Sestao

Armarriak Sestaoko jarduera industriala islatzen du. Juan Francisco Yandiola alkatea zela aukeratu zen sinboloa. Elementu gisa honako hauek nabarmendu daitezke: Labe Garaiak bere tximiniekin, eraikinak fabrikekin, gurutzaontzia, aingura, arrauna eta pikotxa. 1890ko apirilaren 10eko udaletxeko osoko bilkuraren aktan deskribatua eta onartua izan zen[6].

XX. eta XXI. mendeen bitartean berde eta beltz koloreek Sestao herria identifikatu dute, herriaren zenbait kirol talderen koloreak izan direlako, hala nola, Sestao Sport Club, Kaiku Arraun Kirol Elkartea edo Sestao River Club. Horregatik 2014ko martxoaren 17tik 22ra Udalak herri parte-hartzea martxan jarri zuen herritarrek proposatu ziren lau diseinuen artean aukeratzeko[7]. Diseinu horiek Juan José González bexilologoaren (Bizkaiko zenbait udalerrien banderen sortzailea) diseinuak ziren, aipatutako koloreak zituztenak. Irabazle atera zen bi marra horizontal, berdea eta beltza, zituen eta 2:3ko proportzioa zuen bandera[8].

• 
  Bi marra horizontalek (goikoa berdea eta behekoa beltza) osatzen dute Sestaoko bandera errektangularra, armarria erdian duela.

Ekimena Bizkaiko Batzordeek onartu zuten eta 2016ko urriaren 1an[9][10], larunbatean, altxatu zen bandera lehendabizi. Banderak 1890ko herriaren armarria erakusten du erdian. Ordura arte, granate koloredun bandera bat erabiltzen zen (Bizkaiko beste udalerri asko bezala) erdian Sestaoren armarriarekin.

Duela 300 milioi urte Sestaoko udalerria sortzen duen lurra ura zen, itsasoaren azpian zegoen. Itsas hondoan sedimentuak pilatzen joan ziren urteetan zehar. Sedimentu horien artean zenbait izaki bizidunen gorputzak zeuden, urteak pasata fosilak osatuz. Belemnoidea, ammonoidea edo bibalbio bezalako fosilak aurkitu dira herrian[11]. Kretazeo Goiztiarran sortu ziren Meatzaldeko eta Sestaoko lurrak, baina oraindik itsas hondoan[12].

Zenozoikoan lurra urgaineratu zen, pilatutako sedimentuak altxatuz. Sestaoko lurzoruaren egitura Neozoikoan sortzen bukatzen da, glaziazio aroan, lurzoru alubial eta kareharriko formak eratuz.

Orain hiru mende, zelaiak, mahastiak eta padurak ziren nagusi gaur Sestao dagoen lekuan, eta 19 baserrik baino ez zuten herria osatzen. Udalerritik, Ibaizabalez gain, Ballonti eta Galindo ibaiak igarotzen dira. Ballontik Galindon isurtzen du, eta hau itsasadarrean hiltzen da, Barakaldorekiko muga eginez.

Sestaoko klima ozeaniko hezea da, korronte bero baten eragina duena, tenperatura epelekin, urte osoan. Euriak udazkenean eta udaberrian ugariak izaten dira, neguak leunak eta udak ez oso beroak. Dena dela, udan zein neguan, egun oso hotzak eta termometroa 40 °C-tik gora igotzen den egunak badaude.

Mendebaldean Trapagaran udalerriarekin egiten du muga, iparraldean eta ekialdean Ibaizabal ibaiarekin, hegoaldean Barakaldorekin, eta ipar-mendebaldean Portugaleterekin.

Ez dago informaziorik Sestaoko udalerriaren populaketa eta jatorriari buruz, baina inguruko beste toki batzuetan bezala, ondorioztatu daiteke erromanizazioa baino lehene Sestao osatzen duen lurraldea Autrigoien influentziapean zegoela, jatorri ezezaguneko herria. Garai horretatik aurrera bere bilakaera historikoa Euskal Herrikoaren berdina dela esan daiteke[13].

Garaiko liburuek dioten bezala, 880 urtean gutxi gorabehera, Iberiar penintsulako iparraldean zenbait godo tribu lehorreratu ziren. Tribu horiek Bizkaiko eta Santanderreko kostaldeetan zehar hedatu ziren. Sarritan tokiko biztanleen aurka borrokatzen ziren, hauek haien lurraldea determinazioz babestuz[13].

1322koa da kontzejuaren lehendabiziko aipamen idatzia: Sesto.

Sestao udalerria 1805. urtean sortu zen, Somorrostroko Hiru Kontzejuetatik bereizi zenean, beraz, nahiko udalerri gaztea dela esan daiteke. Bilboko garapen industrialak bete-betean eragin zion herrixka baino ez zenari. Hazkundea XIX. mendearen bukaeratik aurrera nabarmendu zen, batez ere meatzaritzaren garapenarekin batera. Meatzaritzak altzairugintzaren garapena ekarri zuen eta Bilboko itsasadarretik hurbil arlo horretako hainbat industria ezarri ziren, Altos Hornos y Fábricas de Hierro y Aceros de Bilbao, La Vizcaya eta La Iberia, esaterako.

Hiru enpresa horiek izan ziren 1902an Bizkaiko Labe Garaiak enpresa sortu zutenak, 1990eko hamarkada erdialdera arte lanean ibilitako enpresa. Lan handieneko urteetan 10.000 langile inguru ere izan zituen, Sestao herriko familia ia guztiek kideren bat bertan lan egiten zutela esan liteke. Industriarekin batera nabigazioa ere garatu zen eta hainbat ontziola sortu ziren, horien artean Sestaoko La Naval.

1970eko hamarkadako krisialdiak gogorren eragin zien herrietako bat da Sestao. Sektore industrialaren erabateko garrantziak hondamendia ekarri zion herriari, industriak porrot egin baitzuen. Horrela, azken hogeita bost urteetan, herria aurrera ateratzeko ahaleginak egon diren arren, oraindik ere, krisialdian murgildurik dago Sestao. Ezegonkortasun politikoa, eta azkenaldian La Navalen izandako krisialdiak egoera zailago egin dute.

Sestaoko Udalak eta Bizkaiko Foru Aldundiak proiektu bat martxan jarri nahi dute, etxebizitza zahar eta hondatuak bota eta berriak eraikitzeko, Urbinagatik Galindo ibaiaren iparraldean zehar dagoen gune batean.

• 
  Sestaoren ikuspegia 1874an (Juan Barroeta)
• 
  "Infanta María Teresa" gurutzaontzi akorazatuaren uretaratzea Sestaoko Astilleros del Nervión ontziolan 1890. urtean
• 
  San Francisco de Mudela, 1887
• 
  La Vizcaya, 1887
• 
  Renfeko trena azken labe garaiaren aurrean
• 
  Sestao Knutsen gasontzia, 2005ean

• Ondejeda / Las Camporrasː Sestaoko birika berdea, parkerik handiena da. Ibilbide botaniko bat du 33 zuhaitz mota ezberdinekin.
• Markonzagaː Izen bereko auzoan kokatutako parkea. Nabarmentze da erdian daukan anfiteatroa.
• Portopinː
• La Benediktaː
• Elizako parkeaː Udaletxe atzean dagoen parkea da, zenbait zuhaitzekin.

•  A-8  autobideak ez du sarbide zuzenik Sestaon. Autobidearen Barakaldo-Max Center merkataritza-gunearen irteera edo Portugaleterako irteera erabil daitezke udalerrira heltzeko.
•  BI-3739  Bilbo - Santurtzi errepideak, Bilbo, Barakaldo, Sestao, Portugalete eta Santurtzi udalerriak lotzen ditu.
•  BI-628  Ballontiko ardatza, 2007. urtean ireki zen A-8 autobidearen trafiko handia arintzeko asmoarekin. Errepidea Ortuella, Santurtzi, Portugalete eta Sestao udalerrietatik igarotzen da, eta Barakaldoko Lasesarre-Urban Galindo barrutiarekin lotzen da.
•  BI-644  Sestaoko lotuneak, A-8 autobidea eta N-634 errepidea Sestaoko udalerriarekin lotzen ditu. Trapagaran eta Barakaldo udalerrietatik ere igarotzen da.

Bilboko metroaren 2. lineak Sestao zeharkatzen du, Ezkerraldea, Bilbo eta Basauri lotuz. 2005ean heldu zen metroa herriko erdigunera. Udalerrian bi geltoki daude:

• Sestaoko geltokia, Kasko plazan kokatuta.
• Urbinagako geltokia, Simondrogas auzoan kokatuta.
• Abatxoloko geltokia Portugaleten kokatzen den arren, Azeta irteera Portugalete eta Sestao udalerrien arteko mugan dago.

Herriaren ekialde eta hegoaldetik Renfeko Aldirien zerbitzua dabil. Ekialdetik Bilbo eta Santurtzi arteko C-1 trenbidea ibiltzen da. Trenbideak metroa baino arrakasta txikiagoa dauka, izan ere, herriaren ekialdean eta behealdean biztanle gutxi bizi da, eta geltokiak erdigunetik kanpo daude. Gainera, trenbideak eta metroak antzeko ibilbideak egiten dituzte. Bestalde, C-2 trenbidea Bilbo eta Muskiz lotzen ditu. Linea honetan geltoki bakarra dago Sestaon. Renfeko aldirien hurrengo geltokiak udalerri barruan daude:

• Sestaoko geltokia, C-1 linean, Urbinaga auzoan kokatuta.
• La Iberia geltokia, C-1 linean, izen bereko auzoan.
• Galindoko geltokia, C-2 linean, izen bereko auzoan.

Bizkaibus hiriarteko autobus zerbitzuak Sestao lotzen du Ezkerraldeko gainontzeko udalerriekin, baita Euskal Herriko Unibertsitateak Leioan daukan kanpusarekin. Hurrengo lineak udalerritik pasatzen dira

• A3131 Barakaldo - Sestao - Errepelega
• A3142 Santurtzi - Barakaldo - Retuerto - Kareaga
• A3331 Sestao - Trapagaran
• A3335 Muskiz - Sestao

2007. urtean Javier Manterola ingeniariak diseinaturiko zubia inauguratu zen Galindo ibaiaren gainean. Zubiak Barakaldoko Lasesarre auzoa eta Sestaoko La Punta auzoa elkartzen ditu Ballontiko korridorearen hegoaldeko muturrean[14]. 110 metroko luzera eta 27 metroko zabalera ditu pasabideak.

• 
  El Carmen zubi zaharra eta zubi berria atzean.

Sestaok haur, lehen eta bigarren hezkuntzak ikasteko zentroak ditu[15].

• Vista Alegre Haurreskola
• Haurreskola Markonzaga
• Amor Misericordioso Ikastetxea

• Albiz Ikastetxe Publikoa

• Vista Alegre Ikastetxea

• Amor Misericordioso Ikastetxea

• Markonzaga Ikastetxe Publikoa
• Begoñako Andra Mari Ikastetxea
• Kueto Ikastetxe Publikoa

• Saturnino de la Peña institutua
• Ángela Figuera institutua
• Amor Misericordioso Ikastetxea

• Arriskugarri Dantza taldea. 1977. urtean sortua.
• Eusko Lorak Dantza eta Txistu taldea. 1957. urtean sortua.
• Salleko Dantza eta Txistu taldea. 1962. urtean sortua.
• Triana taldea.

Herriak hiru egunetan ospatzen ditu jaiak:

• Ekainaren 29an, San Pedro jaiak.
• Uztailaren 31n, San Inazio.
• Uztailaren 25ean, Santiago.
• Abuztuaren 30ean, Santa Rosa.
• Irailaren 29an, San Miguel.

• Sestao River Club, futbol taldea.
• San Pedro Kirol Elkartea, futbol taldea.
• Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea.
• Iberia Arraun Elkartea.

• La Benedicta polikiroldegia[16]
• Las Llanas polikiroldegia[17]

• Santa Maria elizaː Sestaoko erdigunean kokatuta dago.
• Begoñako Andra Mari eliza.

• Bizkaiko Labe Garaietako 1. Labe Garaia.
• Bizkaiko Labe Garaietako Ikastunen Eskola.

• 
  Bizkaiko Labe Garaietako 1. Labe Garaia
• 
  Santa Maria eliza
• 
  Begoñako Andra Mari eliza
• 
  Sestaoko udaletxea
• 
  La Galana
• 
  La Aurora Kooperatiba
• 
  La Humanitaria Kooperatiba
• 
  La Protectora etxebizitzak

Simondrogasko ikuspegia, Etxe Handia erdian, 2008ko otsailean.

Sestaoko Etxe Handia 1892. urtean Sestaoko Simondrogasen eraikitako etxebizitza sail bat zen. Garai hartan industria gune askotan eraikitako etxebizitza askotan bezala, industrian lan egiten zutenen familiak bizi ziren han. XX. mendearen bigarren erditik aurrera, eraikinaren egoera okertuz joan zen mantenu faltak eraginda. Pixkanaka, ijito familiek jatorrizko langileen familiak ordezkatu zituzten eta 2000. urterako, eraikineko biztanle gehienak etnia horretako pertsonak ziren.

Sestaoko udalak eraikinaren kanpoaldeko itxurari eta barrualdeko egiturari eusteko neurriak hartu zituen. Eta 2005. urtean, Eusko Jaurlaritzako etxebizitza sailak "Sestao Bai" elkartea aurkeztu zuen, udalarekin batera Sestaoko gune jakinak berriztatzeko, horien artean Simondrogas auzunea. Proiektu horren arabera, etxebizitza blokerik zaharrenak eta egoerarik txarrenean zeudenak eraitsi eta 1.500 etxebizitza berri eraikiko ziren auzunean, eraitsi beharreko blokeen artean zegoen Sestaoko Etxe Handia.

2008ko ekainean, eta hilabetetako atzerapenaz, Etxe Handia 2008ko irailean eraitsiko zela esan zuen Eusko Jaurlaritzak, pixkanaka, eraikineko ijito familiak, Bilboaldeko babes ofizialeko etxebizitzetara joan ziren, eta eraikina hustuz joan zen. Urte hartako irailerako, eraikina hutsik zegoen. 2008ko urriaren 2an, sutea piztu zen eraikinaren hirugarren solairuan arratsaldeko zortziak aldera, ustez nahita[18]. Eraikinaren egurrezko egitura zela eta, erraz zabaldu zen sua eraikin osoan. Suhiltzaileek ezin izan zuten sua amatatu, eta ordu gutxiren buruan, eraikinaren gehienak behera egin zuen. Zutik geratu zena eraitsi egin zuten, hurrengo egunean, makinez.