Ride On

nBizi sistema zaharreko Gaztelugibel estazioa, Armada-Pio XII etorbideen bidegurutzean

2007ko ekainaren 26an, Iruñeko Udalak bizikletak alokatzeko udal zerbitzu bat jarri zuen martxan, nBici-Biziz izenekoa. Bizikletak alokatzeko puntuen sare bat zen, non erabiltzaileak bizikleta bat hartu, erabili eta edozein oinarritan itzul zezakeen. Guztira 350 bizikleta egotea aurreikusita bazegoen ere, 100 baino ez ziren izan. Oinarriak, guztira 20 izateko diseinatuak, 5etan bakarrik mantendu ziren, eta hauek dira:[2]

• Unibertsitate Publikoa (ikasgelategi)
• Nafarroako Unibertsitatea (CIMA)
• Zezen-plaza
• Gaztelugibel (Pio XII)
• Arrotxapea (Anelier pasealekua)

Ordaintzeko bi modu zeuden: geralekuetako jaulkitzaileetan kreditu-txartelarekin edo udalaren txartel pertsonalizatu batekin. Tarifei dagokienez, lehen ordua doakoa zen; gainerakoa, berriz, 1 €-tan banatzen zen ordu gehigarria, eta gehienezko denbora 4 ordukoa zen.

2018ko azaroaren 23an, Iruñeko Udalak udal bizikletak alokatzeko zerbitzua etetea erabaki zuen, estazioak eta mailegu-bizikletak kenduz, gutxi erabiltzen direlako eta zerbitzua egoera txarrean dagoelako. Hala ere, bizikleta elektrikoen mailegu-sare berri bat Iruñerria eskualde osora zabaltzeko plan bat iragarri zen.[3]

2021eko martxoan, Iruñeko Udalak alokairuan bizikleta elektrikoen udal sare bat sortzeko proiektua aurkeztu zuen, 400 bizikletarekin eta 42 karga-punturekin. Zerbitzua "uda ostean" jarriko litzateke martxan, eta bi tarifa-modalitate izango lituzke: abonatuentzat eta noizean behingo turistentzat. 400 bizikletak aplikazio mugikor baten bidez alokatu ahal izango dira. Aplikazio horrek bi erabiltzaile-profil izango lituzke: noizbehinkakoak eta hamabost euroko hileko tarifarekin edo berrogei euroko urteko ordainketarekin abonatutakoak.[4]

Iruñeko Udalaren proiektuak hainbat hedapen-fase zituen. Lehenengoan bi bizikleta elektriko egongo lirateke mila biztanleko, eta zerbitzu hori duten hirietako batez bestekoa 1,1 ibilgailukoa da mila biztanleko. Bigarren fasean, Iruñeak 2,5 bizikleta izango lituzke mila biztanleko. Sistemak eguneko 24 orduetan funtzionatuko luke urte osoan zehar, sanferminak ospatzeko egunetan izan ezik.[5]

Urrian, Zangoza edo Pio XII kaleetan eta unibertsitateetan edo kontserbatorioan 10 geltoki jarri zirela iragarri zen. Zerbitzua "asteak barru" martxan jarriko litzateke.[6] Azaroaren hasieran, Udalak ziurtatu zuen "egun gutxi" falta zirela, puntu gehienak hirian kokatuta zeudelako.[7] Azaroaren 21ean, Iruñeko Udalak "hilaren amaieran" jarri zuen inaugurazioa.[8] Azkenik, zerbitzua ez zen martxan jarriko abendua igaro arte, eguraldiaren eraginez: hiru astez jarraian euria egin zuen eta uholde historikoak izan ziren, bizikletaren erabilera eragozten zutenak.[9]

2021eko abenduaren 14an 240 bizikletak eta sareko lehen 26 estazioak martxan jarri ziren: Zangoza kalea, Azpilagaña, Unibertsitate Publikoa, Zezen-plaza, Pio XII - Larraona, Iturrama, Ermitagaña, Sanduzelai kalea, RENFE, Buztintxuri - Osasunetxea, Anelier pasealekua, Atarrabia etorbidea, Lezkairu - Maria Lacunza, Mendillorribeiti, Karlos III - Gorriti, Pio XII - Antso Azkarra, Gaiarre Antzokia, Tutera kalea, Karlos III - Leire, Antoniutti, Buztintxuri - Gipuzkoa, Ermitagaña - Nafarroa, Olibako Monasterioa kalea, Marcelo Celayeta etorbidea, Erripagaña eta Ezkirotz kalea.[10] 24 orduko epean, lehen 1000 erabiltzaileak gainditu ziren. Lehenengo erabilera-egunaren balantzearen arabera, bidaien % 63k 1 eta 5 kilometro arteko iraupena izan zuten, eta bidaien % 33k 5 eta 10 kilometro artekoa. Geltokirik ezagunenak Karlos III.a etorbidean, Gaiarre Antzokian, Zangoza kalean eta Lezkairun kokatutakoak izan ziren. Zerbitzua erabili ondoren izandako esperientzia baloratu zuten erabiltzaileen % 88k 5 izarreko puntuazioa eman zioten, ahalik eta handiena.[11]

Lehen astea igaro ondoren, erabiltzaileen kopurua hirukoiztu egin zen, eta 3251 erabiltzaile izatera iritsi ziren. Guztira 796 bidaia egin ziren, guztira 1816 kilometroko distantziarekin eta egunean 260 kilometroko batezbestekoarekin. Egindako erabileren zehaztasun handiagoz, egindako ia 800 bidaia horietatik % 78,1ek 1 eta 5 kilometro artean egin zituzten. Bidaien % 19,4 5 eta 10 kilometro artean mugitu ziren, eta ibilbideen % 2,5 kilometro batetik beherakoak izan ziren. Zerbitzua gehien erabili zen eguna abenduaren 19a izan zen, igandea, eta guztira 366 kilometro egin ziren. Lanegunei dagokienez, abenduaren 17an egindako zerbitzuek 342 kilometro izan zituzten.[12]

Estazioen arabera, Gaiarre Antzokia erabili zen gehien, 76 hasiera eta 74 amaierarekin. Karlos III-Tafalla estazioak 53 ibilbide-hasiera eta 71 bidaia-amaiera erregistratu zituen. Auzoetan, Arrotxapeako Anelier (49 jatorri eta 45 helmuga) eta Lezkairuko Lezkairu (44 jatorri eta 46 helmuga) izan ziren erabilienak. Bidaia-denborei dagokienez, % 8k ordu erdi baino gehiago iraun zuen. Gainerako % 92 3 eta 30 minutu artean mugitu zen. Bidaia horien % 11k 21-30 minutu iraun zuten, % 35ek 11-20 minutu eta % 37k 3-10 minutu.

Martxan jarri eta berehala, erabiltzaileek egiaztatu zuten aldea zegoela Iruñeko Udalak iragarritako tarifen eta bizikletak erabiltzean benetan kobratzen zietenaren artean. Horrela, lehen ordu erdian, minutuko 4 zentimokoa zen tarifa, baina erabiltzaileek, 5, 10 edo 30 minutu egin arren, 1,20 € ordaintzen zituzten, ordu erdi osoari zegokion zenbatekoa.[13]

Horrek haietako askoren kexak eragin zituen, eta, ondorioz, enpresak tarifak aldatzea eskatu zion udalari, erabiltzaileen egoerarekin bat etor zedin. Izan ere, lehen hilabeteko estatistikak aztertuta, egiazta daiteke egindako bidaien % 80k ez zutela 20 minutu baino gehiago irauten, baina 30 minutu izan balira bezala kobratzen zitzaien. Kontuan izan, gainera, sistema iruindarra den udalerritik baino ez dela hedatzen, eta, beraz, Buztintxuri-Euntzetxiki eta Lezkairu edo Mendebaldea eta Txantrea arteko ibilbideak baino ezin direla 30 minutura hurbildu.[14]

Azkenik, 2022ko urtarrilean, enpresak tarifa-aldaketa bat iragarri zuen, "datozen asteetan"; horren arabera, bidaia-minutuen arabera kobratuko zen, zatika taldekatu gabe, eta lehen 20 minutuak doakoak izango ziren. Hau da, erabiltzaileak zenbateko finko bat (askatze-tarifa) eta bidaia ireki batek izandako minutuen kostu zehatza ordainduko luke. Sistemako abonatuen minutukako tarifak murriztu egingo lirateke, eta erabiltzaileei mesede egingo litzaieke hilean edo urtean behin harpidetza eginez. Era berean, 10 euroko bonua eman zitzaien urteko edo hileko harpidetzak zituzten erabiltzaile guztiei, konpentsazio gisa, baina ez noizbehinkako erabiltzaileei, sareko erabiltzaile gehienei.[15] Tarifa berriak urtarrilaren 10ean hasi ziren aplikatzen.[16]

2022ko urtarrilaren 18an sartu zen martxan Erriberri kalea estazioa. Hurrengo egunean hasi ziren San Frantzisko enparantza eta Konpainia enparantza estakoiak. Urtarrilaren 20rako, Lezkairu - Mutiloagoiti eta Txantrea Hegoaldea estazioak ere martxan zeuden. Urtarrilaren 24an, beste bost estaziok argia ikusi zuten: Gurutze enparantza, Aduanako Zokoa, Mendillorrigoiti, Lezkairu - Katalunia eta Civivox Mendillorri. Urtarrilaren 25ean inauguratu zen Benjamin Tuterakoa kalea estazioari Baiona etorbidea gehitu zitzaion hurrengo egunean.

Sistema bi tarifa motarekin diseinatu zen: ongarriak eta noizbehinkakoak. Abonatuek 15 euroko hileko kuota edo 40 euroko urteko ordainketa aukeratu ahal izango dute. Biek minutu bakoitzeko tarifa merkeagoak izango dituzte, gainerako erabiltzaileenak baino. 2,5 zentimo ordainduko dituzte minutuko lehen ordu erdian, 4 zentimo minutuko bigarren ordu erdian, eta 10 zentimo minutuko, erabilera-ordutik aurrera. Horrela, ordu erdiko bidaia 75 zentimo kostatuko zaie, eta ordubetera arte luzatzen badute, 1,20 euroko kostua izango du.

Noizbehinkako erabiltzaileek, berriz, zerbitzua eskuratzeko aukera izango dute, txartel birtual bat (kostu gehigarririk gabea) edo txartel fisiko bat (euro bateko kostua izango duena) izatearen artean. Zerbitzua erabiltzeagatiko prezioa honako hau izango da: 4 zentimo minutuko lehen ordu erdian, 6 zentimo minutuko hurrengo ordu erdian, eta 10 zentimo minutuko 61. minututik aurrera. Horrela, ordu erdiko erabilera 1,20 euro kostatuko litzaieke, eta ordubetekoa bada, 1,8 euro.

Hala ere, behin martxan jarrita, lehenengo ordu erdia osorik ordaintzen da, erabilitako denbora edozein dela ere. 31. minututik aurrera, minutu bakoitza bereizita zenbatzen zuen. Horrek erabiltzaileen kexak eragin zituen, agerian geratu baitzen abenduan bidaia guztien batez besteko denbora 20 minutukoa baino ez zela. Hori dela eta, Iruñeko Udalak 2022ko urtarrilaren hasieran tarifak aldatuko zituela iragarri zuen, eta urteko lehen hiruhilekoan ordainduko zirela.

Sistema berriarekin, desblokeatzeko tarifa bat dago, lehen ez zegoena. Tarifa laua da erabilera bakoitzeko, erabilitako denbora edozein dela ere: 50 zentimo abonatuen kasuan eta 70 abonatu gabeen kasuan. Gaur egun, indarrean dauden tarifak honako hauek dira:[18]

Herritarren eskura jarriko diren bizikletak altueran egokitu daitezke, 1,50 metroko gutxieneko altueratik erregulatu daitekeen aulkiari esker, eta gehienez 25 km/h-ko abiaduran mugitzeko gai dira. Pedalei eragiteak abiadura ematen du abiaduran, 6 km/h-ko abiadurara iritsi arte, eta laguntza elektrikoak hiru euskarri-maila ditu; gainera, Nexus motako aldaketa mekanikoa hiru abiaduratan egiten da, bizikletaren atzeko gurdian integratuta.

Ibilgailuaren ikuspena hobetzeko, argi keinukariak dituzte atzeko aldean, eskulekuan dagoen etengailuari eraginez aktibatzen direnak eta 10 segundoren ondoren automatikoki itzaltzen direnak. Bizikletak balazta-argi bat ere badu atzealdean, automatikoki pizten dena balazta-aginteak erabiltzen dituenean.

Bizikleta bakoitzak bateriara konektatutako GPS geokokonposizio-sistema bat du, eta U motako giltzarrapo zurrun bat, helmugara iritsi aurretik aldi baterako aparkatzeko. Hori ere erabil daiteke egokitutako oinarri batean ainguratzeko. Gainera, ibilgailu bakoitzak objektuak eramateko ontzi bat dauka aurrealdean eta bi gurpiletan, zipriztinak saihesteko, eta telefono mugikorrerako euskarri bat eskulekuaren erdian, gailua tinko finkatzen duena erortzeko arriskurik gabe.[19]

Ainguralekuek kolore desberdinetako argiak dituzte, egoera adierazten dutenak:[20]

🔵 Ainguraleku erabilgarria
🟠 Bizikleta edo ainguraleku erreserbatua
🔴 Gaizki ainguratutako bizikleta (bidaiak aurrera jarraitzen du) edo ez dago erabilgarri
🟢 Bizikleta eskuragarri edo behar bezala ainguratuta
⚪️ Bizikleta edo ainguralekua ez dago erabilgarri

Bidaia bat irekitzeko, beharrezkoa da aldez aurretik sistemaren zerbitzarian erregistratuta egotea eta harpidetza bat izatea (abonua edo noizbehinkakoa), bai eta gutxienez 1,20 €-ko saldoa izatea ere. Bizikleta bat desblokeatzeko, bi modutara egiten da, txartel fisiko edo birtual bat edukitzearen arabera. Txartel fisikoen kasuan, aingeralekuko pantailaren azpian jarritako sentsorera hurbildu behar da. Txartel birtualen kasuan, beharrezkoa da bluetooth-a aktibatuta izatea eta desblokeatu nahi den bizikletatik 3 metro baino gutxiagora jartzea. Bizikleta guztiak agertzen direnean, erabiltzaileak desblokeatu nahi duena aukeratu behar du. Bi kasuetan, argi berdea (bestela bizikleta ezin da atera) kliskatzen hasiko da eta txistua joko du. Une horretan, erabiltzaileak 10 segundo ditu bizikleta ainguratzetik ateratzeko.[21]

Bidaia bat ixteko, bizikleta aingeralekuan (argi urdinarekin) jarri eta argia berde bihurtu arte itxaron behar da. Beharrezkoa da nolabaiteko presioa egitea bizikleta bere lekuan jartzeko, barruraino bultzatuz. Argia berde bihurtzen ez bada, bizikleta erabiltzen den bezala zenbatuko da, eta ordaintzen jarraituko du.[22]

Banndalismoa eta ebasketa saihesteko, bideozaintzako kamerak jarri dira zenbait basetan, eta alarma-sistema bat instalatu da 824 ainguralekuetan. Sistema hori aktibatuko da 25 kilogramotik gorako indarra duen bizikleta bati tira egiten zaionean, eta guztiek dute GPS sistema babestua.