Sean-nós abestia

Abesteko era hau nagusiki eta usadioz Irlandan irlandera hitz egiten den eremuetan abestu ohi da (baita gaelera mintzo den Eskoziako eremuetan ere). Abesteko era hau gurasoetatik seme-alabetara belaunaldiz-belaunaldi igaro da. Era hau abesteko doinu, hizkeraren erritmoan eta gaeldar olerkigintzan oinarritzen da. Irlandan irlanderak oraindik bizirautea lortu duen lur eremu urrunetan abestu ohi da, Gaeltacht eremuetan: Donegal, Mayo, Kerry, Cork, Waterford, Meath, eta batez ere Galwayko konderriaren mendebaldeko Connemara eskualdean.

Apaindura ugariz beteriko abesteko era bat da, honetan abeslariak abesten duen egoera ezberdinen arabera doinu ezberdinak erabili ohi ditu. Ez dio inongo musikatresnik laguntzen. Abesteko garaian, abeslariak, ez du abesten duena antzezten, hitzek kontakizuna euren kabuz azaltzen baidute, horregatik Sean Nós erako abeslari askok abesteko unean honako jokamolde orokorrak izan ohi dituzte: begiak itxi ohi dituzte, beren eskuak bizkarraldean ezartzen dituzte eta abestean burua goruntz altxa ohi dute. Beren eskuak edo gorputzeko beste atalen bat mugitzea ez da batere ohikoa izaten.

Abeslari bakoitzak apainduren erabileraz abestiari bere ikutu pertsonala jarri ohi dio. Apaindura mota ugari daude, adibidez, bertso bat eta bestearen arteko tartean musika nota berriak gehitu litezke. Hau ingelesez “embellishment” ("apaindura") izendapenarekin ezagutzen da. Abeslariak erritmoak nahiz musikaren doinua alda ditzazke.

Abeslariari ematen zaizkion flexibilitatea eta askatasuna abesteko era herrikoi honen giltzarriak dira. Adibidez, glissando ezberdinen erabilera ez da oso ohikoa izaten. Abestiaren azken lerroetan abeslariak hitzak hitz lauz azaldu ohi ditu, ordurarte egin duen bezala abestu beharrean, honela entzuleei abestia bere amaierara ailegatu dela ohartarazten die.

Irlandan “Sean Nós abestiarekin” lotura duten hiru eremu bereizi ditzazkegu: Donegal, Connemara eta Munster.

Eskualde bakoitzaren ezaugarri nagusiena tokian-tokiko irlanderaren dialektoaren erabilera da, baina horretaz gain eremu bakoitzean abesteko era ezberdinen ezaugarriak sortzen dituzten beste zenbait apaindura elementuak ere badaude. Adibidez, Donegalen erritmoa erregularra eta melodiazkoa izatera jo ohi du, Connemaran apaidurak ez dira hain ohikoak izaten, aldiz azken eskualde honetako abesteko erak melisma ugari erabili ohi ditu. Bestaldetik, Munster probintzietako Kerry eta Cork konderrietako eremuetan Connemaran ez bezala abestia malguagoa izan ohi da, abeslariek abesti baten bertsio ezberdinak aldatzeko edo sortzeko askatasun handiagoa dute. Munsterreko abesteko era klasikoena da. Abeslariek vibrato izeneko apaindura elementua erabiltzea oso ohikoa izaten da.

Halere, denbora igaro hala eta irratia eta telebista bezalako komunikabideen ondorioz, “Sean-nós abesti” mota ezberdinak herrialdearen gainontzeko eskualdeetan ere ezagutzera emanarazi dira, honela batzuk bestei egokitu eta azkenik beren jatorrizko ezaugarri nabarmenak zirenak galdu egin dituztelarik.

"Sean Nós abestien" edo "Era Zaharreko abestien" abeslari ospetsuenetako batzuk honako hauek dira: Donegalen Maire Ni Mhoanaig (Altan), Maire Ni Bhraonain (Clannad) eta Lillis O´Laoire. Connemaran: Tomás Mac Eoin, Sean ´ac Donncha eta Dara Ban Mac Donnchadha. Kerryn: Mire Begley, Begley sendia eta Sean de hOra. Corken: Peadar O Riada.

• Bertsolaritza

• Sean Nós abeslaria den Nell Ní Chróinín neskatoa TG4 kateko bideoa batean abesten.
• 1967an Pádraig Ághas abeslaria An Baile atá Láimh Leí Siúd abestia abestuz.
• Connemarako Dara Ban Mac Donnchadha Sean Nós abeslariari buruzko bideoa.
• Kerryko Dingle penintsulako Seán de hOra abeslaria Bean Dubh an Ghleanna abestia abestuz ikus litekeen 1980ko bideoa.
• Brid Ní Mhaoilchiaráin abeslariak An Sagairtín abestia abesten duen bideoa.
• Róisín El Safety abeslariak Eleanór a Rún abestia Sean Nós eran abesten ikus litekeen bideoa.
• Máirtín Seoighe abeslaria Amhrán Mhaínse eta Siar an Bóthar abestiak abestuz.
• Seán O Coisdealbha eta Seán O Faoileáin abeslarien inguruko 1971ko bideoa.