Salvador Allende
Salvador Guillermo Allende Gossens (Valparaiso, 1908ko ekainaren 26a – Santiago, 1973ko irailaren 11) Txileko presidentea izan zen 1970eko urriaren 24tik 1973 arte. Munduan demokratikoki aukeratutako lehen presidente marxista izan zen. Familia euskal jatorrikoa zuen.[1][2]
Medikuntzan graduatu zen 1933an Santiagon. 1938an, Osasun Ministro izendatu zuten Pedro Aguirre Cerdaren gobernuan.
Senataria izan zen 1945etik 1969 arte. 1970eko azaroaren 3an presidente izendatu zuten, Unidad Popular alderdiarekin —alderdi sozialista, komunistak eta zentrokoak biltzen zituen koalizioarekin[3]— hauteskunde demokratikoak irabazi ondoren.
Ideologikoki marxista zen, baina Txileko sozialismorako bidea aldarrikatzen zuen: sozialismoaren ezarpena Txilen baina beti ere bide demokratikoekin[3]. Haren agintaritzan hainbat fabrika handi nazionalizatu edo langileei eman zizkien: ekoizpena izugarri handitu zen, osasunak hobera jo zuen eta langileen lan egoera sakonki hobetu ziren.
Nazioartean, harremanak izan zituen SESBarekin, baina haren politikarekin kritikoa izanik. Bestetik, Kubarekin harreman politiko estuak izan zituen, Fidel Castroren erregimenarekin hain zuzen ere.
1973ko irailaren 11n Augusto Pinochet jeneralak estatu-kolpea eman zuenean, La Moneda presidente-jauregia setiatu zuen: horren ondorioz, Allendek bere buruaz beste egin zuen egun hartan, ez baitzegoen prest estatu kolpearen aurrean damutzera.[4] Pinochetek Nixon administrazioaren (Estatu Batuetako presidentea) eta CIAren laguntza zuzena jaso zuen herriaren nahia zapaltzeko[5].
Isabel Allende idazlea haren loba da.
Ikus, gainera
Erreferentziak
- Vial. 1-Allende, Fidel y el Che: destinos paralelos 18-19. orr.
- Madariaga Garcés, Ainara. (2005eko ekaina). (PDF) Imaginarios vascos desde Chile. EHU, 80 or..
- Hermosilla, Gotzon. (2013-09-08). «Zumardiak odolustu ziren» Berria.
- Berria. «Allendek bere buruaz beste egin zuela ebatzi du Txilek» Berria (Noiz kontsultatua: 2019-09-11).
- Ad Hoc Interagency Working Group on Chile. (1970-12-4). Memorandum for Mr. Henry Kissinger. Ameriketako Estatu Batuetako Estatu Saila.
Kanpo loturak
Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Salvador Allende |
Wikiesanetan badira aipuak, gai hau dutenak: Salvador Allende |
- (Gaztelaniaz) Salvador Allenderen webgune monografikoa