Piarres Ibarrart

Piarres Ibarrart Jatsu Lapurdiko Ithurraldean sortu zen 1838ko otsailaren 15ean.[2] Ama ezkongabea izanik, abizena amarengandik jaso zuen, aita zenaren hatzik ere ezagutzen ez delarik. Zazpi urteko soldadugo luzea Montélimar hirian egin ostean, etxera itzuli eta zapatari jarri zen. 1867ko azaroaren 19an, Marianne Dorre lehengusinarekin ezkondu zen; alabaina, horretarako baimenik eskatu ez zuenez, hainbat urte iragan behar izan ziren egoera guztiz normaldu zen arte, elizaren barruan behinik behin.[3] Anna, Frantxoa eta Xanleon izeneko hiru haur izan zituzten, azken biak 21 eta 25 urterekin hilak.

Gazte-gaztetandik jardun zuen Bettiri-k bertsolari, etxekoen aitzinean lehenbizi eta auzokoentzat gero, bai plazetako oholtzeetan, bai tobera-munstra, galarrotsa edota gisa bereko ekitaldietan. Besteak beste, Etxahunekin eta Otsalderekin dematu zen bertsotan. Halako batean, Baigorriko gazteriak deituta, bertan egin zen tobera batean aritu zen koblari; zelatan ezkutuki zebilen Barnetxe erretoreak entzun eta Ibarrarten lanarekin arras gustaturik, elizako koruko kantari, hau da, txantre moduan Baigorrira etortzeko luzatu zion gonbita, Ibarrartek deblauki onartu zuena. Behin Baigorrira eginez gero, Ibarrartek ez zuen plazetan hartzara kantatu, Barnetxe apaizak hala eskaturik; harrezkero, bertsoak paperean pausatzen zituen olerkari bilakatu zen.[3]

Ibarrartek olerkiak aurkezteko berebiziko aukera hauta topatu zuen Arnaut Abadiak antolatu Lore Jokoetan. Lehenik, bertsoak kantatzeko biltoki ezin hobea suertatu zitzaion, eta behin baino gehiagotan saritu zioten bere lana ona; 1869an, Saran kantatu zuen Maria Luisa Ossorio emakume bertsolari azkaindarraren aurka, eta 1871n Sarako Martin Etxetorekin aritu zen. Ostera, idazle moduan aurkeztu zuen lehenbiziko lana 1869ko Kantuak Larrungo mendiari dugu. 1871n, berriz ere Saran eginiko festetan aurkeztu zuen bere olerki bat, Soldado ondoa; hurrengo urtean, ordea, epaimahaikoek ez zuten irabazlerik iragarri eta, Martin Gilbeau medikuak parte hartu zuten olerkariek haien idazkiak egunkarietara igortzeko eskakizunari men eginez, Ibarrartek bere Gerlako presunier bat Le Courrier de Bayonne eta L'impartial de Bayonne egunerokoetan agertarazi zuen:[3]

Edizio berean aurkeztu Itsu bat ez zuen argitara eman. 1875ean, Kantari bat aurkeztu zuen, eta 1878ko festetan Xinaurria eta xoria; sariztaturik gertatu ez zenez, 1879an Donostian eginiko festetan berraurkeztu zuen, ohorezko aipamena jaso eta Manterolak bere kantutegian argitara eman zuelarik. Urte berean, Elizondon eginiko Lore Jokoetan ohorezko aipamena jaso zuen Augustin Etxeberri saratarrarekin batera.[3] 1882ko Sarako lore jokoetan, haren Ikhazkin mendian saritu zuten, Larrondoberriren Alegia olerkiarekin batera:[3]

1884ko lehiaketan Uso saretan hatzemana aurkeztu zuen, lehenbiziko saria balio izan ziona:[3]

Etxarri-Aranatzen ospatu beharreko baina azken unean Sarara aldatu ziren 1885ekoetan, berriz, Laborari etxeko alaba aurkeztu zuen; 1886an, Urnietan, Betiri Itsasukoaren balentria; 1888an, Kanbon, Pilatus hiritarra; Maulen 1890eko irailaren 21ean eta 22an egin ziren festetan, Bildots ait'amez gabetua:[3]

Donibane Lohizunen 1892an ospaturikoetan, bigarren saria eskuratu zuen Itsua eta sastrea lanarekin:[3]

Uztaritzen 1893ko ospakizunetan lehenbiziko saria eman zioten Artzaintsa gazte baten bozkarioa lanarengatik:[3]

Hazparnen 1894an eginikoetan ohorezko aipamena jaso zuen Muthil zahar bat bere mahastian olerkiak:[3]

1894an Donibane-Lohizunen eginikoetan bigarren ohorezko aipamena jaso zuen Eskuara, eskualdunak eta heyen loriak lanarengatik. Beran, 1895ean, Madalen Sarako Martira aurkeztu zuen. Ezpeletan 1895eko irailaren 24an eginikoetan hirugarren saria eskuratu zuen Aita zuurra eta irur semeak olerkiarekin. Kanbon 1896ko abuztuan ospatu lore jokoetan lehenbiziko sariaren 50 libera eman zizkioten Aitatxi baten solasak bere ilobaso xumeari lanari esker:[3]

Baigorrin berrogeita lau urte eman ostean, Baionan zuen alabarengana joan zen eta, hantxe bi urte edo emanik, 1917ko maiatzaren 5ean zendu zen.

Jatsu jaioterriak eta Baigorrik Ibarrart-en oroitzapena atxiki nahi izan dute. Bertsularien Lagunak elkartearen proposamenez eta EKEren sostenguaz, Jatsuko auzapezak "Bettiri koblaria" omentzea erabaki zuen. Horiek horrela, herriko eskola publiko elebidunari Pierre Dibarrart izena jarri zitzaion 2008ko urriaren 25ean.[12]

Baigorriri dagokionez, Eskualtzaleen Biltzarrak oroitarria jarri zuen Gaineko karrikako etxe batean eta, 1982ko maiatzaren 2an, omenaldia antolatu zuten herriko elizan.[13]

Haren obra gehiena aldizkarietan argitaratu zen: Herria, Eskualduna, Euskal-Erria... 1948an, Piarres Lafittek Ibarrarten 18 olerki (899 bertso) bildu zituen Piarres Ibarrart'en Koblak izeneko bertso bilduman.[14] Olerki ezagun batzuk:

• Xinaurria eta xoria (1880)
• Ikhazkin mendian (1882; ohorezko aipamena)
• Uso saretan hatzemana (1884; lehen sariduna Saran)
• Mendigaineko Mariaren aithor-minak (1885)
• Betiri Itsasukoare balentria (1886)
• Pilatus Hiritarra eta Pierres-ttipi Menditarra (1888)
• Bildots aitamez gabetua (1890)
• Itsua eta sastrea (1892; bigarren sariduna Donibane Lohizunen)
• Artzaintsa gazte baten bozkarioak (1893; lehen sariduna Uztaritzen)
• Aitak eman zerautan
• Mitxelengo zubia
• Madalen Sarako martira (1895)
• Aitaso baten solasak bere ilobaso xumeari (1896; lehen sariduna)

• Joanes Otsalde
• Lore Jokoak

• Ibarrart, Piarres Koplak, klasikoak.armiarma.eus
• Piarres Ibarrart, Literaturaren zubitegia, zubitegia.armiarma.eus
• Bidador, Joxemiel Hiru zapatari bertsoegile, Euskaldunon Egunkaria, 2000ko martxoak 3; 2000ko martxoak 10, zubitegia.armiarma.eus
• (Gaztelaniaz) Ibarrart, Pierre d', euskomedia.org