerra | ||||
Sinesmenak eta ideologia | |||||
Erlijioa | deismoa | ||||
|
Aitzindaria izan zen Hollywooden. Beltzak rol bazterreko eta estereotipoetara mugatuta zeudenean, berak aukera izan zuen nortasun handiko protagonisten paperak egiteko. Artean, Afro-amerikarren eskubide zibilen aldeko mugimendua sortzen ari zenean, Oscarra erdietsi zuen lehen beltza izan zen.[2]
Bizitza
American Negro Theater antzerki taldean aritu zen. 1947an egin zuen debuta kameren aurrean, Sepia Cinderella filmean, figurante gisa. Hiru urte geroago, ordea, Joseph Leo Mankiewicz zinemagilearentzat egin zuen lan No Way Out draman, eta handik aurrera garatu zuen pertsonaiaren trazak erakutsi zituen. Izan ere, anaia arrazista bi artatu behar dituen mediku beltz bat izan zen film horretan.[2]
Hollywoodeko izar eta garai hartako antzezle beltzen eredu bihurtu zen berehala. 1950eko hamarkadan bere lekua egin zuen zineman eta telebistan, eta baita arrakasta handia lortu ere zenbait filmekin: adibidez, Blackboard Jungle (1955), eskola bateko borrokak islatzen zituena, urteen joan-etorrian haren film ezagunenetako bat bilakatu zena. The Defiant Ones filmarekin (1958), Oscar saria irabazteko hautagaia izan zen lehenengoz. Bide horretan kritikak ere jaso zituen, gehienetan beltz zintzo eta atseginaren paperean aritzen zelako, esaterako Guess Who's Coming to Dinner filmean (1967).[2]
1970etik aurrera, beltzen eskubideen aldeko mugimendua indartzean, filmak zuzentzen hasi zen, Buck and the Preacher westernarekin estreinatu zen 1972an, eta 1990era arte beste zortzi film zuzendu zituen. Horien artean zeuden Stir Crazy eta Hanky Panky filmak. Nolanahi ere, ez zuen arrakasta handirik lortu zuzendari gisa, eta antzeztuz lortu zuena handiagoa izan zen.[2]
Politikari moduan, Bahametako enbaxadorea izan zen UNESCOn eta Japonian.
Hainbat sari jaso zituen, esate baterako, AEBetako presidentea Barack Obamak Presidentearen Domina (PMF) eman zion 2009an.
Filmografia
Antzezle
Urtea | Filma | Pertsonaia |
---|---|---|
1947 | Sepia Cinderella | Estra |
1949 | From Whence Cometh My Help | Bere |
1950 | No Way Out | Dr. Luther Brooks |
1951 | Cry, The Beloved Country | Reverend Msimangu |
1952 | Red Ball Express | Cpl. Andrew Robertson |
1954 | Go, Man, Go! | Inman Jackson |
1955 | Blackboard Jungle | Gregory W. Miller |
1956 | Good-bye, My Lady | Gates |
1957 | Edge of the City | Tommy Tyler |
Something of Value | Kimani Wa Karanja | |
Band of Angels | Rau-Ru | |
The Mark of the Hawk | Obam | |
1958 | Virgin Island | Marcus |
The Defiant Ones | Noah Cullen | |
1959 | Porgy and Bess | Porgy |
1960 | All the Young Men | Sgt. Eddie Towler |
1961 | A Raisin in the Sun | Walter Lee Younger |
Paris Blues | Eddie Cook | |
1962 | Pressure Point | Doctor (Chief Psychiatrist) |
1963 | The Long Ships | Aly Mansuh |
Lilies of the Field | Homer Smith | |
1965 | The Bedford Incident | Ben Munceford |
The Greatest Story Ever Told | Zireneko Simon | |
A Patch of Blue | Gordon Ralfe | |
The Slender Thread | Alan Newell | |
1966 | Duel at Diablo | Toller |
1967 | To Sir, with Love | Mark Thackeray |
In the Heat of the Night | Virgil Tibbs | |
Guess Who's Coming to Dinner | Dr. John Wade Prentice | |
1968 | For Love of Ivy | Jack Parks |
1969 | The Lost Man | Jason Higgs |
1970 | King: A Filmed Record... Montgomery to Memphis | Narratzailea |
They Call Me MISTER Tibbs! | Virgil Tibbs | |
1971 | Brother John | John Kane |
Not Me Boss!! | ||
The Organization | Virgil Tibbs | |
1972 | Buck and the Preacher | Buck |
1973 | A Warm December | Matt Younger |
1974 | Uptown Saturday Night | Steve Jackson |
1975 | The Wilby Conspiracy | Shack Twala |
Let's Do It Again | Clyde Williams | |
1977 | A Piece of the Action | Manny Durrell |
1979 | Paul Robeson: Tribute to an Artist | Narratzailea |
1988 | Shoot to Kill | Warren Stantin |
Little Nikita | Roy Parmenter | |
1992 | Sneakers | Donald Crease |
1994 | A Century of Cinema | Bera |
1996 | Wild Bill: Hollywood Maverick | Bera |
1997 | The Jackal | Carter Preston |
2001 | Ralph Bunche: An American Odyssey | Narratzailea |
2004 | Tell Them Who You Are | Bera |
2008 | Mr. Warmth: The Don Rickles Project | Bera |
Zuzendaria
Urtea | Filma |
---|---|
1972 | Buck and the Preacher |
1973 | A Warm December |
1974 | Uptown Saturday Night |
1975 | Let's Do It Again |
1977 | A Piece of the Action |
1980 | Stir Crazy |
1982 | Hanky Panky |
1985 | Fast Forward |
1990 | Ghost Dad |
Telebista
Urtea | Titulua | Pertsonaia |
---|---|---|
1991 | Separate but Equal | Thurgood Marshall |
1995 | Children of the Dust | Gypsy Smith |
1996 | To Sir, with Love II | Mark Thackeray |
1997 | Mandela and De Klerk | Nelson Mandela |
1998 | David and Lisa | Dr. Jack Miller |
1999 | The Simple Life of Noah Dearborn | Noah Dearborn |
Free of Eden | Will Cleamons | |
2001 | The Last Bricklayer in America | Henry Cobb |
Erreferentziak
- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2022/1/7 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
- Gaur banatuko dituzte Oscar sariak Hollywoodeko Kodak antzokian. Euskaldunon Egunkaria, 2002ko martxoak 24, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2022-1-7).
- Lizarralde, Mikel. «Bidea ireki zuen aktore beltza» Berria (Noiz kontsultatua: 2022-01-08).