Sevillako metroa

Sevillarako metropoli-trenbidea sortzeko lehen urratsak 1960ko hamarkadakoak dira. 1968an, Sevillako Udalak, "Udalaren hamar urteko jarduera-planean", adierazi zuen lurrazaleko garraioak ez zirela nahikoak herritarren mugikortasun-eskaerei erantzuteko, bide-gaitasunak agortu zirelako eta garraio pribatua gero eta gehiago garatu zelako. Plan horrek 1970. urterako lurpeko metropoli-trenbide bat sortzea proposatzen zuen.

1969ko uztailaren 30ean, udaleko osoko bilkurak azterlana onartu zuen, eta Herri Lanen Ministeriora bidali zuen; azken horrek, proiektua berrikustean, proiektua idazteko lehiaketa deitu zuen. 1972ko irailean amaitzen da idazketa hori, Sevillako Metroaren lehen aurreproiektua sortuz. Lehen proiektuak elkarren artean konektatutako hiru linez osatutako sare bat planteatzen zuen, guztira 27,2 kilometro eta 32 geltoki zituena, hiriaren erdialdean trenbideak lurperatzea eta aldirietan lur gainean igarotzea planteatuz. Proiektuak Sevilla metroa zuen hirugarren hiri espainiarra bihurtu zuen.

 lineak 10,5 kilometro zituen lurpean, eta ekialdea hiriaren iparraldearekin lotzen zuen, aldi berean erdigune historikoaren bihotzetik igaroz.  linearen proiektuak, 7,2 kilometrokoa, hiriburuaren ipar-mendebaldea eta hegoaldea lotzen zituen trazadura aurreikusi zuen. Bestalde,  lineak sarea ekialdetik mendebaldera egingo zukeen, hiriaren erdigunea Erronda Historikotik inguratuz.

Lehen lan esperimentalak alamedan hasi ziren 1974ko erdialdean. Gorte frankistek legea onartu ondoren,  linea egiteko lanak La Plata-Gran Plaza tartetik hasita inauguratu ziren 1976ko apirilean. 1978an eta 1979an, lineako bigarren eta hirugarren tarteak lizitatu ziren, Plaza Nueva-Estrella eta Estrella-Plaza Nueva tarteei dagozkienak, hurrenez hurren.[3]

1981eko azaroaren 4an Plaza Nuevan zegoen San Fernandoren omenezko monumentua hondoratu egin zela ikusi zen arte, lanak inolako istilurik gabe joan ziren eraikitako hainbat tunel-kilometrorekin. 1982ko martxoaren 28an, 5 metro baino gehiagoko zulo bat gertatu zen Puerta Jerez geltokian, eta urte horren amaieran pitzadurak agertu ziren San Bernardoko geltokian eta La Equitativa eraikinean.

Gertaera horiek herritarren alarma piztu zuten, eta metroaren proiektuaren aurrerapenen aurkako kanpaina bat bultzatu zuten. 1984an, obrak bertan behera geratu ziren, aholkularitza batzorde batek egindako ikerketa baten ondoren. Garai hartan 5 000 milioi pezeta inbertitu ziren eta 3 kilometro tunel eta  lineako hiru geltoki eraiki ziren.

Obrak bertan behera uztea behin betiko bihurtu zen administrazioaren txosten baten ondoren. Txosten horretan, Sevillako lurzoruaren izaera konplexu eta hauskorraren ondorioz, obrek eraikin historiko askotan kalteak eragin zitzaketen beldur ziren, bai eta proiektuaren errentagarritasun ekonomiko falta ere, txostenen zehaztasunik ezagatik; izan ere, txosten horien arabera, biztanleria askoz gehiago handitu zen.[4]

1960ko proiektuaren egoera, etenaldiaren unean Linea Ibilbidea Luzera (km) Geltokiak  L1  La Plata ↔ Pino Montano 11,42 16 Eraikia: La Plata ↔ Nervión 3,06 5 Gainerakoa: Nervión ↔ Pino Montano 8,36 9  L2  Toreros ↔ Rubén Darío 7,70 12 Eraikia: erez ez 0,00 0 Gainerakoa: Toreros ↔ Rubén Darío 7,70 12  L3  Cartuja ↔ Heliópolis 11,80 12 Eraikia: erez ez 0,00 0 Gainerakoa: Cartuja ↔ Heliópolis 11,80 12

Proiektua bertan behera utzi eta hamabost urtera, 1999an, Espainiako Langile Alderdi Sozialista eta Alderdi Andaluzista alderdien arteko udal hauteskundeen ondorengo udal itunak proiektua berraktibatzea bultzatu zuen, tunelak eraikitzeko teknologian izandako aurrerapenetan eta biztanleriaren hazkunde eraginkor batean oinarrituz.

Andaluziako Juntak metroaren  lineako obrak berreskuratzen zituen oinarrizko proiektu bat garatu zuen, eta, beraz, diagnostiko-lanak eskatu zituen, aurreko proiektuan jada eginda zeuden eraikuntzen egoera egiaztatzeko eta horiek berreskuratzeko. Lineak metropoli-gerrikoko udalerriak hartuko zituen trazadura berri bat aurreikusten zuen.[3]

2003. urtean, proiektua zehaztu eta metro-sare berriaren oinarriak ezarri ziren. Andaluziako zenbait probintziatan hiri-trenbidea erkidegoan hedatzeko egin ziren plan batzuen testuinguruan gertatu zen hori, eta Malagako metroa, Granadako metroa, Cadizko badiako tranbia eta Jaengo tranbia sortzea ere aurreikusi zen.

Proiektu berriak lau linea sortzea aurreikusten zuen, lurpeko zati batzuekin eta lurrazaleko beste batzuekin.  eta  lineek ekialdetik mendebaldera doan metropoli-eremua zeharkatuko lukete, hiriburua Mairena del Aljarafe, San Juan de Aznalfarache, Alcala de Guadaíra eta Dos Hermanas udalerriekin lotuz.  linea zeharkakoa izango litzateke, eta  lineak, berriz, zirkularra.[5]

2003ko irailaren 23an Sevillako metroaren lanak hasi ziren, Nerbioi geltokia eraikitzen eta duela 25 urte eraikitako tunela zaharberritzen hasiz. Tunela uholde-egoeran zegoen, hainbat urtez erabili gabe egon ondoren. Lehenengo fasean,  linea eraikitzea eta martxan jartzea aurreikusi zen, eta proiekzioa sistema inauguratu zenerako utzi zen. Lanek 428,5 milioi euroko inbertsioa aurreikusten zuten eta 2006ko ekainean amaitzea aurreikusten zuten.

Eraikuntza-lanek aurrera egin zuten, baina eraikitze-lanetan arazo eta gorabehera tekniko ugari izan ziren, eta irekiera-data atzeratu eta aurrekontua handitu egin zen. Lanek zulo ugari eragin zituzten hainbat galtzada-zatitan, hiriburuan zehar, eta habe bat SE-30 errepidean erori zen.[6]

2006ko ekainean, hasiera batean inaugurazioa aurreikusita zegoenean, oraindik trazatuaren obren erdia baino gehiago egiteko zegoen. Hala ere, zenbait trazadura-aldaketa eta makinen desbideratzerekin topo egin arren, lanak errendimendu handiagoarekin ari ziren aurrera egiten garai hartan.[7]

2007ko udaberrian, hiriburuaren alde zaharra zeharkatzen duen udal tranbia inauguratu zen, Metrocentro. Garai hartan, tranbiak ez zuen zerbitzua emateko unitate propiorik, eta, beraz, Sevillako Metroak Udalarekin akordio bat lortu zuen. Akordio horren arabera, Urbos 2tik TUSSAM -era bost unitate laga zituen alokairu-erregimenean, 37.500 €/ hilean.

Hilabete batzuk geroago, TUSSAM -ek Sevillako Metroari unitateak erostea erabaki zuen, 12 milioi euroren truke. Hala ere, tranbiak 2010ean trenbide berriak estreinatu zituenean, antzinakoak bere fabrikatzaileari, CAFri, itzuli zizkion, eta honek, ondoren, Sevillako Metroari berriz saldu zizkion 9,5 milioi euroren truke.[8]

2008ko azaroaren 27an, zerbitzua irekitzeko asmoa zegoen egunetik 24 egunera, gertakari nabarmen bat gertatu zen, eta, horren ondorioz, inaugurazioa hiru hilabete eta erdi gehiago atzeratu zen: Puerta de Jerez geltokian egiten ari ziren jarduketen ondorioz ur-iragazketa bat gertatu zen, eta horrek lur-jausi bat eragin zuen, eta zulo handi bat eragin zuen Almirante Lobo kalean, hiru metroko sakoneran eta sei metroko diametroan. Honek, aldi berean, prentsa kiosko baten hondoratzea eragin zuen, zuloak erabat irentsita geratu zena.[9]

Sevillako metroa, azkenean, 2009ko apirilaren 2an inauguratu zen irekiera ekitaldi berezi batean, Andaluziako Juntako eta Udaleko politikari ospetsuak bertan zirela. Egun horretan hainbat informazio-ekitaldi egin ziren garraiobide berriaren funtzionamendua herritarren artean ezagutarazteko eta sustatzeko. Sevilla metropoli-trenbidea zuen Andaluziako lehen hiria bihurtu zen, eta Espainiako zazpigarrena.[10]

Sevillako metroaren geltokiek eredu orokor bat jarraitzen dute, eta, beraz, sarrerak, salbuespen batzuk izan ezik, gris koloreko metro karratuko ahoen bidez egiten dira, geltokiaren izena berde kolorekoa delarik. Guztiek dituzte alboetako bi nasa, eta, horietan, nasa-ateak daude, erabiltzaileak bidera sar ez daitezen.

Gaur egun, bost disuasio-aparkalekuak dago. Aldiriko aparkaleku horiek metro-geltoki bati lotuta daude, eta horrek ibilgailu pribatuaren eta metroaren arteko trukea errazten du.

Sevillako metroaren disuasio-aparkalekuak 2020ko urtarrilaren 1ean[12]

Aparkalekua	Geltokia	Konexioak	Hasiera	Plazak
Ciudad Expo	Ciudad Expo		2009ko apirilaren 2a	378
San Juan Alto	San Juan Alto		2009ko apirilaren 2a	299
San Juan Bajo	San Juan Bajo		2009ko apirilaren 2a	290
Condequinto	Condequinto		2009ko azaroaren 23an	400
Olivar de Quintos	Olivar de Quintos		2009ko azaroaren 23an	300

Trenbideen gehieneko zirkulazio abiadura 70 km/h da, 3 minutu inguruko maiztasunarekin puntako orduetan eta 5-6 minuturekin haran orduetan. 00: 00etatik aurrera, nasa 12-15 minututan itxaroten da.

Sevillako metroa tren arina da eta CAF fabrikatzailearen Urbos 2 modeloko 21 unitatek ematen dute zerbitzua; 31,25 metroko luzera dute eta 275 bidaiarirentzako lekua.

Sevillako metroaren ibilgailuak 2020ko urtarrilaren 1ean[12]

Eredua	Marka	Unitateak	Urtea	Lineak	Luzera (m)	Bidaiariak
Urbos 2	Construcciones y Auxiliar de Ferrocarriles (CAF)	21	2009		31,25	275

Metroko instalazioetan erabiltzen den ordainketa-sistema aldakorra da. Erabiltzaileak bi ordainbide aukeratu ditzake: Sevillako metroaren titulu esklusiboa edo hiriko metropoli-eremuko garraio-partzuergoaren txartel multimodala.

Sevillako metroa honako gune hauek osatzen dute:

Sevillako metroaren guneak 2020ko urtarrilaren 1an[12]

Gunea	Udalerriak	Lineak	Muga-geltokiak
	Mairena del Aljarafe San Juan de Aznalfarache		Blas Infante
	Sevilla
			Pablo de Olavide
	Dos Hermanas

 linea, gaur egun, proiektuan eta jendaurreko informazio-fasean dago. Alegazioak aurkezteko epea 2010eko abuztuaren 31n itxi zen; 129 iradokizun jaso zituzten auzotarrek eta kolektiboek, horien artean Torre Triana geltokitik Camas herrira luzatzea gomendatzen duena. Torreblanca-Sevilla ekialdea-Santa Justa-Sevilla erdialdea-Puerta de Triana ibilbidea du. Aireporturako lotura bat baztertuta geratu da, Santa Justatik trenbide-tunel bat proiektatuta dagoelako. Etorkizunean Aljarafe alderako metropoli-hedadurak egon daitezke.[14][15]

 linearen ibilbidea Pino Montano-Macarena-Ronda Histórica-Prado de San Sebastián-La Palmera-Bermejales izango litzateke, baina linea Bellavista auzora hedatzeko aukera ere aztertzen ari dira, non aldiriko geltokiarekin intermodalitatea egingo lukeen. Ildo hori proiektuan eta alegazio-fasean dago gaur egun.  lineak bezala, lurpekoa izango litzateke oro har, baina Andaluziako Juntak lehen instantzian aukeratutako alternatiban, bi zati izango lituzke gainazalean, bata Bermejales eta Pineda arteko linearen hasieran, eta bestea San Lazaro eta Los Carteros geltokien artean.[16]

Andaluzian 2019ko azaroaren 10eko hauteskundeak egin zirenetik, PP, Ciudadanos eta Vox alderdi politikoek osatutako gobernu berriak bizkortu egin ditu metroaren  linea eraikitzeko martxan dauden izapide guztiak. Coronabirusaren krisiaren ondorioz alarma-egoera deklaratu ondoren, izapide horiek eten egin dira, eta dagoeneko lizitaziorako hautatutako enpresa finalistak daude. Andaluziako Juntaren arabera, barne-prozeduretan ari dira lanean, kontratazioa amaitu arte.[17]

 linea (zirkularra) proiektuan eta alegazio-fasean dago gaur egun. 2007ko maiatzean linea lizitatu aurretik, gainazaleko tarteak eraikitzeko ideia nagusitu zen, baina gaur egun Cartuja uhartetik igarotzen den linea bakarrik hartzen da kontuan; gainerako zatia lurpekoa izango litzateke, sareko gainerako zatiak bezala.[18]

Proiektatutako lineak eta Sevillako metroaren amaierako egoera