Pornografia

Pornografia hitzak ekintza sexualak edo ekintza erotikoak adierazten dituen material orori egiten dio erreferentzia, hartzailearen kitzikapena eragiteko.[1]

Horrelako materialak askotan XXX ikurrekin identifikatzen dira.
Antzinako Greziaren irudi erotikoa (K.a. 510 urtekoa).
Bi aktore filme pornografiko baten eszena prestatzen.
Sex shop baten erakuslehioa, espektakulu bat iragartzen.

Pornografia hainbat plataformaren bidez azaltzen da, hala nola animazioetan, zineman, eskulturetan, argazkietan, ipuinetan, literaturan, pinturan, eta arrakasta handia lortu du hedabideetan, hala nola aldizkari pornografikoetan eta telefono bidezko sexuan, eta azkenaldian Interneten.

Etimologia

«Pornografia» terminoa honako hitz grekoetatik dator: πόρνη (pórnē, 'prostituta') eta γράθιν (graphein, 'grabatu, idatzi, ilustratu') eta -ία atzizkitik (-ía, 'egoera'); beraz, «prostituten edo prostituzioaren deskribapena edo ilustrazioa» esan nahi du. Hala ere, terminoa berriki agertu dela, Antzinako Grezian ez baitzen inoiz pornografia hitza erabili, eta erabilera zaharrena 1800eko hamarkadakoa da frantsesez (pornographie).

1864an, Webster hiztegiak honela definitu zuen argi eta garbi: "pintura lizuna".

Pornografiari, askotan, “porno” deitzen zaio, hizkera informalean.

Historia

Pornografia eta irudikapen erotikoak zibilizazioaren antzinatetik datoz, gizakiaren historiaren garai zahar eta primitiboetara, Paleolitoaren garairaino. Pornografiaren kontzeptu modernoa, gaur egun nagusi dena, XIX. mendean Viktoriar Aroan material erotikoaren merkaturatze masibotik abiatuta definitzen da, izaera erotiko-artistikoa alde batera utzita eta Bigarren Industria Iraultzak[2] definitu zuen masa-produkziotik abiatuta haren banaketa handituta. Pornografia modernoak 1970eko Iraultza sexualetik hasita (Pornoaren Urrezko Aroa), gaur egun arte izan du presentzia handiena.

Aurrekariak

Paleolito garaiko homo sapiens nomaden gizarte primitiboan, pentsamendu magikoa eta oinarri enpirikoak garatu ziren erlijio primitiboen oinarri gisa, giza kreazionismoa animalien ugalketa-ahalmenetan oinarrituta. Tribu primitiboetan, ugaltzera bideratutako egitura anatomikoekiko kultu totemikoa ezarri zen; umetokirako gurtza (umetokia eta haren erditzea atxikitzeko zuen gaitasunagatik gurtzen da) eta kultu falikoa ("bizitza-metatzaile" gisa hartzen da). Antzinako gurtzetan oinarrituta, Artizarraren figurin paleoitikoek, hala nola Willendorf-en Artizarrak, giza mirespena gogorarazten zuten genitalen, amatasunaren, emankortasunaren eta erotismoaren aurrean, neurriz kanpoko ugatzen eta ipurmasailen bidez, pornografia irudikatzeko asmoz.[3]

Indiako kultura klasikoetan, sexualitatearen bertuteak hainbat modutan ulertzen ziren: ezkontza, masturbazioa, taldeko sexua, poligamia eta homosexualitatea.[4] Sexua, batez ere Tantra filosofietan, giza jainkotasun naturalaren parte zela eta, batzuetan, argiztapen espiritualerako bide bat zela ulertzen zen. Hinduismoaren, budismoaren eta jainismoaren ikuspegi erlijiosoen arabera, erlijio-praktika eta filosofia espiritual askok sexu-jardueraren garrantzia goraipatzen zuten, kutsu erotiko handiko praktika eta kontakizunen bidez; esate baterako, Ashvamedha Yajna Rigvedakoa. Vatsyayanako Kama Sutra (K.a. 400-K.a.200) India zaharreko sexualitatearen epitomea da. Ezkonduta dagoen bikote heterosexual batentzat idealtzat jotzen ziren praktika sexualak deskribatzen dituen liburua da.

Antzinako Indiako gizartea ohituta zegoen sexualitatearekin eta nudismoarekin. Sexualitatea irudikatuz, zeremonia-zentroak apaintzen zituzten. Ramayana eta Mahabharata poema epikoek (K.a. 1500) zenbait aipamen erotiko zituzten, eta biak erabakigarriak izan ziren Ekialde Zaharreko gizarte sexualizatuak eraikitzeko, eragin zuzena izan baitzuten kultura japoniarraren, kultura txinatarraren eta kultura tibetarraren politika eta moral sexualetan.[5] Txinan, lehenengo sexu-eskuliburuak eta poema erotikoak K.a. 200. urtekoak dira. Generoen osaketari buruzko ikuspegi teologikoetan oinarritzen dira, eta Indiako kulturaren testuek eragin handia dute. Halaber, sexuaren irudikapen grafikoak agertzen dira herri-arte tradizionalean, hala nola pinturan eta zeramikan.

Antzinako Greziako eta Antzinako Erromatar Inperioko gizarte klasikoek giza sexualitatea hartu zuten adierazpen artistikoaren oinarri gisa. Arte klasikoan, finkapen artistiko-estetiko sendoa agertzen da berriro, izaki mitologikoen irudikapenaren eta giza gorputzaren irudikapenaren bidez, non emakumeen gorputzak edertasunaren eta emankortasunaren ezaugarriak irudikatzen baitzituen, eta gizonezkoen gorputzak, berriz, indarraren eta gizontasunaren ezaugarriak. Mitologia grekoaren barruan, jainkozko sexualitatean sartzen ziren jainkozko heriotzak eta kontakizunak zeuden, eta poligamia, homosexualitatea, pederastia, sexu-abusua, jaun-esklabo harremanak, taldeko sexua, transgeneroa, intersexualitatea eta piztitasuna bezalako gaiak ere agertzen ziren.[6] Arte klasikoa, sarritan, falozentrikoa zen, organo genitalak obren erdian jartzen baitzituen.

Eszena sexualen irudikapena ohikoa zen Erromatar Inperioko herri-artean, non sexualitateari buruzko irudipenak Grezia Klasikoaren irudipenetara hurbiltzen ziren moralki.

Erdi Aroan, kristautasuna nagusi zela, pornografia lizunkeriaren formatzat hartzen zen, eta, beraz, bekatu hilgarritzat; masturbazioa, fornizazioa, sodomia, adulterioa eta prostituzioa lauso "kriminaltzat" edo "ez-naturaltzat" jotzen ziren, eta zigor erlijiosoekin eta torturarekin zigortzen zen.[7]

XVI. mendea

Pornografia, gaur egungo formaren antzekoa (masan ekoitzitako pornografia), XVI. mendean agertu zen Italiako Errenazimentuko lehen urteetako inprentaren kulturan. Garai hartan, nabarmen handitu ziren literaturaren eta grabatuen erreprodukzioa, Johannes Gutenbergek XV. mendean Erdi Aroko inprenta hobetu zuelako.[2]

Inprentaren kulturaren garaian pornografiaren sorrera Giulio Romanoren I Modi (1524) grabatu pornografikoen agerpenarekin definituta dago.

XVII. mendea

Pietro Aretinoren lanek arrakasta handia izan zuten XVII. mendean, eta lan hauek hainbat hizkuntzatara itzuli eta Europako aristokraten artean sekretuz banatu ziren. XVI. mendean zehar, literatura erotikoa lizunkeriari buruzko ikuspegi moral desberdinek geldiarazten zuten, eta ondorioz, autoreek izen anonimoen pean eta banaketan nolabaiteko muga zuten lanak argitaratu behar izaten zituzten.[2]

XVIII. mendea

XVIII. mendean, arte erotikoa ospetsu egin zen Rococo artea eta arte barrokoaren azken urteak agertu zirenean. Arte barrokoaren erotismoa, batez ere, sotila eta moderatua zen, eta biluzik eta eszena gainestilizatuak erabiltzen zituen, maitasuna, grina, zoriona eta haserrea bezalako sentimenduak markatzen zituztenak. Arte plastikoak erotismo leun eta estilizatuarekin birdefinitzen ziren bitartean, literatura esplizituagoa eta sexualagoa bihurtzen hasi zen erlijio-moral tradizionalari aurre egiten zioten korronte soziopolitiko gero eta handiagoak zirela-eta. Korronte hauen adibide ziren antiklerikalismoa, ateismoa eta Ilustrazioko ideiak.

Frantziako Iraultzan, Maria Antonieta, Le Godmiché Royal eta L 'Autrichienne bezalako panfleto erotikoetan prostituta bezala irudikatzen zuten. Era berean, atentatu sozial bezala, aristokrata eta klerigo ezberdinak ordezkatuak ziren erregimen politikoari desafio egiteko eta iraultzaren mugimenduari mesede egiteko.

XIX. mendea

Gaur egun arte dugun pornografiaren kontzeptua XIX. mendeko Aro Viktoriarrean definitu zen. Kontzeptu horrek definizio berri bat hartu zuen, argazkiaren asmakizunarekin eta ospearekin, aurreko mendeetan nagusi izan ziren literatura-fikziozko eta arte plastikoetako lanak ordezkatzeko. Pornografia, Aro Viktoriarretik abiatuta, eskala handiagoko produkzioagatik definitu zen, eta, horren ondorioz, gobernuak produkzioa eta banaketa debekatuko eta arautuko zuten legeak ezarri zituen, tradizio erlijiosoetan oinarrituta, zuhurtzia sustatzeko eta gizartearen bizioa eta lizunkeria geldiarazteko. Gizarte viktoriarraren moralak pornografiaren egileak beren lanak kontrabando moduan bezero hautatuen artean banatzera bultzatu zituen; beste batzuetan, biluziak (bereziki, emakumeen biluzia) zituzten lan pornografiko bisualak "arte" parametroen arabera merkaturatzen ziren, eta eredu hori nagusitu zen 1960aren amaieran Gerra Punikoetara arte.

XX. mendea

XX. mendean, pornografiak hainbat gatazka legal eta sozial izan zituen, gaur egungo kontzeptua definitu zutenak. XX. mendearen lehen erdian, pornografia erabat debekatuta egon zen Estatu Batuetan eta Ingalaterran egin ziren hainbat legeengatik. Lege hauek pornografia lanen banaketa arautu zuten.1960an, Iraultza sexualetik aurrera, zabalkunde handiagoa hartzen hasi zen, 1960aren amaieran hura arautzen zuten legeak ahuldu eta bertan behera geratu zirelako. Lege horiek eragina izan zuten Iraultza sexualaren mugimendua eragin zuen eskubide sexualen bilaketan.

Pre-code garaia (1900-1929)

Zinema komertziala XX. mendearen lehen urteetan hasi zen loratzen, 1900 eta 1920 bitartean, Estatu Batuetan eta Ingalaterran ezagun egin ziren zinemetan (kostu eta ahalmen txikiko bidaiari-zinemak). Hays Kodearen aurreko aldian (1934-1966), ikus-entzunezko baliabideen eta zinemaren erregulazioa ez zegoen araututa Estatu Batuetako gobernu-legeetan, eta, beraz, filmak gai lizunak ustiatzen hasi ziren, hala nola sexu esplizitua, biluzia, krimena, indarkeria eta drogak. Legezko erregulaziorik gabeko aldi horrek zinema pornografikoaren garapen zabal eta primitiboa ahalbidetu zuen 1920ko hamarkadaren erdialdean.

Bombshell garaia (1930-1959)

Hays Kodea 1934an jarri zen indarrean, zinemaren bizitzako lehen hamarkadetan nagusi izan ziren ikus-entzunezko hedabideetan moralgabetzat hartutako irudikapenak murrizteko neurri gisa. Talde oso mugatu baten denbora-pasa izan ondoren, pornografia gai eztabaidagarri eta negatibo bihurtu zen XX. mendearen lehen erdiko Estatu Batuetako gizartean filosofia erlijiosoen ondorioz. Horrez gain, Gobernuak eta gerraosteko kulturak, masturbazioa gizakien osasun fisikoa kaltetzen zuen metodo suntsitzailetzat hartzen zuten, metodo eta sendabide alternatiboak garatuz, hala nola, elektrotxoke terapia (garai hartan buruko gaixotasuntzat hartutako gaixotasunak tratatzeko erabiltzen zena, transgeneroa eta homosexualitatea, adibidez).[8]

Pornografia zinematografikoa ia ez zen existitzen 1950eko hamarkadaren azken urteetara arte, Hays Kodea ahultzen hasi zen arte. Erotismoa, aldiz, bertsio artistiko leunagoetan agertu zen, hala nola, pulparen istorio sentsazionalistetan, komikiaren urrezko aroan superheroien diseinu endomorfoan eta pin-up artean.

Eduki erotikoa duten "gizonentzako aldizkariak" Estatu Batuetan jaio ziren Bigarren Mundu Gerran, gobernu-erakundeek gerra-fronteetan soldadu maskulinoentzat banatutako pizgarri moral gisa (moral booster) eta gizonezkoen arreta erakartzeko publizitate-modu gisa. Ameriketako Estatu Batuetako itsas armadako kideen artean pin-up artea zuten aldizkarien banaketa Yank, the Army Weekly armadako aldizkariarekin sortu zen, soldaduentzat pizgarri bat izan zedin prostitutekin sexu-zerbitzurik ez kontratatzeko eta sifilia bezalako sexu-transmisiozko gaixotasunen bat ez hartzeko, gaixotasun honek Bigarren Mundu Gerran munduko tropei gogor eragin baitzien.

Bigarren Mundu Gerraren ondoren, gobernuaren filosofien eta politika militarren aurka zeuden gazte-taldeak agertu ziren, eta 1940. urteko greaserrak eta hipsterrak azpikultura bihurtu ziren. Horien artean, musikaren estimazioa, kontsumoa eta sexualitate lasaia zeuden, eta Beat Belaunaldiari bide eman zioten.[9]

Beat Belaunaldiaren ezaugarri nagusia AEBetako gobernuaren eta gizarte kontserbadorearen politikei egindako kritika zabala izan zen. Besteak beste, agnostizismoa, espiritualtasun alternatiboa, drogen kontsumoa eta arraza bereiziekiko eta LGBTrekiko tolerantziaren ideia orokorra sartu zituen.[9]

Sexploitation garaia (1960-1969)

60ko hamarkadaren hasieran, Hays Kodea ahultzen hasi zen, Lehen Zuzenketaren aurkako babes artistikoengatik eta Estatu Batuetako legeetan egindako legezko aldaketen ondoren agertzen diren lizunkeria-parametro berriengatik (sexua ez da lizuna). Horrela, Sexploitationen Urrezko Garaia sortu zen. Ustiapen-zinemako korronte horrek sexu-xehetasunak eta biluziak nabarmentzen zituen, B zinema-ekoizpena zuen, eta grindhouse izeneko antzoki berezietan erakusten ziren (1970ean sortu ziren zinema pornoen zuzeneko aurrekariak, pelikula esploitationak aurkezten zituztenak eta adin nagusikoak sartzea mugatzen zuten onarpen-arauak bete behar zituztenak).

Porno chic (1970-1989)

Danimarkan pornografia legeztatu berria zen eta honen ondorioz pornografiaren historian funtsezkoak ziren bi dokumental ekoiztu ziren: Censorship in Denmark: A New Approach (1970) eta Sexual Freedom in Denmark (1970). Hauek biak Estatu Batuetan jendaurrean erakutsi ziren.

Dokumentalek zentsura-politikak saihestu zituzten Estatu Batuetan "hezkuntza-edukiagatik" eta "garrantzi sozialeko" gai bat lantzen baitzuten, eta Estatu Batuetako pornografia-erakustaldi irekiari buruzko moralak birdefinitu zituzten. 70eko hamarkadaren hasieran, film erotiko edo pornografiko ugari egiten hasi ziren Danimarkan.

1969an, Stonewall Inneko istiluen ondoren, LGBT komunitateak ikuspen handiagoa izan zuen gizartean. Ondorioz, gizon gayen kultura berri bat sortu zen Kalifornian, Castro clone izenekoa, langile-klaseko gizon homosexualaren ezaugarriak bereganatzen zituen kultura. Era berean, Bigarren Mundu Gerratik hainbat hamarkadatan ezkutuan gorde zen leather azpikultura ere herri kulturara ateratzen hasi zen. Pornografiaren eta sexuaren industriaren ikuspegi homosexualean funtsezko azpikultura zen. Tom of Finland leather-aren ikonorik handiena zen. Leatherra eta beste fetix batzuk (marinelak, langileak, bikerrak eta cowboyak) gay pornografiaren irudimenean kokatzen zituen, bere komikiekin eta arte hipermaskulinistarekin. Bere pertsonaien genitalen eta ipurmasailen tamaina goraipatzen zuen, eta rough sexuen eszena hipersexualizatuak enfatizatzen zituen.

70eko hamarkadan, Snuff (1976) pornografiari buruzko jarrera feministak definitu zituen film bat estreinatu zen esplotazio eta gore zinemaren garaian. Filma, sexu errealeko eszenak izan arren, ez zen film pornografiko gisa katalogatu eta Snuff film gisa sustatu zen. Filmak kritika feminista piztu zuen, sexu-abusua jasaten zuen emakume errugabe baten hilketa zentzurik gabe irudikatzeagatik. Pornografian sexismoari egindako kritikak piztu zituen. Filosofia horrek areagotu egin zituen sexuaren aldeko guda feministak (1970etik 1980ra bitarteko eztabaida feministak, pornografia, sexuaren industria, prostituzioa, homosexualitatea, bisexualitatea, transgeneroa eta BDSM bezalako gaiei buruzko jarrerak landu zituztenak), eta bi ideologiatan banatu zuen feminismoa: feminismo antipornografiaren arabera, pornografia errepresioaren eta emakumearen menderatzearen sinbolo sexista da, eta feminismo prosexualaren arabera, pornografia emakumearen ahalduntze eta sexu-askatasun autonomoaren irudikapentzat hartzen da.[10]

Eszena feminista berrien eta pornografiari buruzko iritzi-aniztasunaren aurrean, Playgirl aldizkaria argitaratu zen 1973an, eta ikuspegi feminista zuen lehen pornografia-aldizkaria izan zen. Playgirl emakume heterosexualei zuzenduta agertzen zen, Playboy aldizkariaren aurkako erantzun gisa; izan ere, fisikoki erakargarriak ziren gizonen beefcake estiloko argazkiak eta, batzuetan, emakumeen gustuarekiko sentikorragoak ziren hardcore eszenen argazkiak izan zituen ezaugarri. Honek erotismoa eta beste elementu sentsual batzuk nabarmentzen zituen, Playboy, Husty eta antzeko argitalpenen pornografia burduarekin kontrastatu egiten zutenak.

Pornografia (1990-2008)

1990eko hamarkadaren erdialdean, pornografia DVD formatuan agertu zen, eta ondorioz, material erotikoa gehiago banatzeko aukera eman zuen. 2000 bitartean, pornografia ekoizten zuten zenbait enpresa Interneten sartu ziren eta beren marketako gune ofizialak ireki zituzten, hala nola Playboy aldizkaria 1994an eta Hustler aldizkaria 1995ean. Urte horretan bertan, live cams eta cyber sex zerbitzuak kapitalizatzea ahalbidetu zuen bideokonferentzia zerbitzua Interneten sartu zen. Anonimotasunak, irisgarritasunak eta eskuragarritasunak pornografiaren gordailu erosezina bihurtu zuten Internet. Horrela, 2000. urtetik aurrera, erabiltzaileei edukia, bideoak, argazkiak, jokoak eta sex cams eta hookups zerbitzuak eskuratzeko aukera eman zen.

Pornografia Interneten

Host Pornhub, RedTube eta YouPorn bideo gune publikoak 2000ko hamarkadaren bigarren erdian agertu ziren, gaur egun Manwin Media (MindGeek) adimen informatikoko konpainiak administratutako markak. Manwin Media munduko lineako pornografia konpainiarik handiena da. Vimeo eta Tumblr bezalako guneek, hain zorrotzak ez ziren eduki-terminoak zituztenez, pornografiaren zirkulazioa ahalbidetzen zuten beren webguneetan, nahiz eta leku pornografikoak ez izan, eta horrek pornografiara ohituta zegoen kultura berri bat sortu zuen (XXX Belaunaldia).

Film pornografikoak, gutxi gorabehera, 2008tik aurrera zabaldu ziren Interneten. Lehenik, memoria bidez; ondoren, kopia digitalak (fitxategiak) saldu edo alokatuz. Laster sortu ziren plataforma hauek: Pornhub, RedTube, YouPorn, Tube8, XTube, Spankwire, Keezmovies, Extremetube, Sextube eta GayTube, besteak beste.

2020ko abenduaren 15ean ezagutu zen Pornhubek milioika bideo kendu zituela bere webgunetik bertan sexu abusu eta erasoen irudiak agertzen zirelako, tartean zirela haur pornografiakoak. Neurri horiek Mastercardek eta Visak konpainia horri ordainketak egiteko modua bertan behera utzi ondoren heldu ziren. Konpainiak adierazi zuenez, aurrerantzean egiaztatutako edukia izango zuten bakarrik, "beste plataforma batzuek ez bezala", adibidez, Facebook, Instagram, etab.[11]

Pornografia motak

Softcore

Genero pornografiko horretan, sexu-eszenak ez dira esplizituki agertzen. Zineman eta telebistan, bereziki, ez dira sartzen genitalen lehen planoak, eta ez ditu xehetasunez erakusten sarpenak eta felazioak. Aktoreek edo modeloek beren gorputzen zati bat estaltzen dute.

Hardcore

Genero pornografiko muturrekoena da, esplizituki erakusten baitu sexu-ekintza, dela baginakoa, uzkikoa, ahozkoa edo edozein tresnarekin egindakoa. Pornografia mota hori sexu orientazioaren arabera banatzen da: heterosexuala, homosexuala eta bisexuala.

Mediumcore

Modeloek gorputz osoa erakusten dute. Playboy edo Penthouse aldizkari ospetsuak pornografia-mota horren adibiderik ezagunenak dira.

Postpornoa

Postpornoak, nahita, porno tradizionalaren arauak irauli nahi ditu helburu politikoekin.

Postpornografiaren lana beste sexualitate batzuk eta beste sexu-praktika batzuk panorama publikora eta, beraz, politikora jauzi egitea da; haren diskurtso kritikoak postfeminismotik eta borroka homosexualetatik pornografiaren historia berrikusten du, sexualitatea irudikatzeko eta kontsumitzeko gune bat irabazteko eta bestea ikusarazteko, lehen pornografian ez zegoena.[10]

Haur-pornografia

Haur-pornografia esaten zaio sexu-jokabide esplizituetan dauden edozein sexutako adingabeen irudikapen orori. Irudikapen bisualak, deskriptiboak edota soinuzkoak izan daitezke.

Legezkotasuna

Pornografiaren legezko egoera herrialde bakoitzaren eta material motaren araberakoa da. Herrialde batzuetan pornografiaren forma guztiak legez kanpokoak dira, eta beste batzuetan, berriz, oso lege liberalak dituzte helduen pornografiari buruz. Film pornografikoetan parte hartzen duten aktoreek adinez nagusiak izan behar dute.

  • Estatu Batuetan, ia dena da legezkoa, haurren pornografia izan ezik. Konpainiek autoinposatu dituzten murrizketen ondorioz, aktoreek azterketa medikoak egin behar dituzte aldizka, sexu-transmisiozko gaixotasunak detektatzeko, batez ere HIESa, nahiz eta beste gaixotasun asko izan, hala nola herpes sinplea. Los Angeles konderriak, orain arte (2016) AEBetako porno industriaren zentroa izan denak, kondoiaren erabilera ezarri du film pornografikoak filmatzeko. Sexua animaliekin ez da filmatzen, prozesu baten beldur; gernua edo gorozkiak dituzten filmak konpainia txiki espezializatuetatik datoz, eta ez dira saiatzen beren produktuak publiko zabalari saltzen.
  • Haur-pornografia debekatuta dago herrialde guztietan.
  • Legeria askok indarkeriazko edo animaliekin egindako ekintzak erakusten dituen pornografia mugatzen dute.
  • Herrialde islamiar batzuetan, pornografia mota guztiak legez kanpokoak dira.
  • Txinako Herri Errepublikan pornografiaren forma guztiak legez kanpokoak dira eta baita Ipar Korean ere.[12]

Komertzializazioa

Ekonomikoa

Estatu Batuetako helduen industriaren diru-sarrerak zehaztea zaila da. 1970ean, azterlan federal batek zenbatetsi zuen Estatu Batuetan hardcore pornografiaren txikizkako salmentaren guztizko balioa ez zela 10 milioi baino handiagoa. 1998an, Forrester Researchek txosten bat argitaratu zuen linean dauden "helduen edukiaren" industriari buruz; urteko diru-sarreretan 750 milioi dolar eta 1 mila milioi dolar kalkulatu zituen. 2001eko azterlanek 2,6 mila milioi eta 3,9 mila milioi artean kalkulatu zuten (bideoa, ikusmen bidezko ordainketa, Internet eta aldizkariak barne).[13][14][15]

2014tik aurrera, pornoaren industriak urtean 13 mila milioi dolar baino gehiago zekartzala uste zen Estatu Batuetan. CNBCk kalkulatu zuen pornografia AEBetan 13 mila milioi dolarreko industria zela, pornoan 3,075 dolar segundoko gastatuta.[16]

Teknologia

Pornografoek irudi bisualen produkzioan eta banaketan izandako aurrerapen teknologiko bakoitza aprobetxatu dute. Pornografia teknologien garapenerako indar bultzatzailetzat hartzen da, argazkigintzaren, satelite-telebistaren, etxeko bideoaren, beste bideo-modu batzuen eta Interneten bidez.

Kamera txikien eta haririk gabeko ekipoen eskuragarritasun komertzialarekin, "Voyeur" pornografiak publiko lortu zuen. Kamera mugikorrak argazki edo bideo pornografikoak jasotzeko erabiltzen dira, eta MMS bezala birbidaltzen da, sexting bezala ezagutzen den praktika.[17][18]

Ordenagailuz sortutako irudiak eta manipulazioak

Ordenagailu bidez sortutako pornografiaren ideia oso goiz hartu zen grafiko informatikoetarako aplikazio eremu nabarmenenetakotzat, eta 3Dn renderizatu zen. Teknologian egindako beste aurrerapen batzuei esker, 3D figurak gero eta fotorrealista gehiago erabili dira pornografia interaktiboan.[19][20][21]

Ikerketak eta analisiak

Pornografiaren efektuei buruzko ikerketa hainbat gaiei buruzkoa da.[22] Ikerketa horrek bortxaketan, etxeko indarkerian, sexu-disfuntzioan, sexu-harremanekiko zailtasunetan eta haurren sexu-abusuan izan ditzakeen eraginak barne hartzen ditu.[23] Literaturako aipamen batzuek irudi eta film pornografikoak menpekotasuna sor dezaketela iradokitzen duten arren, ebidentzia ez da nahikoa ondorioak ateratzeko.[24][25][26] Hainbat ikerketaren arabera, pornoaren liberalizazioa bortxaketaren eta sexu-indarkeriaren tasen murrizketarekin lotuta egon daiteke, eta beste batzuek, berriz, ez dute inolako ondoriorik iradokitzen, edo amaitu gabeak dira.[27][28][29][28]

Miguel Ángel Arconada Espainiako sexu heziketako aditua da. 2022an, kezka azaldu zuen gazteen artean sexualitatearen eredu pornografiko bat zabaltzen ari zelakoan, koitoan, matxismoan eta desberdinkerian oinarritua. Gainera, OMEren arabera, bakarrik familien %12k jasotzen bide du benetako sexu-heziketa (Espainian).[30]

Bada, pornografiaren kontsumoari loturik, Save the Children erakundearen Espainiako azterketa baten arabera ("(Des)información sexual: pornografía y adolescencia", 2020ko ekaina), mutilek masturbatzeko kontsumitzen dute pornoa Interneten, eta kilikatzen dira pornografiak erakusten dituen praktika jakin batzuekin. Aldi berean, azterketa horren arabera betiere, neska nerabeek sexuan haietaz zer espero den jakiteko ikusten dute pornoa.[30] Azterketa horrek osoki aro digitalean jaiotako gazteak ikertu zituen, digitalak baita sexualitateari dagokionez ere. Espainian, haurrak mugikorra eskuratu bezain laster hasten omen dira pornografia ikusten, 12 urterekin, batzuetan 10ekin ere bai.[30]

Pornografiari buruzko iritziak

Gaur egun bada pentsamendu-korronte bat pornografia arte-forma berritzat hartzen duena, giza sexualitatearen edertasuna erakustea helburu duena. Mundua etengabe aldatzen dela eta beti aldatu dela adierazten dute, interesak aldatzen direla edo interes berriak agertzen direla, eta artea aldatu eta arte-forma berriak agertzen direla.

Zenbait pertsonak, hala nola Larry Flynt pornografia-ekoizleak eta Salman Rushdie idazleak, argudiatu dute pornografia funtsezkoa dela askatasunerako, eta gizarte aske eta zibilizatu bat pornografia onartzeko duen jarreraren arabera epaitu behar dela.[31] Teoria hori indartu egiten da diktadura-erregimen oso gutxik uzten edo baimentzen dutelako pornografia; izan konfesionalak, hala nola Francisco Francoren Espainia, edo komunistak, hala nola Kampuchea Demokratoa.

Bestalde, haien existentziak arbuio handia eragiten du gizartearen kultura edo sektore kontserbadore jakin batzuetan. Pornografiaren aurka, hau argudiatzen da:

  • Gizabanakoarentzako menpekotasun kaltegarri bihur daiteke.
  • Emakumearentzat degradatzailea dela. Hala ere, argudio horrek indar pixka bat galdu du, batez ere emakumeei atsegin emateko pentsatutako ekoizpen pornografikoak egiten hasi zirenetik. Gainera, AEBetako porno-aktore batzuek jendaurrean esan dute ez dela degradatzailea; bestalde, emakumeek zerbait degradatzailea egiteko aukera izan behar dutela defendatzen dute, ondo ordainduta badago.
  • Merkataritzarako erabiltzen dela.
  • Pornografiak libidoa ustiatzen duela, burmuina erotizatuz.
  • Irizpide hezirik ez duten pertsonak kontrako sexua objektibatzera bultzatzea.
  • Prestakuntza moral eta kultural eskasa duten gizabanakoak beren irakurketa edo bisualizazioaren bidez bultza daitezkeela beren fantasia libidinosoak arakatzera, balio etikoak gaindituz eta ohitura onetarako iraingarritzat hartuz.
  • Pornografia irizpide hezia duten norbanakoentzat soilik dela.
  • Sexu-ekintza desitxuratzen duela maitasunaren adierazpen goren gisa.
  • Errepresio sozialak eragindako larritasun sexualaren adierazgarri izanik, erotismo ororen ekintza desitxuratuko luke bikote-bizitzaren egunerokotasunean, eta, hala, poztasunik eza eta esperientzia berrien desira ekarriko lituzke.
  • Pornografiaren kritika bi norabidetatik dator nagusiki: alde batetik, kontserbadoreetatik eta erlijiosoetatik, eta, bestetik, sektore feminista batzuetatik.

Kontserbadore erlijiosoek pornografia moralik gabekoa dela adierazten dute, eta uste dute sexua ezkondutako bikoteentzat erreserbatuta dagoela eta pornografia ugaritzeak gizartean moralik gabeko portaerak deritzenak gehitzea eragiten duela. Mundu osoan jarraitzaile asko dituzten erlijioek, katolizismoa adibidez, pornografiaren existentzia gaitzesten dute. Adibidez, erlijio honetan, sexu-ekintzak elkarrekiko zorion-iturri izan behar du, bikote heterosexual bat elkartzen lagunduko duena eta ekintza horren bidez ugalketa gertatzen dena. Islamak ere gogor gaitzesten du pornografia.

Kritikari feminista batzuek, batez ere estatubatuarrek, uste dute pornografiak degradatu egiten dituela emakumeak, gizonek gozatzeko sexu-objektu gisa erabiltzen baitituzte; izan ere, film eta argazki gehienetan, gizakiak rol nagusia du. Gizonezkoei, oro har heterosexualei, zuzenduta egoteagatik ere kritikatzen dute, eta, beraz, sexualitatearen alde bakarreko ikuspegia eskaintzeagatik.

Pornografiaren ondorio negatiboak nabarmendu dituzten beste azterlan batzuk hauek dira:

  • Indianako Unibertsitateko Dolf Zillman eta Houstongo Unibertsitateko Jennings Bryant irakasleek ikusi zuten pornografiaren aurrean behin eta berriz agertu izanak ondorio hauek dituela: bikotekidearekiko gogobetetze-maila gutxitzea, leialtasuna gutxiago baloratzea eta konpromisorik gabeko sexuaren garrantzia areagotzea.
  • Oxford, Ohio eta Miamiko Unibertsitateko Reo Christensen doktoreak egindako azterlan baten arabera, pornografiak sexuak intimitatearekin zerikusirik ez duenaren irudipena uzten die ikusleei; ez dagoela lotuta maitasunarekin, konpromisoarekin edo ezkontzarekin; sexuaren forma arraro batzuek poztasun handiagoa ematen dutela (zoofilia gisa) eta sexu arduragabeak ez duela ondorio txarrik.
  • Gainera, Familia eta Hezkuntzari buruzko Ikerketarako Fundazio Nazionaleko Elizabeth Oddone-Paolucci eta Mark Genuis doktoreek eta Calgaryko Unibertsitateko Claudio Violato doktoreak egindako azterlan batzuetan, sexualitateari eta sexu-portaerari buruzko pertzepzioetan aldaketa ugari ikusi ziren, pornografia behin eta berriz erakutsi ondoren. Horien artean sartzen dira bortxaketa irain kriminal gisa nabarmentzea, emakumeen sexualitatearekiko sentikortasun eza areagotzea eta sexu-harremanekiko desadostasuna.

Beste azterlan batzuek, ordea, frogatu dute ez dagoela loturarik pornografiaren eta sexu-indarkeriaren artean. Hori da Simon Louis Lajeunesse ikertzaile kanadarraren azterketa soziologikoaren kasua. Montrealgo Unibertsitateko irakaslea da Lajeunesse, eta, gaia bi urtez ikertu ondoren, ondorioztatu zuen erabiltzaile gehienentzat fantasia marjinal bat asetzea dela, monosexuala delako, eta gehiegizkoa litzatekeela kasu patologikoak estrapolatzea. Hauek izan ziren, laburtuz, azterketaren aurkikuntzak:

  • Elkarrizketatu guztien artean (unibertsitateko bi mila ikasle, batez ere emakumeak), 20 ikaslek, denak heterosexualak, onartu zuten pornografia ikusteko ohiturei buruz hitz egiten zutela
  • Elkarrizketatu guztiek adierazi zuten Interneten pornografia bilatzen zutela.
  • Ia gizon guztiek bideo pornografikoak begiratzen dituzte, baina horrek ez die eragiten emakumeekiko harremanei, ezta sexu-portaerari ere. Adibidez, pornografia kontsumitzen duten gizonak ez dira, berez, sexualki bortitzagoak kontsumitzen ez dutenekin alderatuta.
  • Ezkongabeek pornografia bi aldiz gehiago kontsumitzen zuten astean (42 minutuko hiru saio, batez beste) bikotekideek baino (27 minutuko 1.7 saio, batez beste).
  • Ezkongabeak izan ala ez, ia guztiek pornografia bakarrik ikusten dute, eta une hori ez dute beste inorekin partekatu nahi, ezta bikotekidearekin ere.
  • Pornografian, lehen sexu-harremana izan zutenean (12 urte inguru) izan zituzten fantasiak bilatzen dituzte gizonek. Hala ere, haren "gidoia" desegin egiten da errealitatearekin topo egitean.

Iritzi feministak

Prostituzioan gertatzen den bezala, feminismoak pornografiari buruz iritzi desberdinak ditu.

Katharine Mackinnonek eta Andrea Dworkinek ordezkatutako korronte abolizionista batek pornografia erabili zuen emakumeen zapalkuntza politiko eta sexuala azaltzeko eredu gisa. Robin Morganen esloganaren arabera, «pornografia teoria da, bortxaketa praktika». Gaitzetsi egiten zuten komunikabideek emakumeen sexualitatea irudikatzea, genero-indarkeria, sexu-menpekotasuna eta politika sustatzeko modu gisa.

Beste korronteak, prosexo deritzonak eta Ellen Willis aitzindari duenak, feminismo abolizionistak gizarte heterosexualeko emakumeen gorputza erreprimitzen eta kontrolatzen duten egitura patriarkalekin duen konplizitatea kritikatzen du. Willis-en aburuz, feminista abolizionistek Estatuari itzultzen diote sexualitatearen irudikapena arautzeko ahalmena, eta botere bikoitza ematen diote jatorri patriarkaleko antzinako erakunde bati.

Kanadako pornografiaren aurkako mugimenduaren emaitzak, Beatriz Preciadok dioenez, sexualitate minoritarioetatik zetozen filmen eta argitalpenen aurkako zentsuran agertu ziren, batez ere lesbianen eta lesbiana sadomasokisten kasuan, eta emakumeak porno heterosexualean zituen irudikapen estereotipatuak ez ziren zentsuratu.[32]

Pornografia Euskal Herrian

2007an Euskalsex Euskadiko Nazioarteko Areto Erotikoaren I. edizioa Bilbao Exhibition Centren (Barakaldon) antolatu zen eta 2008ko apirilean, II. edizioa. Bertan, euskarara bikoiztutako lehen film pornoa aurkeztu zuten, Carlos Resa zuzendari nafarrak 2003an zuzendutako Marranas con ganas filma. Torbe eta Rebeca Linares euskal aktore pornorik ezagunenak dira.

Erreferentziak
  1. (Gaztelaniaz) Pornografía. 2020-04-14 (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  2. «History of Pornography» web.archive.org 2011-02-08 (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  3. Gero, Joan M.; Conkey, Margaret Wright. (1991). Engendering archaeology : women and prehistory. Oxford, UK ; Cambridge, Mass., USA : B. Blackwell (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  4. (Ingelesez) Jones, Todd. «The Truth About Tantra» Yoga Journal (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  5. «This is a typical erotic posture from Khajuraho Gallery 9» www.liveindia.com (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  6. Kenneth James Dover. (1989). Greek homosexuality. Harvard University Press (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  7. Veronica Sekules. (2001). Medieval art. Oxford University Press (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  8. (Ingelesez) The Curious History of Graham Crackers and Corn Flakes | Now I Know. (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  9. Poets, Academy of American. «A Brief Guide to the Beat Poets | Academy of American Poets» poets.org (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  10. «TOM OF FINLAND a short biography» tomoffinlandfoundation.org (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  11. (Ingelesez) «Pornhub removes millions of videos» The Independent 2020-12-15 (Noiz kontsultatua: 2020-12-15).
  12. (Ingelesez) «State.gov Website Modernization» United States Department of State (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  13. (Ingelesez) Pornography. 2020-04-29 (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  14. (Ingelesez) President's Commission on Obscenity and Pornography. 2019-11-16 (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  15. «Forbes.com: How Big Is Porn?» web.archive.org 2001-06-09 (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  16. «Coming Soon: XXX In 3D | Business News | Minyanville's Wall Street» web.archive.org 2016-01-16 (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  17. «Magnet Media Holds Porn/Tech Event in NYC This Tuesday AVN» AVN (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  18. «How Porn Drives Mainstream Internet Technology Adoption | New York - GarysGuide (#1 Resource for NYC Tech)» www.garysguide.com (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  19. (Ingelesez) Maiberg, Samantha Cole,Emanuel. (2019-11-19). «People Are Having Sex With 3D Avatars of Their Exes and Celebrities» Vice (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  20. (Ingelesez) Krueger, Alyson. (2017-10-28). «Virtual Reality Gets Naughty» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  21. (Ingelesez) «Experts warn of the 'horrors' of a new type of porn» The Independent 2017-11-09 (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  22. (Ingelesez) Segal, David. (2014-03-28). «Opinion | Does Porn Hurt Children?» The New York Times ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  23. (Ingelesez) Brown, Jessica. «Is porn harmful? The evidence, the myths and the unknowns» www.bbc.com (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  24. Kraus, Shane W; Voon, Valerie; Potenza, Marc N. (2016-01). «Neurobiology of Compulsive Sexual Behavior: Emerging Science» Neuropsychopharmacology 41 (1): 385–386.  doi:10.1038/npp.2015.300. ISSN 0893-133X. PMID 26657963. PMC 4677151. (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  25. Kraus, Shane W.; Voon, Valerie; Potenza, Marc N.. (2016-12). «Should compulsive sexual behavior be considered an addiction?» Addiction (Abingdon, England) 111 (12): 2097–2106.  doi:10.1111/add.13297. ISSN 0965-2140. PMID 26893127. PMC 4990495. (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  26. (Ingelesez) Kühn, S.; Gallinat, J.. (2016-01-01). Zahr, Natalie M. ed. «Chapter Three - Neurobiological Basis of Hypersexuality» International Review of Neurobiology (Academic Press) 129: 67–83. (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  27. «Full Record: Australian Institute of Criminology» web.archive.org 2015-10-07 (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  28. (Ingelesez) Kutchinsky, Berl. (1973). «The Effect of Easy Availability of Pornography on the Incidence of Sex Crimes: The Danish Experience» Journal of Social Issues 29 (3): 163–181.  doi:10.1111/j.1540-4560.1973.tb00094.x. ISSN 1540-4560. (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  29. (Ingelesez) «Pornography, Rape, and the Internet» TSE 2014-10-20 (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  30. (Gaztelaniaz) SA, Baigorri Argitaletxea. (2022-10-16). «Preocupación por el alza de las enfermedades venéreas» GARA (Noiz kontsultatua: 2022-10-18).
  31. «WebCite query result» www.webcitation.org (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).
  32. (Gaztelaniaz) Preciado, Paul B.. (2007-01-12). «Mujeres en los márgenes» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2020-05-07).

Ikus, gainera

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.