Roza Xanina

Roza Xanina Jedman jaio zen, Vologdako gobernazioko herri txiki batean (gaur egun Arkhangelsk oblastan). Ama Anna Alexeyevna Xanina izan zuen, behizaina kolkhoz batean, aita Georgi Mikhailovitx Xanine, Lehen Mundu Gerran izandako zauri batengatik gaixorik bizi zen egurketari bat. Rosa Luxemburg marxista iraultzaileagatik jarri zioten Roza izena.[3] Jaioterrian egin zituen lehen ikasketak, eta, gero, Bereznik ondoko herrian ikasten jarraitu zuen, oinez egin beharreko 13 kilometrora, ez baitzegoen eskola garraiorik. Larunbatean ere itzultzen zen, Agnia Borissova izeba gaixoa zaintzera.

14 urte zituela, gurasoen borondatearen kontra, 200 kilometro egin zituen taigan barna geltokiraino, Arkhangelsken ikasketak jarraitzeko, irakasle eskolan. Ikasketekin batera, haurtzaindegi batean batean lan egin zuen. 200 kilometroko ibilaldia berretsi zuen Alexandre Makarine irakasleak.[4]

Vsevobutx 16-50 urte bitarteko gizonentzako entrenamendu militarrean parte hartu zuen bere borondatez, eta geroago, 1943ko ekainean,[1] Eliteko Emakume Tiratzaileen Prestakuntza Akademia Nagusian sartu zen, Podolsken, Moskuko probintzian; bi urtez tirabirak izan zituen erreklutamendu zentroaren zuzendaritzarekin, bertan onartua izateko eskaera zela eta.[1] Han, «bikain» aipamenarekin graduatu zen, eta gerra frontera joan zen, 19 urte zituela.[1]

Emakume sobietar tiratzaileen pelotoi baten errebista, borrokara abiatu aurretik (1943).

1943ko ekainaren 22an, Armada Gorrian sartu zen Roza Xanina, eta 1944ko apirilaren 2an, fusilarien 184. dibisiora bidali zuten, non emakume frankotiratzaileen pelotoia sortu baitzen. Bederatzi hilabetez borrokatu zen, eta 1944ko ekainaren 5ean Vilnius eskuratzeko sobietar eraso handian parte hartu zuen, Bagration Operazioaren barruan. Aintzaren Ordena (errusieraz: Орден Славы; sobietar armadak Bigarren Mundu gerran emandako bereizgarri militar gorenetako bat) ohorezko bereizgarria jaso zuen 1944ko ekainaren 18an, eta bigarrenez 1944ko irailaren 2an.[5]

Egun batean, batailoiko komandanteak atzeragoardiara atzerapenik gabe itzultzeko agindua eman zionean, Xaninak erantzun zuen: «borrokaren ondoren itzuliko naiz». Adierazpen hura, geroago, Nikolai Jouravliov-en lan baten izenburua bihurtu zen.[6]

1944ko abenduaren 12an, bala batek jo zuelarik sorbaldan, «Adorearen domina» (errusieraz: Медаль «За отвагу») eman zioten, 1944ko abenduaren 27an. Sobietar soldatu bati emandako ohorezko bereizgarri gorena zen.[4]

Roza Xaninaren heriotzaren jakinarazpena, 205. batailoi mediko eta sanitario bereiziak amari bidalia.

1945eko urtarrilaren 27an, Roza Xanina larri zauritu zen Richau herrixkatik gertu, Ekialdeko Prusian, aurrez zauritutako komandantea babesten ari zela. Bi soldaduk aurkitu zuten, zatikatze obus batek bularra lehertuta zuelarik.[7] Salbatzeko ahaleginak egin arren, hurrengo egunean hil zen, 1945eko urtarrilaren 28an,[7] Armada Gorria nazien aurkako borrokan gailendu baino hiru hilabete lehenago. Jekaterina Radkina erizainak gogora ekarri zuen Xaninak esan ziola damu zela, «hain gutxi» egiteagatik.[7] Hala ere, 59 etsai nazi hil ondoren, aitortu zuen etsita zegoela. Amak, alabaren heriotza jakin zuenean, esan zuen «hobeto zela horrela», kontuan hartuta haren borrokak sortzen zituen heriotzak.[8]

Xaninaren gorpua izan zen bakarra, inguru haietan hildakoetatik, 1953an Znamenskeko hilobi komun batera eraman ez zutena. Arkhangelskeko Lydia Melnitskaya kazetariak 1965ean egindako ikerketa baten ondorioz, haren gorpuzkiak identifikatu et, urte hartako maiatzaren 4an, lurperatzen eremua hesiturik gelditu zen.[2]

Roza Xaninak lau anaia eta ahizpa bat zituen: Fiodor, Julia, Marat, Mikhail eta Sergei. Mikhail Leningradeko Setioan hil zen, 1941ean, Fiodor urte horretan bertan hil zuten Krimeako kanpainan, eta Sergei ere ez zen gerratik itzuli. Marat izan zen bizirik geratu zen anaia bakarra.[5]

Xaninaren bizitza pertsonala guztiz baldintzatu zuen gerrak. 1944ko urriaren 10ean hauxe idatzi zuen bere egunkarian: «Ezin dut onartu Mixa Panarine jada bizirik ez egotea. Ze mutil ona! [Bera] hil egin zuten... Maitatu egin ninduen, badakit, eta nik ere bai... nire bihotza nahigabeturik dago, hogei urte ditut, baina ez dut lagun [gizonezko] hurbilik».[4] 1944ko azaroan, idatzi zuen «burua borrokan daukala maite duelako» Nikolai izeneko gizon bat, nahiz eta «eskolatzeagatik eta hezkuntzagatik distira egiten ez duen».[2] Orrialde berean idatzi zuen ez duela ezkontzaz pentsatzen, «ez baita unea orain».[4] Geroago, Nikolairekin «irten» zela idatzi zuen, eta ohar bat bidali ziola, esanez «berea zela eta ez zuela beste inor maitatuko».[4] Egunkariaren azken atalean, doinu ezin ilunagoz, Xaninak hauxe idatzi zuen: «ezin dut kontsolamendurik aurkitu» orain eta «ez naiz inorentzat baliozko».[7]