Shetlandak

Shetlandak
	Shetland Islands; Sealtainn; Shetland Islands
	; flag of Shetland (en)
	; flag of Shetland (en)
	ScotlandShetlandIslands.png
Geografia
Hiriburua	Lerwick; 60°9′15″N 1°8′55″W
Azalera	1.466
Punturik altuena	Ronas Hill (en)
Administrazioa
Legebiltzarra	Shetland Islands Council (en)
Demografia
Biztanleria	23.210 (2012); 220 (2018)
Dentsitatea	15,81 bizt/km²
Hizkuntza ofizialak	ikusi ingeles ; eskoziera ;
Erabilitako hizkuntzak	ikusi eskoziera eta Shetland Scots (en) ;
Bestelako informazioa
Ordu eremua	ikusi UTC±00:00;
	shetland.gov.uk

Shetlandak edo Shetland uharteak[1] (ingelesez eta eskozieraz: Shetland Islands; antzinako eskandinavieraz: Ȝetland edo Hjaltland; Antzineko gaeleraz Innse C[h]ait eta gaur egungo Eskoziako gaeleraz: Sealtainn) Ipar Itsasoan daude kokatuta, Eskozia eta Norvegiaren artean. Administratiboki, eskualde eskoziarra da 1472ko otsailaren 20tik. Hjaltland izen zaharra zen.

1466 km2-ko azalera dauka eta 2012ko erroldaren arabera 23.210 biztanle ditu. Uhartedi honek Lerwick du hiriburu eta burgu bakar.

Historia

Shetlandak VIII. eta IX. mendeetan kolonizatu zituzten bikingoek. XIII. mendetik aurrera Shetlandekiko Eskoziako erregeen interesa piztu zen, XV. mendean Orkadetako Stewart familiak eskuratu zituen baina hauek kartzelatzean 1609an Eskoziako koroak bere gain hartu zituen uhartedi biak.

Hurrengo mendeetan merkataritza nabarmen bultzatu zen, itsasbideen pausaleku bihurtu baitzen ingeles, alemaniar eta eskandinaviarrentzat. XVIII. mendean Napoleondar Gerretan borrokatzeko Royal Navy itsas armada britainiarrak 3.000 shetlandar hartu zituen baina oso gutxi itzuli ziren. 1861 eta 1881 artean 8.000 pertsonak emigratu ere egin zuten eta XIX. mende bukaerarako uhartediaren %90a 32 pertsonen esku zegoen. 1880an arrantzaren industriak bultzada ekonomiko berria eman zien uharteei.

Lehen Mundu Gerran ere Shetlandek paper garrantzitsua jokatu zuten. Gurutzatuen 10. eskuadroiak bertan hartu zuen egoitza eta 1917an 4.500 itsasontzi atera ziren Lerwicketik konboien eskolta lanak egiteko. Bigarren Mundu Gerran ere antzeko lanak egin zituen, oraingoan Norvegiarren flota izan zen bertan.

XX. mendearen bukaeran petrolioa aurkitu zen bertako uretan, Europako erreserba handienetakoa gainera. Independentzia mugimendu txiki bat abiatu da honen harira.

Klima

Datu klimatikoak (Lerwick, 82 m., 1981-2010, muturrekoak 1922-)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	11.7	11.7	13.3	16.1	20.7	23.3	23.4	21.5	19.4	17.2	13.9	12.2	23.4
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	5.9	5.5	6.4	8.1	10.4	12.4	14.3	14.5	12.8	10.2	7.8	6.3	9.6
Batez besteko tenperatura (ºC)	3.9	3.5	4.2	5.8	7.9	10.1	12.1	12.4	10.8	8.3	5.9	4.3	7.4
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	1.8	1.5	2.0	3.5	5.4	7.7	9.9	10.2	8.7	6.4	3.9	2.2	5.3
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	−8.9	−7.3	−8.3	−5.7	−2.8	-0.6	3.3	1.7	-0.6	-3.3	−5.7	−8.3	−8.9
Euria (mm)	142.6	120.8	124.6	70.4	53.4	58.2	66.8	83.7	106.3	141.5	146.0	142.6	1256.8
Euri egunak (≥ 1.0 mm)	21.6	18.5	19.9	14.1	10.8	11.0	12.1	12.9	16.7	20.8	21.4	21.8	201.6
Eguzki orduak	27.2	55.2	94.1	131.8	181.0	146.2	124.4	127.9	101.3	68.8	33.8	18.1	1109.8
Iturria (1): MetOffice,[2]
Iturria (2): Shetland Govt,[3]

Herri nagusiak

Lerwick da herri bakarra, gainontzekoak herrixkak dira.

Lerwick (hiriburua, 6.958 biztanle)
Scalloway (1.159 biz)
Symbister (797 biz)
Brae (690 biz)

Uharteak

Uharte nagusiak

#	Uhartea	Eskoziako gaeleraz	Azalera (ha)	Populazioa (biz)	Altuera (m)	Herri nagusia
1	Mainland	Mòr-thìr (Sealtainn)	96.879	18.765	450	Lerwick
2	Yell	Yell	21.211	966	205	Mid Yell
3	Unst	Unst	12.068	632	284	Baltasound
4	Fetlar	Fetlar	4.078	61	158	Houbie

Uharte populatuak

Shetlandeko lurraldea 100 uharte osatzen dute, horietatik 15 baino ez daude populaturik.

Ondasun nabarmenak

Lerwick.
Scalloway.
Charlotte gotorlekua (Lerwick).
Scallowayko gaztelua.
Muness gaztelua.
Jarlshof.
Ness of Burgi gotorlekua.
Clickimin Broch.
Mousako brocha.
Stanydale Temple.
Ronas Hill mendia (450 m).
Lunnastingeko harria.
Shetland ponia.

Erreferentziak

159. araua. Euskaltzaindia (Noiz kontsultatua: 2010-10-12).
(Ingelesez) UKMO. Lerwick 1981–2010 averages. .
(Ingelesez) shetland.gov.uk. Climatological Information for Lerwick, United Kingdom. .

Ikus, gainera

Kanpo estekak

(Ingelesez) Uharteen wegune ofiziala

Datuak: Q47134
Multimedia: Shetland Islands / Q47134

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] 159. araua. Euskaltzaindia (Noiz kontsultatua: 2010-10-12).

[2] (Ingelesez) UKMO. Lerwick 1981–2010 averages. .

[3] (Ingelesez) shetland.gov.uk. Climatological Information for Lerwick, United Kingdom. .