Sexu-transmisiozko gaixotasun

Sexu-transmisiozko gaixotasuna edo sexu bidez transmititutako gaixotasuna (STG) harreman sexualen bitartez transmititzen den gaitz infekziosoari deritzo.Hala ere, kutsatutako xiringak erabiliz edo odolarekin edo beste sekrezio batzuen bidez transmititu daitezke, eta haietako batzuk haurdunaldian edo erditzean  amarengandik helarazi daitezke.

STG en prebentziorako propaganda kartela

Ohar medikoa
Ohar medikoa
Oharra: Wikipediak ez du mediku aholkurik ematen. Tratamendua behar duzula uste baduzu, jo ezazu sendagilearengana.

Sexu-transmisioko gaixotasun gehienak bi germen motaren eraginpean daude: bakterioak eta birusak, baina onddoek eta protozoarrek ere eragiten dituzte.

Epidemiologia

Mundu mailan Sexu bidezko 400.000 infekzio baino gehiago salatu ziren Erresuma Batuan 2017an, 2016. urteko kopuru  berdina, baina gonorrea eta sifilisa kasu baieztatuak % 20 baino gehiago izan ziren.

HIESa gaur egun Sahara azpiko Afrikan heriotza-kausa nagusien artean dago.  GIB / HIESa babestu gabeko sexu harremanen bidez transmititzen da nagusiki. 1,1 milioi pertsona baino gehiago bizi dira GIB / HIESarekin Ameriketako Estatu Batuetan .  B hepatitisak sexu transmisiozko gaixotasuna ere hartzen du, sexu harremanen bidez zabaldu daitekeelako.  Tasa handienak Asian eta Afrikan aurkitzen dira eta tasa baxuagoak Ameriketan eta Europan daude.  Mundu osoko bi biloi pertsona inguru hepatitis B birusa kutsatuta egon dira.Gainera, bakterio drogorresistenteen mundu mailako difusioa (adibidez, penizilinara erresteteak diren genokokoak).

Euskal herrian Azken hamar urteetan, hainbat STGen kasuek  gorakadak izan dituzte; adibidez, gonorrearen kasuan % 153ko gorakada eta sifilisaren kasuan, % 45ekoa. , gorakadarik handienak gizon gazteen artean ematen dira eta, bereziki, gizon homosexualen artean, beharrezkoak diren prebentzio neurriak hartzen ez direlako.

Afrika da HIES-ak gogorren jo duen kontinentea

Gorakadarik handienak gizon gazteen artean ematen dira eta, bereziki, gizon homosexualen artean, beharrezkoak diren prebentzio neurriak hartzen ez direlako.

Gazteen Euskal Behatokiak argitaratu zuen txosten baten arabera, sexu-esperientziaren bat izan duten gazteen % 15 inguruk azken hamabi hilabeteetan arriskua zekarren harreman sexualen bat izan duela aitortzen zuen. Horietatik, gehienek haurdun geratzeko edo sexu-transmisiozko gaixotasunen bat hartzeko arriskua zekarren harremanen bat izan zuten.  Jokabide arriskutsuak ohikoagoak omen dira mutilen artean nesken artean baino. Horrela, sexu-esperientziaren bat izan duten mutilen % 17k arriskua dakarren harreman sexualen bat izan duela aitortzen zuen eta nesken kasuan, berriz, ehuneko hori 13,4raino jaisten da.[1].

Sexu-transmisiozko gaixotasun nagusiak

Gonorrea
Sakontzeko, irakurri: «Gonorrea»

STGrik ezagunenetakoa eta ohikoenetakoa. Sexu-organoen eremu hezeetan hazten ohi den Neisseria gonorrheae bakteriak sortzen du. Aipatu bakteria, gainera, uzkian, ahoan, eztarrian eta begietan ere haz daiteke. Gonorrea ez da gaixotasun hilgarria baina oso mingarria da eta antzutasuna ere sor lezake. Gizonen kasuan kutsatzea eragin duen harremanaren ondorengo bizpahiru egunetan azaltzen dira lehen sintomak.

Sifili
Sakontzeko, irakurri: «Sifili»

Treponema pallidum bakteriak eragiten du. Bakteria hau eremu heze eta epeletan hazten da, adibidez, genitaletan, ahoan edo uzkian. Kutsatzea jada gaixorik dagoen pertsona baten zauri irekiekin harreman zuzena izatean ematen da. Gaixotasun honek lau fase ditu. Lehen fasea kutsatze fasea da, hots, bakteriarekin kontaktu zuzena izaten denean. Fase horretan sintomak antzematea oso zaila da eta, ondorioz, gutxitan tratatatzen da eta beste faseetara pasatzen da. Bigarren fase batean (3-6 astetara) negelak azalduko dira azalean. Gaixotasuna tratatzen ez bada fase latente batean sartzen da. Fase horretan ia ez dago sintomarik eta ez da kutsagarria. Fase latentea igaro ondoren faserik larrienean sar gaitezke. Kasu horretan sintomak oso larriak izan daitezke: buru-nahasmenduak, itsumena… Garaiz antzematen bada antibiotikoekin erraz senda daiteke.

Giza Papiloma
Sakontzeko, irakurri: «Giza papilomaren birus»

Giza papilomaren birusak eragiten duen gaixotasuna da. Nagusiki sexu-harremanen bidez kutsatzen da, baina baita beste bide batzuetatik ere. Dena den, hainbat pertsonekin sexu-harremanak izan dituzten pertsonetan ematen da nagusiki. Sintomarik nagusiena garatxoen agerpena da, batez ere, bagina eta uzkiaren inguruan edo zakilaren inguruan. Emakumeen kasuan galda sentsazioa izaten ohi da baginaren sarreran harremanak izatean. Kasurik larrienetan minbizia sor lezake. Badira Giza papilomaren aurkako txertoak ere.

Klamidiasi
Sakontzeko, irakurri: «Klamidiasi»

Sexu-transmisiozko gaixotasun ohikoenetako bat. Chlamydia trachomatis bakteriak eragiten du eta gizonei zein emakumeei eragiten die, baina nagusiki emakume gazteen artean ematen da. Nagusiki sexu harremanen bidez kutsatzen da: baginala, anala edo ahozkoa. Sintomak oso arinak izaten ohi dira eta, ondorioz, nekez jakin daiteke pertsona bat kutsatuta dagoen ala ez. Kondoiaren erabilera da gaixotasun hori ekiditeko modurik onena, baina ez du guztiz ekiditen kutsatzeko arriskua.

GIB/HIES
Sakontzeko, irakurri: «Hartutako Immuno Eskasiaren Sindromea»

Giza immunoeskasiaren birusak gaixotasunen aurka egiten duten globulu txuriekin amaitzen du. HIESa (hartutako immunoeskasiaren sindromea) GIB infekzioaren azken etapa izango litzateke. GIBa jada kutsatuta dagoen pertsona batekin sexu-harremanak izatean beregana daiteke. Lehen sintomak gripearen antzekoak dira.

Genitaletako herpesa
Sakontzeko, irakurri: «Herpes»

Herpes simple birusak sortzen duen sexu-transmisiozko gaixotasuna da. Gaixotasun hori duten pertsonek zauriak izan ohi dituzte genitaletan. Hala ere, kutsatuta dauden pertsona guztiek ez dituzte zauri horiek izaten. Kutsatuta dauden pertsonak betirako izango dute birusa bere gorputzean eta lehen urtean agerraldiak errepikatzea ohikoa da. Denborarekin sintomak leunagoak dira.

Prebentzioa
Kondoi bat

Bigarren eta hirugarren mailako prebentzioan, helburua da sexu-bidezko gaixotasunak erabat sendatzea, gaixotasun horiek nozitzen dituztenek konplikaziorik izan gabe. Horretarako, beharrezkoa da berehala medikuarengana joatea, gaixotasuna garaiz diagnostikatu eta segituan hari dagokion tratamendua jartzeko.

STI arriskua murrizteko estrategiak: txertoa, elkarrekiko monogamia, sexu-bikote kopurua murriztea eta abstentzioa eta sexu hezkuntza.  

Gaixotasun sexualen transmisioa ekiditeko modurik eraginkorrena sexurik ez izatea da.

Sexua izatekotan:

  • Kondoia edo gizonezkoentzako preserbatiboa zakilera egokitzen den estalki irazgaitz mehe, leun eta arin bat da, koitoan haurdunaldia eragotzi eta sexu-transmisiozko gaixotasunak prebenitzeko, sexu harremanetan zein felazioetan.
  • Sexu heziketa puntuala era honetako gaixotasunak eta kutsaduraren forma ezagutzeko.
  • Sexu organoen higienea; eguneko xaboiarekin bainatu eta genitalak lehortu behar dira.
  • Babes mekanismoak erabiltzea, esaterako, kondoia

Diagnostikoa

STG diagnostikoko probak infekzio horietako bat bilatzeko edo horietako sorta zabal batetarako banakako proba ugari erabil daitezke, besteak beste, sifilisa, gonorrea, klamidia, hepatitis eta GIB probak. Hala ere, ez dago prozedurarik aplika daitekeenik agente infekzioso guztien presentzia detektatzeko, beraz, garrantzitsua da jakitea proba bakoitzeko ITS desberdinetarako zein erabiltzen den.

Identifikazio goiztiarrak eta tratamenduak gaixotasunak zabaltzeko aukera gutxiago ematen du eta zenbait baldintza izan daitezke tratamenduaren emaitzak hobetzeko. Hasierako infekzioaren ondoren  baiteke STG test negatiboa izate,epe horretan infekzioa transmitigarria izan daiteke. Epe horren iraupena aldatu egiten da infekzioaren eta testaren arabera. Txosten baten arabera jendeak Internetera jotzen du mediku profesionalera baino

Historia

90. hamarkadara arte, STGak gaixotasun benerealak bezala ezagutzen ziren, antzinako eufemismoa latinezko venereetik eratorria, Venus adjektiboaren forma izanik, maitasunaren erromatarren jainkosa. Alabaina, hezkuntza postklasikoaren garaian efektu eufemistikoa erabat galdu zen eta "VD" laburdura arruntak konnotazio negatiboak baino ez zituen. STGen ohiko eufemismoak "odol gaixotasunak" eta "gaixotasun sozialak" dira. Egungo eufemismoa "STG" inizialak erabiltzen ditu. Osasunerako Mundu Erakundeak (OMS) gomendatu du sexu transmisiozko infekzio epe inklusiboagoa izatea 1999tik.

Gaitzak eta mikrobio eragileak

Bakteriar jatorrikoak

Birus-jatorrikoak

Onddo-jatorrikoak

Protozoo-jatorrikoak

Erreferentziak
  1. Ingraham, John L, Ingraham Catherine A Introducción a la microbiología vol. 2, Editorial Reverté 1998: 593-594

Kanpo estekak
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.