Rovaniemi

Lehen esan bezala, Rovaniemi herrialde osoko bosgarren udalerri zabalena da eta guztira, 8.016,72 km²-ko azalera dauka. Administratiboki sei barrutitan bereizia dago. Alde batetik, Erdigunea dago hirigunearen lurrak hartzen dituena eta bestaldetik, gainontzeko bost barrutiak daude, 2006. urtera arte Rovaniemen maalaiskunta osatzen zutenak.

Ondoregoak dira hiriburuko sei barrutiak:

1. Alakemijoki: hiriaren eta Kemi-Tornio Ardatzaren artean dagoen barrutia da. Erdigunearen ostean, biztanle gehien dituen barrutia da, guztira, 2.940; eta ekonomia jarduera biziena duena. Rovaniemiko herri garrantzitsuenak bertan daude; hala nola, aipatzekoak dira Muurola, Hirvas eta Rautiosaari.
2. Erdigunea: hiriguneak osatzen duen barrutia da. Udalerriaren motore ekonomikoa da eta bertan bizi da rovaniemitar guztien %85a (51.513). Hirigunetik kanpo badaude bi herri, Nivankylä eta Norvajärvi. Administratiboki hainbat auzotan banatua dago; aipagarrienak, biztanle gehien dituzten Erdigunea (4.262), Rantaviiri (6.292), Rantataus (7.651), Karinrakka (6.202) eta Saarenkylä (9.854), Lappiko Ospitalea dagoen Ounasmetsä (2.009), hegoaldean dauden Alakorkalo (835), Kauko (615) eta Pöykkölä (2.501), ipar-mendebaldeko Ylikylä (3.633) eta Lapinrinne (1.503), eta Pullinpuoli (2.115), Ounasrinne (3.191) eta Konskenkylä (850) dira.
3. Ounasjoki: Tunturi Lappitik hirigunerantz doan Ounas ibaiaren ertzean dauden herri txikiek osatzen duten barrutia da. Guztira, 2.264 biztanle ditu eta herri nagusiak, Sinettä burua, Tapionkylä, Sonka eta elur hotel artikoa dagoen Lehtojärvi dira. Barruti honetan antolatzen dira Lappiko safari ospetsuak eta negu turismoa bultzatzen duten jarduera nagusiak.
4. Ranuantie: Ranua udalerrira bidean dauden herri txiki batzuk osatzen duten barrutia da; hain zuzen ere, Kivitaipale, Narkaus eta Välijoki. Guztira, 630 bat biztanle baino ez ditu eta udalerriko barruti txikiena da.
5. Sodankyläntie: Ipar Lappirantz doan bidean dauden herrien barrutia da. Barruti zabalenetakoa den arren, 730 bat biztanle baino ez ditu. Hala, biztanle gutxiko hainbat herri daude; haien artean, Vikajärvi, Olkkajärvi eta Ylinampa.
6. Yläkemijoki: hiriburuko barruti ezagunenetakoa da. Kemi ibaiertzeko turismoa bultzatzen duen eskualdea da eta arrantzak bertako herrien nortasun bereizia markatu izan du aspaldik. Guztira, 1.089 bat yläkemijokitar daude eta herri ospetsuenak Vanttauskoski, Juotasniemi, Autti eta Pirttikoski dira, burua hirigunetik gertu dagoen Oikarainen den arren. Hemen daude Rovaniemi energiaz hornitzen duten zentral hidroelektriko nagusiak.

Rovaniemiko herri eta barrutiak [26]

Alakemijoki Muurola (1.089) Hirvas (716) Rautiosaari (638) Erdigunea Rovaniemi (51.513) Nivankylä (521) Norvajärvi (220) Ounasjoki Sinettä (629) Tapionkylä (281) Lehtojärvi (272)

Ounasjoki Alakemijoki Ranuantie Yläkemijoki Sodankyläntie • Ylinampa • Vikajärvi • Misi • Olkkajärvi • Meltaus • Marrasjärvi • Patokoski • Marraskoski • Tapionkylä • Sinettä • Sonka • Lehtojärvi • Lohiniva • Hirvas • Rautiosaari • Muurola • Petäjäskoski • Jaatila • Kivitaipale • Välijoki • Narkaus • Pirttikoski • Autti • Juotasniemi • Vanttauskoski • Viirinkylä • Tennilä • Oikarainen • Pekkala • Nivankylä • • Erdigunea Norvajärvi

Ranuantie Kivitaipale (285) Narkaus (177) Välijoki (128) Sodankyläntie Vikajärvi (177) Olkkajärvi (124) Ylinampa (102) Yläkemijoki Oikarainen (460) Vanttauskoski (244) Juotasniemi (136)

Hiria eskualdearen erdigunean dago, Kemi eta Ounas ibaiek bat egiten duten ordokian. Historikoki Ekialdeko Lappiko basoen atea izan da eta ibai hauek izugarrizko garrantzia izan dute hiriaren eta itsasaldearen arteko komunikazioan. Oihan ilunetako enborrak Kemi ibaiaren bitartez garraiatuak izaten ziren eta ondorioz, kokagune ezin egokiago honetan Rovaniemi herri txikia hazten hasi zen. XX. mendea iristerakoan, garraio azpiegiturak modernizatzen hasi ziren, eta aspaldian ibaiak zuen garrantzia trenbideak bereganatu zuen. Lurrun tren-makinak udalerria zeharkatzen hasi ziren Laurila-Kelloselkä trenbideari esker eta Petsamoraino luzatzea pentsatu zuten. Dena den, Bigarren Mundu Gerra iritsi zen eta Laponiako Gerran probintziako hiriburua guztiz suntsituta gelditu zen. Garai hartakoa dugu Rovaniemi aireportua. Gaur egun, Rovaniemi airez, trenbidez eta errepidez oso ongi komunikatuta dago eskualdeko udalerriekin eta herrialdeko gainontzekoekin.

Rovaniemiko herrien artean ibiltzeko eta hiriburua Lappiko gainontzeko udalerriekin bat egiteko garraiobide erabiliena autoa da. Hiritik autobide bakarra igarotzen da, Nelostie izenaz ezaguna den Valtatie 4a. Autobide honek Finlandia hegoaldetik iparraldera zeharkatzen du eta, guztira, Helsinkitik Utsjokira, 1.295 km-ko luzera du (herrialde osoko autobide luzeena da). E8a eta E75a osatzen duten autobideetako bat da eta Oulu eta Kemi hirietatik eta Muurola, Hirvas, Olkkajärvi eta Vikajärvi herrietatik igarotzen denez, rovaniemitarren autobide erabiliena ere bada. Udalerria hain zabala denez, bigarren mailako errepide ugari daude; esate baterako, Paltamo, Puolanka, Pudasjärvi eta Ranuarekin bat egiten duen 295 km-ko Kantatie 78a; hirigunetik hasi eta Sinettä eta Meltaus herrietatik Kittilä eta Muonio udalerrietaraino iristen den 231 km-ko Kantatie 79a; hirigunea Oikarainen eta Vanttauskoski herriekin, eta Posio eta Kuusamo udalerriekin bat egiten duen eta 182 km dituen Kantatie 81 errepidea; Vikajärvi herrian hasi, Kemijärvi zeharkatu eta Sallara iristen den 150 km-ko Kantatie 82a; edota Sinettän hasi eta Torne ibarreraino doan 77 km-ko Kantatie 83 errepidea [27][28].

Kantatie 79a Sinettätik gertu.

4E 75 Valtatie 4: Helsinki – Vantaa – Lahti – Jyväskylä – Oulu - Kemi – Rovaniemi – Utsjoki

78 Kantatie 78: Paltamo – Pudasjärvi – Ranua – Rovaniemi

79 Kantatie 79: Sinettä – Kittilä – Muonio

81 Kantatie 81: Rovaniemi – Posio – Kuusamo

82 Kantatie 82: Vikajärvi – Kemijärvi – Salla

83 Kantatie 83: Sinettä – Ylitornio – Pello

926930934935942944951952 Seututie errepideak

Lehen esan bezala, autoa garraiobide erabiliena den arren, ez da errepide hauen gainean dabilen ibilgailu bakarra, Niemelä O Liikenne, Pikakuljetus Rovaniemi, Kutilan Liikenne, Gold Line edota Eskelisen Lapin Linjat konpainien autobusek ere hiriburua eskualdeko eta herrialdeko hiri garrantzitsuenekin lotzen baitute [29][30][31]. Gainera, udalerrian bertan mugitzeko, Matkahuolto garraio-enpresa publikoak autobus zerbitzua eskaintzen du Rovaniemin [32].

Bestalde, aipatzekoa da Finlandiako Gobernuarena den VR-Yhtymä garraio-konpainiaren trenbide-sarea hiriburutik igarotzen dela. 1909an eraiki zen Rovaniemiko geltokitik Laurila-Kelloselkä trenbide nagusia bakarrik pasatzen den arren, 7. linean dauden Oulu eta Laurila geltokietatik herrialdeko trenbide guztietara irits daiteke. Hain zuzen, Keminmaako Laurila herrigunean Oulu-Tornio trenbidea har daiteke eta bertatik, Tornioko geltokiraino eta Kolari trenbidearen bidez Tunturi Lappiraino eta Ylläs eski-estazioraino irits daiteke; Oulutik, aldiz, Finlandiako gainontzeko hirietara eta Errusiaraino ere joateko aukera dago. Historian garrantzi izugarria izan duen trenbidea da Laurila-Kelloselkä. Trenbide guztia 1942ra arte bukatu ez zen arren, 1909rako Rovaniemiraino iristen zen eta honen bidez, Ekialdeko Lappiko egur preziatuak Kemira garraiatzeko modu berri eta azkarrago bat lortu zuten bertako enpresariek, eta era berean, Rovaniemi eta Itsas Lappiko industria garatu eta herritarren bizi-maila hobetzea lortu zuten. Hain zuzen ere, trenbide honen etorrera izan zen herri txikia goitik behera aldatu eta denbora gutxian, eskualdeko udalerri oparoena eta etorkizun handienekoa bihurtuko zuena [33].

	Linea	Nondik norakoa	Trenbide-sarea	Luzera
	7. linea	helHelsinki-Kemijärvi-Kelloselkähel	Laurila-Kelloselkä trenbidea	269,3 km

Hirigunean dagoen Rovaniemiko geltokiaz gain, beste hiru geltoki daude udalerrian, Muurolako, Hirvasko eta Misiko geltokiak [34].

Dena den, hiriburuko garraio azpiegitura garrantzitsuena Rovaniemi aireportua da. Hirigunetik 8-9 bat km-ra baino ez dago, Napapiiri inguruan, eta aireportuko pista nagusia alemaniarrek Bigarren Mundu Gerran eraiki zuten alfastozko 3,002 km-ko pista da. Finavia erakundeak kudeatzen du eta aireontzietara igotzeko pasabidea duen Finlandiako hiru aireportuetako bat da. Bidaiarien kopuruari dagokionez, eskualdeko aireportu garrantzitsuena da (herrialdeko bosgarrena) eta 2011an, guztira, 396.825 bidaiari aireratu edo lurreratu ziren bertan, aurreko urtean baino % 28,1 gehiago. Joan-etorri gehienak izaten diren garaia eguberriak dira. Azaroan eta abenduan Bizarzuriren herrixka ikustera edo Santa Park jolas-parkera gerturatzen diren europarrak dira aireportua erabiltzen duten bidaiari nagusiak; urtarrila inguruan, aldiz, errusiarrak etortzen hasten dira, herrialde ortodoxoetan eguberriak beranduago hasten direlako. Aireportuaren sarreran taxi eta autobus geltokiak daude, eta erakunde arduradunak egunero Ekialdeko Lappira, Ipar Lappira eta Levi, Ylläs, Olos eta Pallas eski-muinoetara autobusak eskaintzen ditu. Hain zuzen, neguko azpiegiturek ere bidaiari eta negu-kirol zale ugari erakartzen dituzte sasoi honetan [35][36].

Rovaniemi aireportuaren irudia (2004ko neguko solstizioa).

Aireportuan AirBaltic, Blue1, Finnair eta Norwegian hegazkin-airelineek egiten dute lan eta Helsinki-Vantaa eta Tamperera urte guztian zehar hegaldiak eskaintzen dituzte. Neguan bakarrik lan egiten duten erakundeen artean daude Arkefly, Adria Airways, Edelweiss Air, Israir Airlines, Thomas Cook Airlines, Thomson Airways, transavia.com eta XL Airways France airelineak eta Amsterdamera, Atenasera, Parisera, Düsseldorfera, Frankfurtera, Berlinera, Murmanskera, Mosku-Xeremetievora, Rostovera, Stockholmera, Mosku-Domodedovora, Belfastera, Birminghamera, Edinburghera, Glasgowra, Londresera edota Manchesterrera hegaldiak izaten dira. Bizigabeko trafikoak ere pisu handia du eta eskualdearen irteera eta sarrera ate nagusia da Kemiko portuarekin batera[37][38].

Lappiko hezkuntza azpiegitura nagusiak eskualdeko hiriburuan daude; haien artean, unibertsitatea eta zientzia aplikatuen unibertsitatea. Guztira, hiriburuan hamar mila ikasle baino gehiago daudela uste da, biztanleria osoaren % 20a, eta rovaniemitarrez eta gainontzeko lappitarrez gain, herrialde osoko eta nazioartetik etorritako ikasleak ere badaude. Beraz, Rovaniemi ikasle-giroko hiria dela esan daiteke.

Udalak tokian tokiko hezkuntzaren alde egiten du eta udalerri zabala denez, ikastetxe asko daude. Ugaritasun hau oso nabarmena da Haur Hezkuntzan, sei urtera arteko hezkuntzan guztira 23 eskola baitaude: Alakorkaloko, Hirvasko, Meltausko, Muurolako, Nyvankyläko, Oikarainengo, Rautiosaariko, Sinettäko, Taipaleko, Vikajärviko, Vanttauskoskiko Yläkemijokiko, eta hirigunean dauden Katajarantako, Kaukoko, Korkalovaarako, Koskenkyläko, Nivavaarako, Ounasrinneko, Rantavitikkako, Saariko, Syväsenvaarako, Vaaranlampiko, Viirinkangasko eta Ylikyläko haur eskolak. Sei urte betetzean, umeek "Aurre-eskola" izeneko fasea hasten dute eta zortzi urtera arte luzatzen den garai honetako hezkuntza bederatzi eskoletan jaso dezakete: Muurolako, Sinettäko, Ounaskoskiko, Yläkemijokiko eta hirigunean dauden Korkalovaarako, Napapiiriko, Ounasvaarako, Rantavitikkako eta Vaaranlampiko eskoletan. Ikastetxe hauetan, haurrak bigarren hizkuntza batean murgiltzen hasten dira. Gurasoek aukeratzen duten hizkuntza nagusia ingelesa izaten da (gutxi batzuk suediera), baina aipatzekoa da txikitatik samiera bat bigarren hizkuntza gisa ikasteko aukera ematen duten zenbait ikastetxe badaudela. Hala, Nivavaarako, Saariko, Syväsenvaarako eta Napapiiriko ikastetxeek ipar samieraren murgiltze programak eskaintzen dituzte eta Rantavitikkako eskolak, aldiz, inariko samierarenak. Azken hau da inarieraren murgiltze partzial programa eskaintzen duen eta Inari udalerritik kanpo dagoen eskualdeko ikastetxe bakarra. Gainera, txikitatik, rovaniemitar haurrek eskolaz kanpoko jarduerak egiteko aukera zabala dute; kirol jarduerak eskaintzen dituzten elkarte ugari daude eta hirugunean bertan, Rovaniemiko Ikusizko Arte Eskola, Dantza Institutua eta Lappiko Musika Eskola daude [39].

Rovaniemiko Udal Liburutegia (Aaltoren lana).

Derrigorrezko Hezkuntza 8 urtetatik 16ra izaten da Finlandian. Zortzi urteko ikasbidea ikastetxe berean jasotzen da, lukio izeneko institutuetan, eta Rovaniemin guztira hiru daude: lehenak, hiriaren Erdigunean dagoen Lyseonpuiston lukiok, Nazioarteko Batxilergoa eskaintzen du eta 2011-12ko ikasturtean 2.155 ikasle izan zituen; bigarrena, hirigunean ez dagoen institutu bakarra da, Muurolan lukio, eta guztira 2.160 ikasle izan ziren bertan aurreko ikasturtean; azkenekoa, izen bereko muinoaren azpian eta hiriguneko Ounasmetsä auzoan dagoen Ounasvaaran lukio da, 2.161 ikasle izan zituena [40][41][42][43].

Bete beharreko hezkuntza bukatzean, ikasleek hiru aukera dituzte: ikasketak utzi, lanbide institutu batean ikasketak egin edo 19 urtera arte institutuan jarraitu, ondoren, unibertsitatera sartzeko. Bigarren Hezkuntzan jarraitu, baina ikasketa hauek lanbide batera bideratuak izatea nahi duten gazteek, gainera, bi bide dituzte udalerrian: Lappiko Lanbide Institutura (finlandieraz, Lapin ammattiopisto) joan, edota Santasport edo Lappiko Kirol Institutura. Bigarren honetan, kirolarekin zerikusia duten jarduera guztiak ikas daitezke (entrenatzaile, kirol sendagile, epaile, etab.) eta eskaintza hau duen eskualdeko ikastetxe bakarra da. Lappiko Lanbide Institutua, aldiz, Hezkuntza Ministerioaren jarraibide guztiak segitzen dituen institutua da. Ikasketak zortzi ataletan banatuak dira: Hezkuntza eta Humanismo saila, Kultura saila (artisauak, artistak...), Gizarte Zientziak, Merkataritza eta Salerosketa saila, Natura Zientziak saila, Teknologia eta Trafiko saila (makinistak, elektrizistak...), Natura Baliabideak eta Ingurugiroa saila (basozaina...), Gizarte lan, Osasuna eta Ariketa Fisikoa saila, eta Bidaia, Ostalaritza eta Etxeko Ekonomia saila. Bigarren Hezkuntza egiteko Lanbide Institutuetan sartzen diren rovaniemitar ikasleen ehunekoa zehaztea zaila den arren, Finlandian portzentajea % 40tik gorakoa da [44][45].

Ondoren, Bigarren Hezkuntzaz haratago doazen ikasketak daude, ikasketa unibertsitarioak. Lapin Korkeakoulukonserni edo Lappiko Unibertsitateen Patzuergoa Rovaniemi hirian dago eta hiriburuan bertan ere, eskualde osoko hiru unibertsitatetatik bi daude:

• Lappiko Unibertsitatea (finlandieraz, Lapin yliopisto): 1979. urtean sortu zen eta Tamperekoarekin eta Aalto Unibertsitatearekin batera, zientzia eta arte ikasketak uztartzen dituen herrialde osoko unibertsitate bakarra da. Artikoko Unibertsitatea (UArtic) sarean dago eta berrikuntza eta ikerketan eginiko aurrerapenengatik, azken urteotan, prestigio handieneko Finlandiako unibertsitatetako bat bihurtu da; ondorioz, eskualdeko ikasleez gain, herrialde osotik eta atzerritik datozen ikasleak jasotzen ditu. Herrialdeko gainontzeko unibertsitateak bezala, publikoa da eta guztira, lau fakultate ditu: Arte eta Diseinu fakultatea, Hezkuntza Zientzien fakultatea, Zuzenbide fakultatea eta Gizarte Zientzien fakultatea. Unibertsitatean dagoen Arktinen keskus edo Zentro Artikoa Finlandia iparraldeko ikerketa-zentro garrantzitsuena da eta berrikuntzan aitzindari izan da eskualde honetan. Hirian bertan dauden eta Lappiko Unibertsitatearen esku dauden beste gune eta institutu garrantzitsu batzuk Lappiko Unibertsitateko Hizkuntza Zentroa, Liburutegi Nagusia, eta Turismoaren Ikerketa eta Hezkuntza Institutua dira. Errektorea Mauri Ylä-Kotola jauna da eta 2011-12ko ikasturtean 4.840 ikasle (graduondokoak 329) eta 626 langile (66 irakasle) izan zituen; ikasle-trukearen bidez, gainera, nazioarteko 221 ikasle iritsi ziren. 2011ko aurrekontua 54 milioi eurokoa izan zen [46][47][48].

Viirikangasko campusa, RAMK.

• Rovaniemiko Zientzia Aplikatuen Unibertsitatea edo RAMK (finlandieraz, Rovaniemen ammattikorkeakoulu): 1996. urtean sortu zen eta Europar Batasunean iparren dagoen Zientzia Aplikatuen Unibertsitatea da. Errektorea Martti Lampela jauna da eta guztira, 3.079 ikasle eta 250 bat langile izan ziren bertan 2011-12ko ikasturtean; aipatzekoa da ikasle-trukearen bidez iritsitako nazioarteko 120 bat ikasle jaso zituela. Unibertsitateak bost arloko ikasketak eskaintzen ditu: Gizarte Zientziak, Ekonomia eta Enpresa, eta Administrazioa; Natura Baliabideak eta Ingurugiroa; Oasasuna, Gizarte Zientziak eta Kirola; Teknologia, Komunikazioak eta Garraioa; eta Turismoa, Hornikuntza eta Erakunde-kudeaketa. Guztira, 20 gradu ikasketa mota eskaintzen dira, hauetatik 3 ingelesez, eta hiru campusetan banatzen dira: Viirikangasko, Rantavitikako eta Ounasvaarako campusetan. Azken urteotan eskaini diren gradu berritzaileenak Turismoko gradua, Informazioaren Teknologiako gradua eta Enpresa Berritzaileen Zientzietako gradua izan dira [49][50][51].

Lappi bi ospitale barrutitan banatua dago. Alde batetik, Kemi-Tornio Ardatzak eta Ylitornio udalerriak osatzen duten Länsi-Pohja Ospitale Barrutia dago; eta bestetik, Rovaniemi hiriburua eta eskualdeko gainontzeko udalerriak dauden Lappi Ospitale Barrutia.

Familiako edo etxeko mendikuek garrantzi handia dute eskualdeko eta herrialde osoko osasun sisteman, eta hauek udalerrian bertan dauden osasun-etxeetan egiten dute lan. Osasun zentro hauek ospitale txiki modukoak dira; laborategiak, kontsulta- eta ebakuntza-gelak, x izpi makinak dituzte eta zenbait mediku espezializatuk ere egiten du lan bertan. Askotan bizpahiru udalerriren artean akordioak adosten diren arren, udalerri txikienenek ere zentro hauek izaten dituzte eta, ondorioz, ospitale handiak hiri nagusienetako eskakizunak betetzeko baino ez daude. Guztira, hamabost osasun-etxe (udalerri bakoitzeko bat) eta bi erietxe daude Lappi Ospitalde Barrutian; Lappiko Ospitalea erietxe nagusia, hain zuzen ere, eskualdeko hiriburuan dago, Rovaniemin [52].

• Lappiko Ospitalea (finlandieraz, Lapin keskussairaala): 1988. urtean eraiki zen eta Kemiren ekialdeko ibaiertzean dago, Ounasmetsä auzoan. Eskualdearen erdigunean badago ere, muturreko Utsjoki udalerritik eta Kilpisjärvi herritik 450-425 bat km-ra dago eta ondorioz, gaixo usuenak Ekialdeko Lappiko, Rovaniemi-Ranuako eta Kittiläko herritarrak izaten dira. Guztira, 1.377 langilek egiten du lan ospitalean, hauetatik 145 medikuak dira eta 932, aldiz, erizainak. Gaixoentzako 254 ohe daude eta hauetatik 72 barne-medikuntzarako, 74 kirurgiarako, 33 ginekologia eta obstetriziarako, 24 pediatriarako, 3 otorrinolaringologiarako, 2 dermatologiarako, 16 neurologiarako, 22 biriketako gaitzetarako eta 8 haur psikiatriarako dira. Zainketa Intentsiboetako Unitatea, bestetik, 8 ohek osatzen dute eta haur neurologiarako, onkologiarako, psikiatriarako eta errehabilitaziora zuzendutako gela bereziak ere badaude. 2011. urtean, guztira, 9.199 ebakuntza kirurgiko egin ziren bertan [53].

Udalerriko Muurola herrian, azkenik, beste ospitale bat dago: Muurolako Klinika Psikiatrikoa. Bereizgarri zehatz honi aurre egiteko eskualde eta Ipar Finlandia osoko zentro bakarra da eta guztira, 80 gaixoentzako lekua dago. Errehabilitazio ospitaletzat ere har liteke, bertan gaitz psikologiko jakinen aurkako tratamendua ere ematen baita. Klinika honen 211 langileen artean, 18 mediku eta 190 erizain espezializatu daude [54].

Eskualdeko hiriburua izanik eta immigrazio-fluxuek eraginda, Rovaniemik hainbat hiri senidetu dauzka; gehienak Ipar Europako eta kulturalki harreman estua duten herrialdetako udalerriak dira [55]:

Rovaniemiko eta Finlandiako gainontzeko udalerrietako udalbatzak eratzeko, lau urtero udal hauteskundeak antolatzen dira herrialdean. Gaur egun dagoen udalbatza 2008ko urriaren 26ean ospatu ziren udal hauteskundeetan eratu zen.

Rovaniemiko Udalbatza[56]
	Alderdia	Eserlekuak	+/-	Ehunekoa
--	Zentroko Alderdia	16	3	% 29,8
--	Koalizio Nazionala	10	2	% 21,2
--	Alderdi Sozial-Demokrata	10	2	% 19,1
--	Ezker Elkartasuna	6	1	% 12,9
--	Benetako Finlandiarrak	4	5	% 7,5
--	Liga Berdea	3	0	% 7,0
--	Alderdi Kristau-Demokrata	2	1	% 1,7

Udal hauteskundeetan Zentroko Alderdia izan zen garaile. Lappiko udalerri gehienen antzera, alderdiak nagusitasun osoz irabazi zuen (botoen % 30a) eta aurreko udalbatzan baino sei batzarkide gutxiago eskuratu zituen arren, guztira, hogeita hiru eserleku lortu zituen. Bigarren postuan, Koalizio Nazionala alderdia egokitu zen; nahiz eta alderdi garaileak baino sei ordezkari gutxiago izan, inoiz izandako emaitza onenak eskuratu zituen: hamazazpi eserleku (aurreko udalbatzan baino lau gehiago) eta botoen % 22a. Hain zuzen ere, hirugarren postua bigarrena galdu zuen Alderdi Sozial-Demokratarentzat izan zen eta laugarrena, aldiz, Ezker Elkartasunarentzat; hurrenez hurren, batzarkide bat eta bi galdu zituzten eta eskuratu zituzten hamahiru eta hamar eserlekuak ez ziren nahikoak izan oposizio sendo bat eratzeko. Aipatzekoa da Liga Berdea alderdiaren emaitza, izan ere, alderdi txikia izan arren, zazpi batzarkide lortu zituen, eskualde osoko ordezkaritza garaiena. Azkenik, Benetako Finlandiarrak eta Alderdi Kristau-Demokrata ditugu, hiru eta bi eserleku eskuratu zituztenak hurrenez hurren. Udal hauteskundeetako parte-hartzea oso baxua izan zen, guztira, % 58,1ekoa.

Udalbatzan errepresentazioa duten alderdiek Hiriko Zuzendaritza Batzordea osatu zuten (Zen. 10, Koa. 8, Soz. 6, Ezk. 4 eta Berd. 2) eta honek, batzordearen eta udalbatzaren presidentea eta Udalaren bozeramailea izendatu zuen, Zentroko Alderdiaren kide den Sakari Trög jauna. Rovaniemiko alkatea udalbatzak aukeratzen du eta 2003. urtetik (eta Rovaniemen maalaiskunta udalerrian 1987tik) Mauri Gardin jauna da. Hurrengo udal hauteskundeak 2012. urtean ospatuko dira, herrialdeko gainontzeko udalerrietan bezala, eta rovaniemitarrek alkatea udalbatzako ordezkarien bidez edo zuzenean hautatzeko aukera izango dute [57].

Hiriburuko kaleak negu izozgarrian (2012).

Rovaniemi ikasleen hiria denez, Udalak bederatzi egonleku ireki ditu azken urteotan gazteentzat: Hilla Korkalovaaran, Monde eta Katutaso Erdigunean, Nappari Nivavaaran, Ylläri Ylikylän, Murkku Muurola herrian, Zillari Sinettän, Oikku Oikarainenen eta Vatus Vanttauskoskin. Hauetan, ekintzak eta ikastaroak antolatzen dira eta negu hotzak pasatzeko leku aproposa bihurtu dira rovaniemitar gazteentzat [58].

• Rovaniemiko apelazio auzitegia edo Rovaniemen hovioikeus: Ipar Ostrobotnia eta Lappiko apelazio auzitegia da, Finlandia osoan dauden seietako bat. 1979. urtean sortu zen eta guztira, 45 langilek osatzen dute lan-talde, hauetatik 30 abokatu dira. Apelazio gortearen presidentea Esko Oikarinen jauna da [59].

Sami danborra Arktikumen.

Samiak, euskaldunekin batera, Europako gutxiengo indigena bakarrak dira eta hauen jatorria ezezaguna izaten jarraitzen du egun; kultura eta hizkuntzagatik, badirudi antzinaroko Komsa edo Gorravárri tribuen eta beranduago (Harri Aroan) Eskandinaviara ekialdetik sartu ziren herri uraldarren nahasketaren emaitza direla. XVI-XVII. mendera arte herri nomada izan zen samiena, baina garai hartan, eta Suediako erregeen laguntzaz, finn kolonoak iparralderantz jotzen hasi ziren. Kemi ibaiaren inguruan bizi ziren samiak, haien artean rovaniemitarrak, kemi sami izenaz ezagunak ziren eta kemiera izeneko sami hizkuntza hitz egiten zuten. Gutxira, euren bizimodua mantedu nahi zuten samiak iparraldera bultzatuak izan ziren eta bertan gelditu zirenak, azkenik, finn kolono hauen kultura eta bizimodua bereganatu zuten. Kemi samien kultura XIX. mendearen bukaeran galdu zela esaten da, kemiko samieraren azken hiztunarekin batera.

Horrela, nahiz eta antzinean udalerria samien lurraldea zen, aspalditik finlandiarrak baino ez dira bizi bertan; pentsatzen da rovaniemitarren % 40ak dituela sami arbasoak, hala ere, gutxi batzuk baino ez dira jakitun. Azken urteotan, hala ere, samien kopurua igotzen ari dela dirudi, iparraldeko lan eskaintza mugatuak gazte asko Rovaniemi moduko lan aukera handiak dituen hiri batera mugitzera behartu baititu, eta hauekin batera, Enontekiö, Inari, Sodankylä eta Utsjokiko gazte sami asko etorri baita. Gaur egun, 122 rovaniemitar samiren ama hizkuntza da ipar samiera, baina, hau ez da hiriko hizkuntza ofiziala eta ondorioz, ez du balio legalik; inarieraz edo inariko samieraz, Ruávinjargâ izena hartzen du hiriak, ipar samieraz, aldiz, Roav(v)enjárga eta skolt samieraz, azkenik, Ruäˊvnjargg [65].

Azkenik, aipatzekoa da etnia honen presentzia Rovaniemira bisitariak erakartzeko erabilia izan zela XX. mendean; sami jantziz jantzitako finlandiarrak Rovaniemiko kaleak bete eta turistak gidatzen zituzten. Sami askok ez zuen hau begi onez ikusi eta euren antzinako kulturari iraina egiten zitzaiola iruditu zitzaien. Protesta ugari izan zen hirian eta azkenean, gobernuak atzera bota eta samien kulturaren inguruan sortutako turismoa sustatzeari utzi zion. Dena den, mundu osoko samien bizimodu, kultura eta historiari buruzko erakusketa handiena Rovaniemiko Arktikum musoan dago eta bertatik, lan handia egiten da Ipar Europako kultura primitibo hau gal ez dadin [66].

Rovaniemiko armarria

Armarria Rovaniemi hiriak eta Rovaniemen maalaiskunta udalerriak bat egin zutenean bihurtu zen hiriko ikur nagusia. Hasiera batean, landa herriko udalbatzak 1956ko abuztuaren 15ean hala erabaki zuenetik, Rovaniemen maalaiskuntaren armarria izan zen; hala ere, batzea gauzatu zenean, Lappiko hiriburu berrituak udalerriko armarri ofizialtzat hartu zuen. Artelan hau Toivo Vuorela finlandiar artistak sortu zuen eta bere helburua, bertan agertzen diren objektuekin, hiriaren ezaugarri nagusiak adieraztea izan zen; zelai berde baten gainean, goiko bi izkinetatik bera egiten duten tximista itxurako zilarrezko bi zuzen daude, armarriaren erdigunean, urrezko sugarraren azpian bat egin eta beheko muturrean bidea bukatzen dutenak. Hain zuzen, zilarrezko egiturarekin, Vuorelak Kemi eta Ounas ibaien bat egitea irudikatu nahi izan zuen, alegia, hiriaren historian eta orainean ezinbesteko izan diren bi ibaien batasuna; hauen egungo zeregin nagusia udalerria elektrizitatez hornitzea denez, autoreak tximista itxura ematea erabaki zuen. Goian dauden urrezko sugarrak, azkenik, ipar argiak dira; izan ere, oso ohikoa da Finlandia osoan fenomeno hau gar bidez irudikatzea, ipar argien finlandierazko izena revontulet baita, euskaraz, "azeriaren sua" [67][68].

Bat egitea baino lehenago, Rovaniemi hiriaren armarria beste bat izan zen. 1930-2005 bitarteko armarria, hain zuzen ere, Väinö Tiger muhostarrak diseinatu zuen eta udalbatzak 1930eko apirilaren 14an ikur nagusi izendatu zuen. Atzealde azurraren beheko aldean zilarrezko muino bat dago, gainean, zilarrezko koroa duen "R" hizki gotikoa duena. Tiger artistak, bertan agertzen diren objektuekin, hiriaren bereizgarri nagusiak irudikatu nahi izan zituen; hala nola, Rovaniemi historian zehar hotzetik eta beste hainbat gaitzetik babestu duen Ounas muinoa; ipar argiak, koroa osatzen duten izpien bidez; eta hiriaren izenaren lehenbiziko "R" hizkiaren bitartez. Armarri hau 2005 urtera arte izan zen hiriaren ikur ofiziala, Rovaniemen maalaiskuntako armarriak ordezkatu zuen arte.

Lappia-talo antzokia.

Azken urteotan, hiriburuko kultura berpizteko balio izan duten hainbat elkarte eta erakunde sortu dira:

• Kottinen Uda Antzerkia
• Lappiko Ballet Eskola: 1981ean sortutako dantza akademia da. 3-7 urte arteko haurrentzat dantza moderno eta ballet ikastaroak antolatzen dira; helduentzat, aldiz, dantza moderno eta balletaz gain, flamenkoa eta klakea ere irakasten dira [69].
• Lappiko Ganbera Orkestra
• Lappiko Musika Eskola:
• Rimpparemmi: dantza talde profesionala da, jatorri tradizionaleko finlandiar dantzak eta modernoak uztartzen dituena. Dantza eta antzerkia elkartzen dituzten ikuskizunak eskaintzeagatik egin da ezaguna eta herrialde osoan ospe handia duen dantza konpainia da [70].
• Rovaniemiko edo Lappiko Antzerki Taldea [71]
• Seitakuoro abesbatza

Gainera, berrikuntzan eta ikerketan Finlandiako erreferentzia bihurtu diren bi zientzia zentro ere badaude:

• Pilke Zientzia Zentroa edo Tiedekeskus Pilke: zientzia herritarrei helarazteko helburua duen zentroa da. Egungo basogintzak garrantzia handia du bertako erakusketa eta ikerketetan, batik bat, eskualdean garatzen eta sustatzen ari diren basogintza jasangarria [72].

• Zentro Artikoa edo Arktinen Keskus: Lappiko Unibertsitatearen zientzia eta ikerketa zentroa da; besteak beste, iparraldeko naturaren eta bertako giza taldeen kulturaren inguruko azterketan aitzindari eta erreferentzia da. Egoitza nagusia Arktikum eraikinean dago eta bertan, hiru lan talde nagusiak daude: klima aldaketak zonalde artikoaren ekosisteman duen eragina ikertzeaz arduratzen den taldea, garapen jasangarria Finlandia iparraldean aztertzen duena eta herri gutxituen eskubideen iparraldeko institutua. Hain zuzen, iparraldeko jatorrizko biztanleen azterketa oso garrantzitsua bihurtu da hiru ikerketa arlo hauetan, aldaketa eta bilakaera guztiek herri hauengan eragin zuzena baitute; samien bizimodua da bereziki interes handia piztu duena eta ondorioz, azken urteotan samien historia, ohitura eta kultura argitzeko saio ugari egin dira. Guztira, 50 bat ikerlarik egiten du lan Zentro Artikoan [73].

Hirigunean, guztira, lau museo daude, Rovaniemi eta Lappi eskualdeko historiarekin eta finlandiar arte garaikidearekin zerikusia dutenak:

• Lappiko Basogintza Museoa edo Lapin Metsämuseo: Pöykkölä auzoan dagoen basogintzari buruzko museo etnografikoa da. Egoitza XIX. mendeko zurezko etxalde bat da, XX. mende erdialdean Hirvas herritik hiriguneko Pöykkölä auzora eraman zena. Bertan, zuhaitza botatzen zenetik Kemi ibaian zehar Kemi hiriraino iristen zenera arte enborrek, egurgileek eta egurzainek egiten zuten bidea erakusten eta horrek egungo eskualdeko kulturan izan duen eragina aztertzen da. Izan ere, basogintza ezinbestekoa da Ekialdeko Lappi eta Rovaniemiren XX. mendeko hazkuntza izugarria eta mende bukaerako gainbehera ulertzeko. Objektuek, irudiek, artxiboek eta gainontzeko materialek osatzen dute erakusketa; guztira, hiru mila objektu eta berrogeita hiru mila irudi inguru daude. Basogintzaren azterketa 1980ko hamarkadara arte egiten da, industria mekanizatu, antzinako ogibidea alde batera utzi eta basoaz bizi ziren Kemijärvi moduko hirien gainbehera hasi zenean [74].

Lappiko Museoaren erakusketa.

• Lappiko Museoa edo Lapin Maakuntamuseo: Arktikum zentroan dagoen Lappi eskualdeko museoa da. Pohjoiset keinot izeneko erakusketak osatzen du museoa eta bertan, eskualdeko natura eta kultura ondarearen azterketa eta aurkezpena egiten da. Soinu, irudi, mugimendu eta beste hainbat baliabideen bidez, iparraldeko herrien bizimodu gogorraren eta bilakaeraren berri ematen da eta arkeologikoki interesgarriak diren aurkikuntzak ere erakusten dira. Batez ere, samien historia, hizkuntza eta ohiturei buruzko gunea oso garrantzitsua da, herri honi buruz dagoen nazioarteko museo nagusiena baita. Rovaniemiko historiari buruz ere hainbat gela daude eta hauetako batean, oso ospetsua den 1939-1944 urte arteko hiriaren eskalazko maketa bat dago. Arrakasta handia izan duen beste erakusketa Under the Northern Lights izenekoa da; Polarium aretoan dagoen Kimmo Kuure artistaren 10 minutuko erakusketa-dokumental honen bidez, bisitariek aurora borealaren edo ipar argien eskutik eskualdeko zortzi urtaroak ezagutzeko aukera dute. Museoa egunero irekirik dago -astelehentan izan ezik- [75][76].

• Rovaniemiko Arte Museoa edo Rovaniemen Taidemuseo: hiriburuko eta eskualdeko arte erakusketa nagusia da. Museoa 1983an sortu zen –baina ez zen 1986ko urriaren 17ra arte irekiko– eta egungo egoitza Korundi kultura etxe berria da. Finlandiar arte garaikidearen zenbait obra adierazgarri ikus daitezke eta lappitarren eta samien obrek ere beren txokoa dute. Guztira, sei bilduma desberdin daude, 1.500 bat artelan; hauetan nagusia 500 maisulan inguru dituen Jenny eta Antti Wihuri Fundazioaren bilduma da. Azken honetan, 1940ko hamarkadatik egunera arte herrialdean sortu diren obra esanguratsu asko aurki ditzake bisitariak. Arte museoaren zuzendaria Hilkka Liikkanen da [77].

• Rovaniemiko Herri Museoa edo Rovaniemen Kotiseutumuseo: hiriburuko historiaren museo nagusia da. Erakusketa 1959an ireki zen eta egoitza Rovanimiko guduko suteetatik onik atera ziren bi egurrezko etxalde dira, Pöykkölä auzoan daudenak; estilo inperialeko eraikin nagusia 1840ko hamarkadakoa da eta eraiki zen jatorrizko lekuan dago. Museoak duela ehun urteko bizimodua irudikatzen du eta horretarako, XIX. eta XX. mendeko herritarren objektuak eta altzariak daude erakusgai [78][79].

Lappiko hiriburuak kultura azpiegitura ugari ditu, eskualdeko gainontzeko herrietan ez daudenak, eta ondorioz, arte eta kulturaren bihotza da. Arkitektonikoki ere, Rovaniemi harribitxi bat da. Itxuraz balio izugarria duen eraikinik ez dagoen arren, Rovaniemiko guduaren ostean berreraiki zen hiriak uniformetasun nabari bat du eta Alvar Aalto arkitekto ospetsuak XX. mendean Finlandian markatu zuen ildoaren irudikapena da. Aaltoren ametsezko hiria dela esan daiteke; honek, besteak beste, Liburutegi Nagusiaren eraikina, Lappia-talo, Udaletxea, Aho familiaren etxeak eta Korkalorinne bizitegi-guneko etxebizitzak eraiki, eta elur-orein adar itxurako planoa diseinatu zuen hiri berriarentzat. Historiak ere presentzia handia du hiriburuko kaleetan; estatua, hilerri eta oroitarriek Laponiako Gerra eta bereziki Rovaniemiko guduan hildako soldaduak ekartzen dituzte gogora. Aipatzekoa da Norvajärvi aintziraren ertzean dagoen Alemaniar Soldaduen Hilerria, izan ere, Laponiako Gerran finlandiarrek alemaniar armadaren aurka borrokatu bazuten ere, hildako bi mila eta bostehun etsaien gorpuak bertan lurperatuak eta ondratuak izan ziren. Kalervo Kallio artistaren Jätkänpatsas (Egurgina) estatua ere oso ezaguna da, 1955. urtean langile hauen omenez egina.

Arktikumeko beirazko kanoi ganga.

Bertako eraikinen aspaldiko egiturei esker, Jaatila, Marrasjärvi, Niesi, Paavalniemi eta Ruikka herrixka txikiak eta Ylikylä auzoa monumentu izendatuak izan ziren 1993. urtean; hauekin batera, Auttiköngäsko ur-lasterrak, Ounas ibaiertzak, Jaatilansaari inguruko natura, Oikarainengo Körkö etxaldea, Muurolako geltokia, Narkausjärviko egonlekuak, Pöykköläko eraikin-multzoa, hirigunean dagoen Rautionsaari uhartea, Rovaniemiko erdigunea eta Saarenputaako zubia ere babestuak izan ziren euren kultura eta historia balioagatik [80].

Ondokoak dira Rovaniemiko ondasun nagusiak:

• Arktikum: Rovaniemiko arkitektura garaikidearen ikur nagusia eta Artikoan dagoen azpiegitura garrantzitsuenetakoa da; bertan daude eskualdeko museo, konferentzia areto, biltzar etxe, eta ikerketa zentro garrantzitsuenak. Eraikina Birch-Bonderup & Thorup-Waade daniar arkitekto taldeak diseinatu zuen eta Bonderup eta Lehtipalo arkitektoek, aldiz, sarrerako ilargierdi itxurako eraikin berriaz arduratu ziren. 1992ko abenduaren 2an ireki zen, baina inaugurazio ofiziala hilaren 7an izan zen, Finlandiaren Independentzia egunean. Arktikum zentroa, batez ere, beirazko kanoi ganga luzeagatik da ezaguna, guztira, 172 metroko luzera duena; hain zuzen ere, korridore hau bi metro karratuko beira epeleko mila panelek osatzen dute eta bi zati ditu, Kittilärantz doan Kantatie 79 errepideak bitan banatzen baitu. Museo eta erakusketen gunea beirazko korridore honen bi aldetan dago, lur azpian, eta kokaleku hau zinez esanguratsua da, urtez urte eskualdeko herritarren babesleku nagusia lurpea izan baita neguko hotz izozgarriaz gordetzerako orduan. Eraikina hegoaldean hasi eta iparralderantz luzatzen da, Ounas ibaiaren ertzeraino, eta Artikora zuzenduta dagoenez, iparraldearen ataria dela esaten da. Arktikum zentroaren lau gune nagusiak Lappiko Museoa, Zentro Artikoa, aldi baterako erakusketen gunea eta 179 pertsonentzako lekua duen Polarium konferentzia aretoa dira. 2011an 100.000 bisitari inguru izan ziren bertan [81][82].

Zirkulu Polar Artikoa.

• Bizarzuriren herrixka edo Joulupukin Pajakylä: nazioartean ospetsuena den eguberriko pertsonaiaren, Bizarzuriren herrixka da; bertan daude Bizarzuriren postontzi, bulego eta opari fabrika ofizialak. Gainera, Rovaniemiko eta eskualdeko turismo atrakzio nagusiena da, herrixka bisitatzeko asmoz iristen diren milaka turistek hiria betetzen dutelako neguan. Leku honek berezitasuna Eleanor Rooseveltek 1950. urtean Rovaniemira egin zuen bidaiari zor dio, lehen dama izandako andre honek gaur egun zutik dirauen postontzia ezarri baitzuen. Ordutik aurrera, etxetxo bat eta ondoren, etxalde oso bat eraiki ziren eta azkenean, 1985. urtean Bizarzuriren herrixka ofiziala ireki zen. Nahiz eta, Ipar Amerikako haurrek Bizarzuri Iparburuan bizi dela uste duten, Europakoek -bereziki, alemaniar, errusiar eta finlandiarrek- Lappiko Korvatunturin datzala uste dute. Hain zuzen ere, ezkutuko gordelekua Laponian kokatzen zela 1920ko hamarkadan hasi zen zabaltzen; Korvatunturi menperatu ezineko gailurra zen finlandiarrentzat, eta antzinako mitoek muinoaren zabaleraren erdian izaki bat bizi zela zioten. Honela, mitoa Bizarzurirekin nahasten hasi eta mende erdirako uste hau guztiz hedatua zen. Herrixka honetan, mota askotako ekintzak antolatzen dira, hala nola, elur-orein paseoak, gabonekin zerikusia duten ekitaldiak eta haurrek euren gutuna postontzi berezi honetara botatzeko aukera dute [83].

• Jätkänkynttilä zubia edo Jätkänkynttilän silta: Lappi eskualdearen bihotza den Kemi ibai luzearen gainean dagoen hiriguneko bi zubietako bat da. Kittilä eta Muoniora doan Kantatie 78 errepidea gainetik igarotzen da, eta zubiak 327 m-ko luzera eta 25,5 m-ko zabalera du. 1987-1989 urte bitartean eraikia izan zen eta irailaren 28an ireki zenean, Finlandiako lehenbiziko kabledun zubi tiranteduna bihurtu zen. SuunnitteluKortes diseinu agentziak zubia diseinatu zuen eta bere itxura berritzaileari esker, Rovaniemiren ikur nagusia bihurtu da. Zubiaren izena euskaraz, Egurginen kandela edo argizaria da, eta hain zuzen ere, deitura dorrearen gailurrean dauden argizari itxurako bi lanpara elektrikoek ematen diote, hauen argi bereziak dorreei piztutako kandelen itxura ematen baitie gauero. Su honek aspaldian egurginek euren almadia moduko baltsetan ibaiaren bidea argitzeko pizten zuten kandela irudikatzen du [84].

• Korundi: hiriburuko eta eskualdeko kultura etxe nagusia da; bertan dago Rovaniemiko Arte Museoa, eta Lappiko Ganbera Orkestra entzutetsuak ere, bere egoitza nagusia du. Egungo eraikina 1933. urtean eraikitako autobus geltoki baten sarrera da, Bigarren Mundu Gerraren ondoren zutik iraun zuen eraikin bakarrenetakoa dena. Rovaniemiko Arte Museoaren egonlekua 1986tik den arren, ez zen gaur egun den eraikina 2011. urtera arte izango. Hain zuzen ere, 2009 eta 2010. urtetan Eskualde Garapenerako Europar Funtsari esker, eraikin zaharra berritu eta handitu zuen Juhani Pallasmaa arkitektoak. Horrela, Lappiko Ganbera Orkestrarentzat areto berri bat sortu zen, kontzertuak eskaintzeko akustika paregabea duena, eta erabilera anitzeko leku berezi bat ere eraiki zen. Azkenik, 2011ko maiatzean, 5.300 m²-ko azalera duen eta hiriburuko historia eta arkitektura garaikide eta funtzionala uztartzen dituen kultura etxe berriak ateak ireki zituen. Izena, aldiz, Lappiko mineral nagusitik datorkio, hau da, korindoietik eta lehiaketa publiko baten bidez aukeratua izan zen. Kultura etxea asteartetik igandera irekirik dago [85].

Rovaniemiko eliza nagusia.

• Lappia-talo: hiriguneko antzoki, hitzaldi- eta ekitaldi-areto nagusia da. Alvar Aalto arkitekto ospetsuak diseinatu zuen eta hiriburu berriaren bereizgarri bihurtu zen 1970eko hamarkadan Rovaniemiko Udal Liburutegiarekin batera. Bi fasetan eraiki zen: lehenbizikoan, musika azpiegiturak eta gazteentzako gelak egin ziren, eta bigarrenean, aldiz, ekitaldi- eta hitzaldi-aretoak. Azkenean, 1976ean Aalto senar-emazteek eraikinaren ateak ireki zituzten inaugurazio ofizialean. Arkitektoak eskualdeko tunturi edo muinoen bazterrak irudikatu nahi izan zituen, eta horretarako, kurba leuneko teilatuak diseinatu zituen; eraikina kareharri zuriz egina dago, Lappiko marmol izenaz ezaguna den kareharri motaz. Gaur egun, Korundi kultura etxearen garrantziak Lappia-talorena estali duela esaten dutenak dauden arren, eskualdeko eta Ipar Finlandiako antzoki garrantzitsuenetakoa izaten jarraitzen du, Lappiko Antzerki Eskolaren egoitza nagusia [86].

• Rovaniemiko eliza: hiriko parrokiaren egoitza nagusia eta Lappiko eliza luterano handienetakoa da. Bertel Liljequist arkitekto suediarrak diseinatu zuen eta Laponiako Gerran (1944an) suntsitua izan zen aurreko elizaren gainean eraiki zen 1950. urtean. Guztira, 850 fededunentzako eserlekua dauka eta bereizgarri nagusia teilatu gainean dagoen gurutzea da, gauez argitze gorria duena. Aldarearen atzeko freskoa ere oso ezaguna da, Lennart Segerstråle artistaren 1951. urteko lana ("Elämän lähde" edo "Bizitzaren iturria"). Eraikinaren ekialdean antzinako elizaren hilerria eta kanpandorre txiki daude, oraindik zutik dirautenak, eta hauen ondoan, herri heroiaren omenezko estatu txiki bat dago. Egungo hilerria, aldiz, iparraldean dago eta bertan datzate Laponiako Gerran hildako 603 finlandiar soldaduak. Wäinö Aaltonen artista ospetsuaren "Miehen kohtalo tunturin huipulla" estatua (euskaraz, "Gizakiaren patua mendi gailurrean") hilerri honen gainean dago, eta elizaren objektu baliotsuenetakoa da. 2005. urtean eraikina goitik behera eraberritu zen eta ordura arte bereizgarri izandako kobrezko teilatua, zinkezko akabera metalikodun batengatik aldatu zen. Gaur egun, parrokiako bikarioa Sari Kuirinlahti andrea da [87][88].

• Santa Park: Lappin dagoen parke tematiko bakarra da. Rovaniemiren hirigunetik 8 bat km-ra dago, Napapiiri izeneko gunean, eta parkearen gaia edo tema Bizarzuri da. Hain zuzen ere, parkearen sarrera gizakiek eginiko harrizko kobazulo edo haitzulo erraldoia da eta honek pertsonaia honen bizilekua irudikatu nahi du, Zirkulu Polar Artikoaren bihotzean. Santa Park, lehenbizikoz, 1998ko azaroaren 28an ireki zen, baina sustatzaileek errentagarria ez zela ikusi eta bi urtera ateak itxi zituen. Bi urte geroago, 2002an, Rovaniemiko Udalaren laguntzaz proiektua berrantolatu eta eraberritzea erabaki zen; hala, Bizarzuriz gain, lappitar kulturak eta naturak garrantzia hartzea adostu zen eta azkenik, 2007. urtean parkea berriro zabaldu zen. Oraingo honetan, atrakzio berriak arrakastatsuak gertatu ziren eta parke tematikoa irekitzeak izan zuen 6,7 milioi euroko gastua hiru urtetan berreskuratu zen. Gaur egungo atrakzio nagusiak Iratxoaren ikuskizuna, Bizarzuriren lantegia, Jengibre-ogizko sukaldea, Iratxoen eskola, Iratxoen lantegia, Postetxea eta Lera-paseoak dira [89].

Kemi ibai izoztuaren gainean dagoen Jätkänkynttilä zubiaren neguko irudi panoramikoa.

Hirian nagusi diren kirolak boleibola, izotz-hockeya, futbola, eta batez ere, eskia dira. Urteetan zehar, boleiboleko taldeak izan dira arrakastatsuenak. Rovaniemin, guztira, bi talde daude: azken urtetan bi liga txapelketa eskuratu dituen Perungan Pojat (PerPo) eta 2005ean Finlandiako Kopa irabazi zuen Napapiirin Palloketut edo NaPa. Hiriburuko futbol taldeek ere, nahiko ospea dute herrialdean, batik bat, Veikkausliigan ezaguna den RoPS taldeak; beste taldeen artean, aipatzekoak dira laugarren mailako Rollon Pojat eta Rovaniemi United taldeak (azkenaren nesken taldea hirugarren mailan), eta FC Santa Claus. Bestetik, Finlandiako kirol nazionala den izotz-hockeya dugu. Jarraitzaile masa izugarria mugiarazten duen kirola den arren, hirian ez da inoiz izan arrakasta handia izan duen talderik. Gaur egun hirugarren mailan dagoen RoKi taldea da ospetsuena.

Beste izotz-hockey talde batzuk: 5. mailan jokatzen duten Napapiirin Pantterit, Rollon Pojat (RoPo) eta Yläkemijoen Kiekko (YKI).

Rovaniemen NMKY saskibaloi taldeak hirugarren mailan jokatzen du.

Santa's United Bandy kirol ligako hirugarren mailan.

Napapiirin Pesis-Team Pesäpallo hirugarren mailan.

Hauek dira taldeak:

NaPa taldea Kopa irabaztean (2005).

Azkenik, Rovaniemin nagusi diren negu-kirolak biltzen dituen taldea, Ounasvaaran Hiihtoseura edo Ounasvaara eski taldea. Bertan, trebatu diren kirolariek Olinpiar Jokoetan eta Munduko txapelketetan 40 domina baino gehiago eskuratu dituzte. Nazioartean ezagunak diren izenen artean, aipatzea merezi dute rovaniemitarrak diren Antti Autti snowboarderrak; Olavi Alakulppi, Ville Kähkönen eta Hannu Manninen konbinatu nordikoko eskiatzaileek; Janne Ryynänen eta Pirjo Muranen iraupen eskiatzaileek; hildako Antti Hyvärinen, Tuomo Ylipulli, Jouko Törmänen, Sami Niemi eta mundu mailan ezaguna den Harri Olli eski saltatzaileek; biathloneko Sanna-Leena Perunka eskiatzaileak; eta Munduko Eski Alpino Kopako slalom eskiko probetan ospetsu egin den Tanja Poutiainen eskiatzaileak [90].

Hirigunean dagoen 204 metroko muinoa da. Bertan daude hiriburuko kirol instalazio handienak, Ounasvaaran Hiihtoseura taldeak kudeatzen dituenak, eta Santasport edo Lappiko Kirol Institutua ere muinoan dago. Kirol azpiegiturak 1927an ireki ziren lehenbizikoz eta ordutik muino honetan ikasiak dira hiritik kanpo arrakasta izan duten rovaniemitar kirolari gehienak. Azpiegitua nagusien artean daude Ounasvaara eski-estazioa, eski jauzien estadioa, Lappi osoko bakarra den golf zelaia, Lappi-areena izotz jauregia, arku-tiro zelaia, argiztatutako footing bidea, spa, bolatokia eta gimnasioa; inguruan dagoen basoa ere, orientatze kirolak praktikatzeko moldatua iza da. Hala, muinoa edozein kirol eta ekitaldi praktikatu eta antolatzeko irekirik dago sasoi guztietan. Kirol arrakastatsuenak iraupen eskia, eski alpinoa, skeletona, elur-erraketak, ibiltaritza, udako eta neguko bobsleigha, golfa, eski jauzia, snowboarda, izotz-hockeya, orientazioa eta arku-tiraketa dira. Aipamen berezia merezi dute 200 km-ko luzera duten eski alpinoko 12 pistak (lau gorri, bost urdin, eta hiru beltz), batzuk argiztatuak daudenak, eta hasiberrientzat, adituentzat, haurrentzat eta goi mailako kirolarientzat aproposak direnak. Hauekin batera, nazioarteko neurriak betetzen dituen half-pipea eta Levikoarekin batera, eskualdean dauden eski jauzirako arrapala bakarrak, guztira, bi [91].

Räikkönen 2010eko Laponiako Rally Artikoan.

Hiriburuko ospakizun garrantzitsuenak musika eta dantza jaialdiak izaten dira. Ekainean ospatzen den Jutajaiset Folklore Festival, esaterako, nazioartean ezaguna den dantza jaialdia da; 1972an Sodankylän sortu zen arren, 1995etik aurrera Rovaniemin antolatu izan ohi da eta munduko txoko guztietatik etorritako gonbidatu bereziek dantza ikuskizunak eta hitzaldi hezigarriak ematen dituzte. Lappitar artisten eta sami kulturaren erakustoki aparta ere bada, nazioarteko artistekin harremanetan jartzen dituztena [92].

Dena den, Laponiako Rally Artikoa (edo Tunturirallia) da hirian antolatzen den ikuskizun nagusia. 1966tik urtero ospatzen den proba da, urtarrilean, eta izotz eta elur gainean egiten den munduko rally bakarrenetakoa da. Gaur egun, Finlandiako Rally Txapelketako lasterketa bat baino ez den arren, Suediako Rallyaren aurretik ospatzen da eta ondorioz, hau prestatzeko Munduko Rally Txapelketako gidari profesional askok parte hartzen dute. 2012ko txapelduna Esapekka Lappi promesa gaztea izan da [93].

Bizarzuriren herrixka; 2012ko irudia.

Rally Artikoaz gain, neguan hainbat kirol txapelketa antolatzen dira. Aipatzekoak dira neguko igeriketa lehiaketa, edota, besteak beste, otsailean eta martxoan ospatzen diren elur-orein lasterketak, Reindeer Cup eta Reindeer Sprint Race izenekoak. Azken txapelketa hauek lappitar kulturak historian zehar animalia hauekin izandako loturaren erakusgai nagusiak dira eta eskualdetik herritar asko erakartzen dituzte. Martxoan ere Napapiirin hiihto eski lasterketa ospatzen da, Zirkulu Polar Artiko paraleloaren gainetik doan nazioarteko txapelketa bakarra; eta apirilean, aldiz, Snowsat elur-motor lasterketa antolatzen da [94].

Udaberriarekin eta eguzkiarekin batera, geroz eta ekitaldi eta txapelketa gehiago ospatzen dira. Hilabete hauetan azokak nagusitzen dira: martxoan, Udaberriko azoka; apirilean, Ongizatearen azoka; ekainean, Udako azoka; eta irailean, azkenik, Rovaniemiko astea izeneko festa-egunen ezaugarri nagusia den Udazkeneko azoka. Udako solstizioaren festa ere ekainean izaten da, San Joan egunean, eta ekitaldi eta jarduera asko antolatzen dira. Rovaniemiko egutegian egun berezia da San Joanena. Uztailean, bestalde, Rovaniemiko maratoia, eta Simerock eta Rovaniemi Rock Festival musika jaialdiak ospatzen dira, hiriko giroa berotzen dutenak udaran; eta abuztuan, aldiz, Jätkänkynttilä izeneko arrantza txapelketa antolatzen da, eskualdean eta herrialdean ospe handia duena.

Gabonetako ospakizuna.

Neguko solstizioak ere, garrantzia handia du hirian; hala nola, Eguberriak ospatzeko kontzertuak eta jarduerak antolatzen dira; besteak beste, Gabonetako azoka edota Bizarzuriren bidaiaren hasiera jaialdia.