Saturnino Calleja

Saturnino Calleja Fernández Burgosen jaio zen 1853an, nahiz eta familia Quintanadueñaskoa izan. Bere aitak, Fernando Calleja Santosek, 1876an liburu-denda eta koadernaketa negozio bat sortu zuen Madrilgo Bakearen kalean, 1879an Saturninok erosi zuena. Berak, Editorial Calleja bihurtu zuen, Espainian, Hispanoamerikan eta Filipinetan ezagunena izatera iritsi zena, eta, 1899an, guztira, 3.400.000 liburuki argitaratu zituena.

Saturnino Callejak hiru berrikuntza garrantzitsu egin zituen garaiko argitalpen-munduan:

• Liburu eta ipuinen tirada handiak argitaratu zituen (oso mozkin-marjina txikiarekin, eta, beraz, prezioak asko merkatu zituen), eta artista onenen marrazkiekin ilustratu zituen guztiak. Hala, ipuin erakargarriak lortu zituen, erosteko ahalmen txikiagoko poltsikoen eskura, eta, horrela, zenbait haur-belaunaldi irakurtzera ohitu zen.
• Ipuin bakoitzaren dimentsioak ere berritasun bat izan ziren, haurrek kromoak balira bezala bilduma egin eta ia edonon, baita poltsikoetan ere, gorde edo garraiatu zitzaketen ipuin ñimiñoak baitziren. Ipuin bakoitzak bost zentimetroko zabalera eta zazpi zentimetroko altuera besterik ez zuen.
• Bestalde, pedagogiako liburuak urriak, txarrak eta garestiak ziren. Callejak beste batzuk argitaratu zituen, Europako joera pedagogiko modernoenetan oinarrituak, eta ilustrazio politez bete zituen (bere goiburu handia "dena haurraren ilustrazioagatik" zen) eta banatu egin zituen, batzuetan bere poltsikoaren kontura, garai hartan Espainiako herrietako eskola negargarriengatik (espainiar maisuak orduan gutxietsiak zeuden, ikus, adibidez, "Eskolako maisu batek baino gose gehiago pasatzea" esaera herrikoia).

Berrikuntza hauez gain, Saturnino Callejak La Ilustración de España aldizkaria sortu eta zuzendu zuen, honen goiburuan "periódico consagrado a la defensa de los intereses del Magisterio Español" zioelarik; bere lehen alea 1884ko ekainean atera zen kalera. Aldizkari harekin batera Irakasletzako El Heraldo buletina zegoen, helburu eta sinadura berberekin. Espainiako Irakasleen Elkarte Nazionala ere sortu zuen eta Maisuen Batzar Nazionala antolatu zuen. Horrekin guztiarekin, espainiar maisuen buruzagi eztabaidaezina bihurtu zen. 1888an La Ilustración de España egunkariak zuzendaria eta jabea aldatu zituen eta "Literatura, Zientzia, Arte eta Moden egunkari ilustratua" bezala definitu zuen bere burua.

Calleja argitaletxeak 3.000 izenburu inguru argitaratu zituen, eta ez ipuinak bakarrik, baita testuliburuak eta pedagogia liburuak ere (horietako asko Callejak berak idatziak), baita literatura klasikokoak ere (Kixoteren zenbait edizio, Platero eta ni-ren lehen edizio osoa, etab.), hiztegiak, hala nola Diccionario manual de la lengua española ilustrado con millares de grabados, mapa geografikoak, gizon ospetsuen erretratuak.

Oso ezaguna da 5 eta 10 zentimo dituzten haurrentzako poltsiko guztien eskura dauden ipuin ekonomiko merkeen bildumagatik. Hortik dator "Callejak baino ipuin gehiago duzu!" esamoldea (gaztelaniaz: ¡Tienes más cuento que Calleja!. Elementu folklorikoak, zenbait tonu hezitzaile eta eredugarrirekin tratatzen ziren, horietan, ia nahasezin bihurtzen zituen hispaniar zigortze bitxi baten notak azpimarratzeaz gain. Ironia fina eta jolas lotsagabea erakusten zituen, anakronismo eta jarrera zentzugabeekin. Batzuk Saturnino Callejak berak konposatuak izan ziren; gehienak soldatapeko idazle anonimoek eginak izan ziren, horietako batzuk garrantzitsuak; ez da ezagutzen zerrenda zehatza argitaletxearen artxiboak Espainiako Gerra Zibilean desagertu zirelako. José Muñoz Escámez bakarrik ezagutzen da segurtasunez, gerora Azul Celeste (1902) liburukian jasotako ehun bat egin zituena; Juan Ramón Jiménez argitaletxean aritu zen gaztetan, eta Jesús Sánchez Tenak ipuinak idatzi eta ilustratu zituen argitaletxearentzat. 1915 eta 1928 artean, Cuentos de Calleja bildumak originaltasun, gustu on eta izaera berritzailearen notarik handienak lortu zituzten, Salvador Bartolozziren zuzendaritzapean. Calleja argitaletxeak Perla, luxuzko bilduma ere argitaratu zuen. Callejaren kontakizunak XX. mendeko lehen hamarkadetan bizi izan ziren haur guztien irakurgaiak izan ziren. Letra txikiko ipuinak ziren, zuri-beltzeko ilustrazio batzuekin eta eduki dibertigarriarekin; haien irakurketa atsegina zen, azkarra. Callejari esker, haur espainiarrek Hans Christian Andersen, Grimm anaiak, Gulliverren bidaiak, Mila gau eta bat gehiago eta espainiar egileen hainbat bertsio ezagutu zituzten. Bere asmakuntzaz, hispaniar hizkuntzako ipuin kontaezinen amaiera da: "...eta zoriontsuak izan ziren eta eperrak jan zituzten, eta niri ez zidaten eman nahi izan ez zutelako." (gaztelaniaz: y fueron felices y comieron perdices, y a mí no me dieron porque no quisieron.")

Madrilen hil zen 1915eko uztailaren 7an.