Potasio

Potasioaren 17 isotopo ezagutzen dira, horietatik hiru naturalak: ³⁹K (% 93,3), ⁴⁰K (% 0,01) eta ⁴¹K (% 6,7). ⁴⁰K isotopoa 1,278x10⁹ urtekoa den semidesintegrazio periodo batean, bihurtzen da ⁴⁰Ar (% 11,2) egonkor, elektroi-harrapaketa eta positroi-igorpenaren bidez, eta soberako %88,8 β desintegrazio bidez bihurtzen da ⁴⁰Ca.

⁴⁰K-aren  ⁴⁰Ar-rako desintegrazioa arroken dataziorako metodo moduan erabiltzen da. K-Ar metodo konbentzionala arrokek eratzen direnean argonik ez dutelako hipotesian datza. Hipotesi horren arabera, eratzen den argona ez da sortzen arrokatik beretik, potasioaren desintegraziotik baizik. Potasioaren eta ⁴⁰Ar-aren kantitatearen neurketa eta datazio-prozedura horren aplikazioa egokia da mineralen adina determinatzeko, adibidez, feldespato bolkanikoarena, moskobitarena, biotitarena eta hornblendarena. Oro har, alteraziorik jasan ez duten arroka bolkanikoetan eta intrusiboetan erabiltzen da.

Arroken dataziorako ez ezik, potasioaren isotopoak klimaren ikerketan erabilitzen dira. Gainera, potasioa bizitzarako beharrezkoa den makronutrientea denez, nutrienteen zikloaren ikerketan ere erabiltzen da.

⁴⁰K isotopoa potasio naturalean nahiko kantitatean dago, eta, beraz, potasio komertziala iturri erradioaktibo modura erabil daiteke eskoletako praktika eta erakustaldietan.

Potasioa giza organismoko zelula arteko likidoko katioi nagusia da. [2] Hainbat prozesutan hartzen du parte: uraren oreka normalean, zelulen eta likido inserstizaialaren arteko oreka osmotikoan, eta organismoaren pH-ak eragindako azido-base orekan.[3] Potasioa garrantzitsua da baita gihar-uzkurdurarako eta aktibitate neuromuskularrerako ere. Izan ere, giza organismoaren akzio-potentzialen bidez gertatzen den nerbio-bulkaden transmisioan hartzen du parte. Haien ezaugarri kimiko eta elektrostatikoengatik, potasio ioiak sodio ioiak baino txikiagoak dira eta, beraz, ioi-kanalek eta zelula-mintzen ponpek bi ioi mota horiek bereiz ditzakete: aktiboki edo pasiboki ponpatu, eta ioietako bat pasatzen utzi eta bestearen pasabidea oztopa dezakete.[4] Potasioak zelula-garapena sustatzen du eta horren zati bat muskuluetan gihar mailan gordetzen da; hortaz, giharra eratzen denean (hazkunde eta garapen prozesuak),ezinbestekoa da potasio-hornidura egokia. Potasio serikoaren mailaren jaitsierak (3,5 meq/L azpitik), hipokalemia deritzen baldintzak eragiten ditu, kaltegarriak izan daitezkeenak: beherakoa, diuresi areagotua, gonbitoak eta deshidratazioa. Gabeziaren sintomen artean aipatzekoak dira gihar ahultasuna, nekea, astenia, urdail-hesteetako kalanbreak, idorreria, elektrokardiogramaren anormaltasunak eta bihotzeko arritmiak. Kasu larrienetan, arnas-paralisia eta alkalosia ere eragin ditzake.[5]

Hiperkalemia, edo 5,5meq/L-ko potasioaren igoera, arazo elektrolitiko larrienetakoa da, hainbat faktorek eragin dezakete: gehiegizko ekarpena (aho bidezkoa edo odol-bidearen bidezkoa), birbanaketa (zelula barruko likidotik zelulatik kanpokora) edo ondesteko iraizketaren murrizketagatik. Oro har, agerpen klinikoak 6,5meq/L-tik gorako kontzentrazioarekin agertzen dira, eta hauek dira garrantzitsuenak: arazo kardiobaskularrak, aldaketak egonik elektrokardiogrametan, elektrogramaren aldaketetak, arritmia bentrikularra eta asistolea (bihotz-gelditzea) eragiten dituztenak maila neuromuskularrean, aldiz, parestesiak, ahultasuna eta arnas falta gertatzen dira eta maila gastrointestinalean, goragaleak eta gonbitoak.

Potasioa azkar xurgatzen da heste meharrean. Digeritutako potasioaren % 80 eta % 90 artean iraizten da gernuan, eta gainerakoa gorotzetan galtzen da. Giltzurrunek potasio-balioak normal mantentzen dituzte aldosterona hormonaren eraginpean iraizteko, birxurgatzeko eta jariatzeko duten gaitasunari esker.[6] Potasioak sodioarekin batera erregulatzen du fluido eta elektrolitoen balantzea organismoan, bi horiek nagusiak baitira organismoaren gorputzeko fluido guztietan, bai zelula barrukoetan (potasioa), bai zelulatik kanpokoetan (sodioa). Plasmako sodio-kontzentrazioa 145 meq/L ingurukoa da, eta, potasioarena, aldiz, 3,5-4,5 meq/L-koa. Plasma giltzurrunen glomeruluen bidez iragazten da oso kantitate altuetan, 180L/eguneko gutxi gorabehera.[7]

Egunero dietan irentsitako sodioa eta potasioa birxurgatu egin behar dira; sodioa plasmaren bolumena eta presio osmotikoa zuzen mantentzeko behar den adina birxurgatu behar da; potasioa, berriz, katioaren kontzentrazio serikoak 4,8 meq/L-tan (190 miligramo inguru) mantentzeko birxurgatu behar da. Sodio-ponpa operatibo mantendu behar da beti sodioa kontserbatzeko. Potasioa ere kontserbatu behar da batzuetan baina, plasmako potasio kantitateak hain txikiak direnez, eta zelula mailako sodio-kontzentrazioa ia hiru aldiz handiagoa denez, potasioaren egoera ez da hain kritikoa. Potasioa modu pasiboan garraiatzen da[8][9] sodioaren kontrako fluxu bati erantzunez eta, beraz,  gernuak ezin ditu inoiz serumeko potasio-kontzentrazioak murriztu, ur-iraizketa aktiboa gertatzen den kasu bakanetan izan ezik. Potasioa birritan jariatzen da, eta hiru aldiz birxurgatzen da gernua giltzurrunaren tubulu biltzaileetara heldu aurretik.[10] Puntu horretara plasmako kontzentrazio berean egoten da potasioa normalean. Potasioa dietatik ezabatuko balitz, giltzurrunaren gutxieneko potasio-iraizketa 200mg/egun ingurukoa izan beharko litzateke, astebetean serumeko potasioa gutxi gorabehera  3,0 meq/L-tara jaisten denean.[11] Sodio/potasio ponpari esker, zelula barruan eta zelulatik kanpo behar diren  K+ eta Na+ ioien kontzentrazioak lortzen dira. Nerbio-bulkadaren trasnmisioa ahalbidetzeko, K⁺ ioien kontzentrazioak altuagoak izan behar dira zelula barruan zelulatik kanpo baino.