Pilar Madariaga Rojo
Pilar de Madariaga Rojo (Madril, 1903ko apirilaren 21a - 1995eko apirilaren 6a), kimika arloan aitzindarietako bat izan zen XX. mendearen lehen herenean.[1] Bere ikerketa lana eta irakaskuntza ibilbidea Espainiako Gerra Zibilaren ostean zapuztu ziren eta Estatu Batuetara erbesteratu zen. Han gaztelaniazko irakasle lanetan aritu zen bitartean bere ikerketa lanekin jarraitu eta 1949an doktoregoa lortu eta Vassar Unibertsitateko Ikasketa Hispanikoen Saila zuzentzera iritsi zen. [2]
| Pilar Madariaga Rojo | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotzako izen-deiturak | Pilar de Madariaga Rojo |
| Jaiotza | Madril, 1903ko apirilaren 21a |
| Herrialdea |  Espainia |
| Heriotza | 1995eko apirilaren 6a (91 urte) |
| Familia | |
| Anai-arrebak | ikusi
|
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Vassar College (en)  Instituto Cardenal Cisneros (en) |
| Hizkuntzak | gaztelania |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | kimikaria |
| Enplegatzailea(k) | Vassar College (en) |
Ibilbidea
Pilar de Madariaga Rojo Madrilen jaio zen. Bere ama, Ascensión Rojo, erditzean hil zen eta aita, José de Madariaga, militar liberala zen. Ascension de Madariaga bere hiru ahizpetako bat izan zen, eta Salvador de Madariaga bere sei anaietako bat. Ascensión María de Maeztuk bultzatutako Lyceum Club Femenino elkarte feministako bazkide izan zen.[3]
Ikasketak
Pilarrek txikitan Madrilgo Eskola Alemanean eta Cardenal Cisneros Institutu Teknikoan ikasi zuen, 1919an graduatu zen.
1929an Kimikan lizentziatu ondoren, ikerketa eta irakaskuntza ibilbideari ekin zion. Vassar Collegeemakumezkoen unibertsitate ospetsuan beka bat lortu zuen 1929-30 ikasturterako eta Ikasketak Sakontzeko Bartzordeak beste bederatzi hilabeteko beka batekin osatu zuen, 1920ko hamarkadan erakunde honek beka eman zien hamar emakumeetako bat izanik.
1930eko udan egonaldi bat egin zuen Kaliforniako Stanford Unibertsitatean eta geroago New Yorkeko Columbia Unibertsitatean ikasi zuen 1930 eta 1932 bitartean Unibertsitate beraren beka bat jasoz. Espektroskopia eta Optika Fisikoa ikasi ondoren, herrialde horretan aplikatzen ziren teknika espektroskopikoak ekarri zituen Espainiara.
1932tik 1936ra Fisika eta Kimikako Institutu Nazionaleko (INFQ) Espektroskopia Ataleko ikertzaile izan zen Miguel Ángel Catalán zientzialari ospetsuaren taldean. INFQko Espektroskopia Ataleko kidea zen 1926ko otsailaren 1az geroztik. Molibdenoaren espektroaren azterketara dedikatu eta emaitzak Miguel Ángel Catalánekin argitaratu zituen 1933an. Merkurioaren aireko merkurioaren kontzentrazioa ere aztertu zuen. Almadén meategiak. , zeinetarako metodo espektroskopikoak abantailak zituen garai hartan ohikoak zirenen aldean. 1933tik 1934ra Puertollano Institutuan Fisika eta Kimikako irakaslea izan zen. UGTko Irakaskuntza Langileen Espainiako Federazioko (FETE) afiliatuta zegoen eta Unibertsitate Emakumeen Espainiako Elkarteko (AEMU) kidea zen.
1937an Alacanteko umezurztegi baten arduraduna zen eta Vassar kolegioan irakasteko eskaintza baztertu zuen, garai hartan Espainian beharrezkoagoa zela esanez.
Gerra zibilaren ostean Estatu Batuetara erbesteratu zen, non bere ibilbide profesionala aldatzera behartuta egon zen. Middlebury Collegen literaturan doktoretza egin zuen eta Vassar College-n, New York estatuan, espainiar literaturako irakaslea izan zen, 1968an erretiroa hartu zuen arte, Espainiara itzuli zen arte.
Kimikako praktikak Residencia de Señoritas[4] izeneko Egoitzako Laborategian hasi zituen. Egonaldi honetan María de Maeztu edota Sofía Novoa eta Margarita de Mayo Izarra bezalako beste egoiliar batzuekin harremanetan jarri zuen ondoren hauekin irakasle aritu zen Vassar Collegen.
Ikasketak luzatzea
Ikasketak Zabaltzeko Batzordearen babesarekin, Vassar Collegen egon zen 1929-1930 ikasturtean. Udako hilabeteak Stanfordeko Unibertsitatean eman zituen, Palo Alton, Kalifornian. A.E.B.ko ikasle hispanoen Batasun Federalaren aldeko batzordeko kontsul izendatu zuten. 1928-1929 eta 1929-1930 ikasturteei dagokien erakunde honen memorian jasotzen da Pilarrek unibertsitate horretan egindako egonaldiari buruzko txosten bat:
| « | ...indar elektroeragileko neurriak hartu zituen kalomelanozko elektrodoen, kin-hidronaren eta hidrogenoaren bidez. Indar elektroeragile horiei buruzko arazo bereziak eta PHaren kalkulua zehaztu zituen. Ikastaro honekin batera, Espektroskopiako batek jarraitu zuen, eta bertan, ahozko gaiez gain, laborategian lan egin zuen merkurio, nikel eta titanio espektroen lerroak ezagutu eta neurtzeko. Bigarren seihilekoan, titanioaren azterketa areagotu zuen laborategian, eta azterketa berezi bat egin zuen, a5 mailan amaitzen den hirukoa kontuan hartuta. Ahozko gaiak izan ziren hidrogenoaren xurgatze-espektroa eztabaidatzea, haren lerro berriak kontuan hartuta, eta ionizazio-potentzialak neurtzeko metodoak. | » |
Stanfordeko Unibertsitatean egindako egonaldiari dagokionez, jakinarazten da ez zela laborategiko lanik egon, baizik eta valentziako teoria elektronikoaren eta banda-espektroen kritikari buruzko gai idatziak aurkeztu zirela, eta horiek disoziazio-beroak zehazteko duten aplikazioari buruzkoak.
Espainiara itzultzean, espektroskopia eta optika fisikoari buruz eta AEBetan erabiltzen ziren teknikei buruz zituen ezagutzak erabakigarriak izan ziren Miguel Antonio Catalan Sañudok zuzentzen zuen Rocasolano Fisika eta Kimika Institutuan[5] sartzeko.
Madariaga Fisika eta Kimika Institutuak kontrataturiko 158 bekadun eta laguntzailen arteko 36 emakumeetako bat izan zen. Gehienak lanbide liberalak edo goi mailako tituluak zituzten gurasoen alabak ziren. Horietako bakarra, Jenara Vicenta Arnal Yarza, jornalari eta piano zaharberritzaile baten alaba zen. Amen lanbidea gehienetan «bere sexuari dagozkien» zereginak ziren. Heren bat inguru Institutu-Eskolako ikasle ohiak ziren. Bikain eta aparteko saria lortu zuten lizentziaturan
Catalán irakaslearen zuzendaritzapean, molibdenoaren arkua aztertu zuen. Gainera, 1933-34 ikasturtean, Pilar fisika eta kimika irakaslea izan zen Puertollanoko Bigarren Hezkuntzako Institutuan. Aldi berean, ikerketekin jarraitu zuen, Catalanek sinatutako txosten baten arabera:
| « | "Pilar de Madariaga Almadengo meatzeetako airean eta fabrika haietako labeetako tximinietako gasetan merkurio kantitate txikiak baloratzeaz arduratzen da. Metodo espektroskopikoak egungo metodoek baino sentikortasun eta azkartasun handiagoa izango du, beharbada…” | » |
Erbestea
Ikasketak Handitzeko Batzordearen garapen zientifiko eta akademikoaren esparruan zeuden beka eta pentsioen sistemaren bidez Estatu Batuetan trebatu ahal izan ziren eta Gerra zibilaren ondoren erbesteratu behar izan ziren irakasleetako bat izan zen Madariaga. 1941eko azaroaren 19ko Aginduak modu negatiboan ebatzi zuen arazketa-espedientea: Azken lanpostua Pérez Galdós Institutuan izan zuen, bertan ikastaro arduraduna izan zen Pilar de Madariaga irakaskuntzan aritzeko inhabilitatua geratu zen. Estatu Batuetara itzuli zen, zientzialari ikertzaile gisa ezagututako Vassar Collegera, eta han gaztelania eskolak emateko kontratatu zuten.[6]
Beste karrera bat egin behar izan zuen eta doktoregai gradua lortu zuen 1949an, bere doktore tesiarekin, “Las novelas de Azorín: Estudio de sus temas y técnica” gaiari buruz. 1968an erretiratu zen, irakaskuntza eta ikerketa utzi zituen, eta Espainiara itzuli zen. Madrilen hil zen 1995eko apirilaren 6an.[6]
Erreferentziak
- (Gaztelaniaz) Magallón Portolés, Carmen. (2011). «Químicas españolas en la Edad de Plata» Anales de Química de la RSEQ (1): 94–101. ISSN 1575-3417. (Noiz kontsultatua: 2024-01-23).
- (Gaztelaniaz) Frontera Zunzunegui, María Enriqueta. (2010). Notas sobre el itinerario formativo y académico de una científica española de la edad de plata: Pilar de Madariaga Rojo. (Noiz kontsultatua: 2024-01-23).
- (Gaztelaniaz) Bugallal, Isabel. (2015). «Una científica llamada Madariaga» La Opinión de A Coruña (Noiz kontsultatua: 2024-01-23).
- (Gaztelaniaz) Zulueta, Carmen de; Moreno, Alicia. (1993). Ni convento ni college: la Residencia de Señoritas. Publicaciones de la Residencia de Estudiantes ISBN 978-84-00-07356-5. (Noiz kontsultatua: 2024-01-23).
- (Gaztelaniaz) Instituto de Química-Física Blas Cabrera. 2023-07-17 (Noiz kontsultatua: 2024-01-24).
- (Gaztelaniaz) Poveda Sanz, María. (2014). «Mujeres y segunda enseñanza en Madrid (1931-1939). El personal docente femenino en los institutos de bachillerato» scholar.google.com (Noiz kontsultatua: 2024-01-24).
