Protozelta

Protozelta berreraikitako aitzin-hizkuntza da, aitzinindoeuroperaren ondorengoa, ezagutzen diren hizkuntza zelta guztien arbaso komuna zatekeena. K.a. 1300-800 bitartean mintzatua,[1] ipar-mendebaldeko Europan hedatu zen lehenbiziko indoeuropar hizkuntza izanen zatekeen. Errauts-kutxatilen zelaietako kulturarekin lotu ohi da, eta Hallstatt kulturarekin bereziki.

Protozelta
baliorik ez
Datu orokorrak
Hizkuntza sailkapena
giza hizkuntza
indoeuropar hizkuntzak
hizkuntza zeltak
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologiahizkuntza fusionatzailea eta aditza-subjektua-objektua
Genero gramatikalakgenero maskulinoa, genero femeninoa eta genero neutroa
Kasu gramatikalaknominatiboa, bokatiboa, akusatiboa, genitiboa, datiboa, ablatiboa, instrumentala eta lokatiboa
Alfabetoabaliorik ez
Hizkuntza kodeak

Fonologia

Bokalak

Protozeltaren sistema bokalikoa eta Antoine Meilletek aitzinindoeuroperarentzat berreraikitakoa oso antzekoak dira:[1]

Mota Aitzinekoak Erdikoak Atzekoak
 luzea   motza   luzea   motza   luzea   motza 
Itxiak iː i   uː u
Erdi-itxiak eː e   o
Irekiak   aː a  

Diptongo hauek berreraiki dira:
-i -u
a- aiau
o- oiou

Kontsonanteak

Kontsonante hauek berreraki dira protozeltarentzat:[1]

Mota  Biezpainkariak   Hobikariak   Sabaikaria   Belarrak 
Ezpainkaritua
Leherkariak b t, d k, ɡ kʷ, ɡʷ
Sudurkariak m n
Igurzkariak ɸ s x
Hurbilkariak l j w
Dardarkaria r
  • Aitzinindoeuroperako leherkari ahostun hasperenduek (*bh, *dh, *gh/ǵh) hasperentzea galdu zuten, eta leherkari ahostunekin (*b, *d, *g/ǵ) batu, *gwh ahostun hasperendu ezpainkari-belarra izan ezik.[1]
  • Aitzinindoeuroperako p-a galdu zen protozeltan, bai hitzaren hasieran, bai bokalen artean.[2] Lehenago, ordea, *φ (<*ph) eta *h aldietatik igaro zen. Era horretan, aitzinindoeuroperako *ph₂tḗr "aita" (> latinez pater, ingelesez father) *ɸatīr bilakatu zen protozeltan, athair, athir irlandera zaharrean, athair irlanderan, eta *atir (nominatiboa), ater (bokatiboa) Galiako zeltan.

Gramatika

Substantiboen eta adjektiboen morfologiak ez du erakusten aldaketa handirik ama hizkuntzarekiko. Hiru genero (maskulinoa, femeninoa eta neutroa), hiru numero (singularra, plurala eta duala) eta 5-8 kasu (nominatiboa, bokatiboa, akusatiboa, datiboa, genitiboa, ablatiboa, leku-denborazkoa eta instrumentala) zeuden. Sustantiboek bederatzi deklinabide zituzten, erradikalaren arabera.[1]

Aditz sistemak hiru modu (indikatiboa, agintera, subjuntiboa) eta lau denbora (orainaldia, lehenaldia, burutugabea, geroaldia) zituen.[1]

Erreferentziak
  1. Perdicoyianni-Paleologou, Helene. Análisis Lingüístico de Las Antiguas Lenguas Celtas. worldhistory.org (Noiz kontsultatua: 2022-11-17).
  2. García Alonso, Juan Luis. Lenguas indoeuropeas prerromanas en el Noroeste Peninsular. Palaeohispánica; 9. zenbakia (2009), ifc.dpz.es (Noiz kontsultatua: 2022-11-17).

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.