Probabilitateari buruzko glosarioa

Probabilitateari buruzko glosario honetan terminoek jakintza arloaren garapen-ordenari jarraitzen du.

• Zorizko saiakuntza: zoriagatik hainbat emaitza desberdin izan ditzakeen fenomenoa.
• Gertakizuna edo gertaera: zorizko saiakuntza baten ondoriozko emaitza bat.
• Lagin-espazioa: zorizko saiakuntza bateko gertakizun posible guztien multzoa.
• Probabilitatea: 0-1 bitatreko zenbaki bat, gertakizun baten ziurgabetasuna adierazten duena.
  • Gertaera ziurra: 1 probabilitatea duen gertakizuna.
  • Gertaera ezinezkoa: 0 probabilitatea duen gertakizuna.
• Aurkako gertakizunak edo gertakizun osagarriak: ${\displaystyle A}$ eta ${\displaystyle {\overline {A}}}$ izenda daitezke eta bata gertatzen ez denean bestea gertatzen dela adierazten du (adibidez, gizon eta emakume). Hau betetzen da: ${\displaystyle P({\overline {A}})=1-P(A)}$.
• Bilketa: bi gertakizunetako bat edo biak gauzatzea adierazten duen eragiketa eta dagokion probabilitatea. ${\displaystyle A\cup B}$ adierazpenak A eta B gertakizunen bilketa adierazten du.
• Ebaketa: bi gertakizunak batera gertatzea adierazten duen eragiketa. ${\displaystyle A\cap B}$ adierazpenak A eta B gertakizunen ebaketa adierazten du.
• Bateragarritasuna eta bateraezintasuna: bi gertakizun edo gehiago bateragarriak dira batera gerta daitezkeenan; bestela bateraezinak dira. Gertakizun bateraezinen ebaketa hutsa da. Gertakizun bateraezinen bilketaren probabilitatea gertakizun horien probabilitateak gehituz kalkulatzen da: ${\displaystyle P(A_{1}\cup A_{2}\cup \ldots \cup A_{n})=P(A_{1})+P(A_{2})+\ldots +P(A_{n})}$
• Kenketa: gertakizun bat bai baina bestea ez gertatzea adierazten duen eragiketa. ${\displaystyle A-B}$ adierazpenak A ken B eragiketa, A gertatzea baina B ez, adierazten du.
• Inklusio-esklusio erregela: bereziki gertakizun bateragarrien bilketaren probabilitatea kalkulatzeko erabiltzen den formula.
• Baldintzapeko probabilitatea edo probabilitate baldintzatua: gertakizun bat gauzatu dela jakinda, beste gertakizun baten probabilitatea. ${\displaystyle P(A/B)}$ adierazpenak B baldintzapeko (B gertatu dela jakinda) Aren probabilitatea adierazten du.
• Biderketa-erregela: ebaketa baten probabilitatea kalkulatzeko erabiltzen den formula: ${\displaystyle P(A_{1}\cap A_{2})=P(A_{1})P(A_{2}/A_{1})}$.
• Independentzia: bi gertakizun elkarrekiko independenteak dira bata gauzatzean bestearen probabilitatea aldatzen ez denean, hau da, batak besteari buruzko informazioarik gaineratzen ez duenean bestearen probabilitateari buruz.
• Bayesen teorema: hasierako probabilitate multzo bat beste gertakizun bat gauzatu dela jakinda aldatu edo egokitzea ahalbidetzen duen teorema.