Peli Romarategui

Gaztetatik, konpromiso soziala izan zuen ezaugarri. Langile zela, bizitza beste pertsonen zerbitzura jarri zuen. Ekintza Katolikoko Gaztedietan parte hartu zuen eta lagun talde bateko kide izan zen. Lagun horiekin heldu eta konpromiso erlijioso, sozial eta politikoak bizi izan zituen. Pertsona baztertuenen eta behartsuenen zerbitzura jarri ziren, ekintza-hausnarketa metodoaren bidez. Konpromiso horren ondorioz, lankideekin batera, zerbitzu-ekintza zehatzak egin zituen (gaixoak bisitatzea, janaria eta arropa ematea, etorkinentzako lana bilatzea eta haien umeentzako eskolak bilatzea...) Kultura, arte eta kirol-jardueretan ere parte hartzen zuten. Eta gogoetarako, prestakuntzarako eta ikasketarako tartea hartzen zuten.

1944tik aurrera euskal askatasunen alde borrokatzen zen bosketo-talde bateko kide izan zen, buruzagi batekin. Agintari frankisten erasoak jasan zituen, eta pare bat urte eman zituen kartzelan, Arabako Foru Aldundiak antolatutako Francisco de Vitoriaren omenezko ekitaldi batean hainbat ekintza egiteagatik, euskal herriaren zapalkuntza parte-hartzaile guztiei erakusteko. Kartzelan zegoela euskara ikasi zuen, marrazketa eskolak eman zituen, eta misiolari izateko erabakia hartu zuen. Euskal misiolari taldeko kide izan zen Ekuadorren 33 urtez.[2][3]

Ebanisteriarekiko zaletasuna transmititu zion aitak. Zuraren zaletasunak eraman zuen urte batzuk geroago, Ekuadorren zegoenean eta berrogei urte inguru zituenean, artea pertsona pobreekiko maitasuna bizitzeko modu gisa erabiltzera, arte horma-irudiak eginez.

Mosaikoan Maisua José Luis Iriondo izan zen, Los Ríosko (Ekuador) Leihoetako elizan lehen lanak egiteko oinarrizko teknikak eta zirriborroak eman zizkion aita frantziskotarra. Mosaiko lantegiak bisitatu zituen, eta hirurogeita bost urte igaro ondoren, Vatikanoko lantegietara iritsi zen teknika berriak aurkitzeko.

Hormigoizko egituraren gaineko beirateetan, maisua Antonio Pérez de San Román apaiz eta arkitektoa izan zen. Madrilen izan zen Atienza anaiekin, beirazko dalla-ekoizleekin. Beirateen teknika hobetu zuen, Bilboko Cañada anaien fabrikan zementuaren gaineko dallekin; haiek orientatu, lagundu eta lanerako materiala oparitu zioten.

Esmalte zeramikoak ikasteko, Sarrian (Bartzelona) izan zen, Valentina Segarra zeramikariaren etxean. Metal gaineko esmalteen teknika Bartzelonako Massana Eskolan ikasi zuen.

Guayaquilgo aldirietan, San Vicenteko eta Pedernalesko hondartzetan, Ekuadorreko El Oro eta Los Ríos lurraldeetan, argi- eta kolore-eraikuntzetan, biziaren oihartzuna eta askapenaren teologia nabarmentzen dira. Bere horma-irudietan, kristau-komunitateen errealitatea birsortzen du, haien argi-ilunak, pobreziaren erdian askatasun-ametsak sortzeko ahaleginean.

Egurrarekin, zeramikarekin, esmaltearekin, kobrearekin, beirarekin, mosaikoarekin, turkesarekin, koralarekin eta taguarekin lan egin du.

Euskal misioek Egoitza Santuak elizbarruti bati Elizaren Historian lehen aldiz eman zizkion misio-lurraldeetan proiektatu zituzten elizak, eskolak eta bestelako laguntza-zentroak eraikitzen laguntzea proposatu ziotenean, honako hau adierazi zioten: Lurralde haietako pobreei artista ospetsuen artelanak eskaintzeko ezintasunaren aurrean, zer gutxiago beren elizentzat duina den zerbait ematea eta egitea baino. Romarateguik Los Ríos, Tungurahua eta Manabin pazientzia eta arreta handiz egin zituen beirazko lanak eta mosaiko horiek artelanak dira gaur egun.

Bere obra ugarien artean Pedernaleseko Maria Laguntzailea Elizaren mosaikoa nabarmentzen da, 2016ko apirilaren 16ko lurrikarak suntsitu ondoren berreskuratua.[4][2][5] Pedernaleseko Elizan beiraz nabarmendutako beste obra bat ere badago: Kristoren beiratea, egunsentian edo ilunabarrean, bere koloreek oreka gorena hartzen dute, José María Muñoz marrazkilariaren eta Peli Romarategiren artelanari esker.[6][7][8]

Manabiko San Bizente elizan, Muñozek eta Romarateguik mosaiko eta bitrdiseinatu eta eskuz egiteko lanak ere partekatu zituzten.[9]

Beste erlijio sorkuntza batzuk Guayaquilgo aldirietako elizetan daude: Nuestra Señora del Cinto santutegia (Quito), Caráquezen badiako eliza edota, Cintoko Ama Birjinaren santutegia (Mena 2, Quito Sur).

Lojako Unibertsitate Tekniko Partikularrean mosaiko-horma-irudi bat egin zuen Ofizioak eta arteak gaiarekin, eta beste bat egin zuen Bahía de Caráquezen Artisauen Sindikatuan.

• 
  Ama Birjinari eta Pedernalesko nekazariei eskainitako mosaikoa, 1987
• 
  Bienaventurantzetako horma-irudia, San Vicente elizan, Manabi,
• 
  Lojako Unibertsitate Tekniko Partikularreko mosaikoa

1996. urtean inauguratu zen Abadiñoko (Bizkaia) Urkiolako Santutegiko aldare nagusiko mosaikoa, José María Muñozek diseinatua eta Romarateguik egina.[6] 170 m² hartzen ditu eta 850 000 pieza baino gehiago ditu, santutegian bertan eginak. Bi urte baino gehiago iraun zuen lanak. Santutegian bertan, Muñozek diseinatutako Urkiolako Santutegiko beirate batzuk ere eraiki zituen. Santutegiko sarrerako ateetako beirateak, santutegiaren edo beste ermita batzuen silueta erakusten dutenak. Sakristiaren eta kaperaren ondoan, bai eta koruaren gainean ere, inguruko berezko landaredia irudikatzen duten beirateak daude. Bertan zuhaitz eta landare espezie ezberdinak daude. Hormetako beirateak: hormetako irekidurak ixten dituzten beirate multzo batzuk daude. Alboetako hormen gainean lau beirate daude, lau elementuen (ura, airea, sua eta lurra) irudi banarekin. Astigarragako elizako beirateak eta Abaltzisketako elizakoak ere Romarategik eginak dira.[10]

Gasteizko San Antonio apaiz-egoitzarako mosaikoa ere egin zuen, edo Gasteizko LV. Kongresu Nazional Belenistaren kartela, 2017an.[11] Eta 100 urte hurbil dituela, obra txikiak egiten jarraitzen du, hala nola San Frantziskoko mosaikoa Arabako Elkarte Belenistarentzat, edo Santa Klara klaratarrentzat.[2]

Juan Ramon Etxebarriak honako liburua idatzi zuen Romarateguiren bizitzaz eta lanaz: Vida y obra artística del misionero vasco Peli Romarategui.[10]

• 
  Urkiolako santutegiari eta inguruko ermitei eskainitako beiratea - Muñoz eta Romarategi
• 
  Kristoren bizitzaren arbola eta urtaroak - Muñoz eta Romarategi
• 
  Inguruko landare tipikoei eskainitako beirateak - Muñoz eta Romarategi
• 
  Urkiolako santutegiko zurezko lanak