Paulo Freire

Paulo Reglus Neves Freire Recife (Pernambuco Hiria, Brasil) herrixkan jaio zen 1921. urtean. Bera bizi zen inguruko testuinguru soziala txirotasun handikoa izateak erabateko eragina du bere ideiak aurrera eramateko orduan. Recifeko herrian burutuko ditu oinarrizko ikasketa eta unibertsitate mailako formazioa (Zuzenbide Fakultatean).

1944. urtean Elza Maia Costa de Oliveirarekin ezkondu zen. Bere emaztea, Lehen Hezkuntzako irakaslea zen eta honek bultzatu zuen kulturaz eta hezkuntzaz arduratzera, pixkanaka alfabetatze programak (1963) garatzeari ekingo diolarik.

Paulo Freire, 1963.

Hezkuntzaren esperientzia, ordea, bertan behera geratu zen 1964ko Estatu militarraren kolpea dela eta. Ondorioz, 1964-1969 urte bitartean, Txilera erbesteratu zen.

1967an Freirek bere lehenengo liburua argitaratu zuen, "La educación como práctica de la libertad". Hurrengo urtean, 1968an, bere libururik agian ospetsuena "Pedagogía do oprimido" idatzi zuen, handik bi urtetara, 1970ean, ingelesez eta gaztelaniaz argitaratua.

1969an UNESCOko kide izendatu zuten, Harvard Unibertsitatean (AEBetan) eskolak emango zituelarik. 70eko hamarkadan Afrikako zenbait herrialderi aholkuak ematen ibili zen. Aldi berean, alfabetatze programak gauzatu zituen, zenbait lurraldetako berregituraketa nazionala bultzatu nahian.

1980an Sao Paulora itzuli eta 1986an bere emaztearen heriotzak eragin izugarria izan zuen berarengan. Lur jota utzi zuen, 1988an bere lagun mina den Nita Araujorekin ezkondu zen arte. Bera "Langileen Partiduak" sortzaileetariko bat izan zen, 1989an udal hauteskundeak irabazten dituenean. Momentu horretan, Freire Sao Paulo hiriko Hezkuntzako idazkari izendatu zuten, kargu horretan 1991ra arte egon zelarik.

1992-1997 bitartean Unibertsitatera itzuli eta "Doctor Honoris Causa" izendatu zuten. Bere konpromiso politiko eta sozialak urte horietako bere azken lanetan islatu ziren. Azkenik, 1997ko maiatzaren 2an hil egin zen.

Freireren teoriaren ardatza eraldaketa eta aldaketa sozialetan oinarritzen da[1][2]. Bere pedagogia ez da egokitzapenerako izango, eraldakuntzarako baizik, bere pentsamenduak muga ugari gaindituko dituelarik.

Zapalduen pedagogia[3] garatuz ikasketa dialogikoa praktikara eramango du, bitarteko bezala alfabetzatzea erabiliko duelarik. "Zapalduen Pedagogia" hori heziketa popularraren bidez gauzatuko da, populuari zuzendua baitago. Freirek populuarekin lan handia egingo du eta batik bat, helduen alfabetatzean buru-belarri sartuta ibiliko da.

Freireren pentsamendua eta hezkuntza-ekintza heziketa askatasunaren praktika dela onartzetik abiatzen dira, "gizaki bukatugabea" dutelarik oinarri. Gizakiok izaki garen neurrian, ikasten gaude eta etengabeko ikaskuntza horrek egiten du gizakia bukatugabea. Bukagabetasun horrek, beti eraldatzeko zerbait badagoela adierazten du. Modu horretan, ikastea eraikitzea eta berreraikitzea aldatzeko konstatatzea izango da.

Ezin da esan hezkuntzako arazoa egiteko pedagogikoa soilik denik, egiteko politikoa ere bada. Eta, Freirek aipatzen duen bezala, zergatik da egiteko politikoa ere errealitatearen eraldaketa? Ez hain zuzen ere aberatsak gero eta aberatsagoak izateko, baizik eta itzalpean aurkitzen diren kulturen egoera hobetzeko, eta maila berean, aldatzeko. Beraz, Freirek "Autonomiaren Pedagogia" deritzon lanean azalduko duen bezala, ezagutza kritikoa, praxis politiko eta kultural horretan zentratua egongo da.

“Autonomiaren pedagogia”-n hezkuntza mailako eraldatze prozesu horretan murgiltzerako orduan, lehenengo urratsa errealitatea ezagutzea izango da. Gizakiak bere munduaz kontziente izan behar du, bere kontzientzia ekintza-hausnarketak prozesuaren barnean egon behar duelarik, kontzientziazio horrek ahalbidetuko baitu errealitatearen eraldaketa.

"Autonomiaren Pedagogia" horrek hiru printzipio nagusi izango ditu: "irakastea ez da ezagutzak transferitzea", "ez dago irakaskuntzarik diszentziarik gabe" eta "irakastea giza-berezitasun bat da".

Gaur egun, metodo zientifikoan oinarriturik dagoen pedagogia egin nahi duten munduko egileen artean, behar bada, gehien aipatzen den egile "klasikoa" Paulo Freire izango da. Bere ekarpenak ez dira teoria hutsa. Teoria horien aplikazioak, hamaika aldiz frogatu dira, emaitza akademiko onak edo oso onak dakartza ikasle guztientzat.

Ikas komunitateak deritzon eskola antolakuntza sisteman Paulo Freire da pedagogoen artean itzala handiena duena.

Pedagogia kritikoa gaur egun pedagogiaren bide berria da, eta horietako bi alderdiek gonbidatuta daude egungo esperientzia sozialen kontzientziazioan oinarritutako gizartea eraikitzeko, ikasgeletan zuzenean eta zeharka eragiten dutenak. Freirek esan zuen herrialde bakoitzeko hezkuntza prozesua politikoa dela. Pertsona bakoitzak politika egiten du edozein tokitatik eta gelak ezin dute prozesu horri axolarik ez eman; hezkuntzako kritikari honen ustez, jakintza eraiki behar da, bi pertsonen errealitate desberdinak kontuan hartuz, ikaslearena eta irakaslearena.

Irakaslea izan behar da bere ikastunei, gizartean eta garatzen ari diren ikaskuntza prozesuan pentsatzea egingo dien izakia, ikasgelara eramaten dituzten aurreko ezagutzetatik eraiki behar dute, errealitate sozialen adierazgarri ikusgai eta fidagarria denez geroztik. Bere aldetik, ikasleak ikasketa politikoa izan behar du irakaslearen eta beste ikaskideen arteko harremana ikasgelan barneratzeko, gizarteko izaki pasiboak izatetik gizarteko izaki aktiboak izatera pasatzeko, kritikoki eta gizartean bera pentsatzen duen gizartean pentsatzeko. Ikasgelaren barruan dagoen pentsamendu kritikoa, ezin dute izakia negatiboa izatera eraman, aitzitik, negatibismoa pentsamendu kritikotik erabat urrun egon behar da.

Alfabetatze kritikoa, alfabetatze askatzailea ere deitzen dena, Freireren pentsamendu pedagogikoa da, baita helduen alfabetatze-proposamena ere, 1960ko hamarkadaren hasieran Brasilen alfabetatze-programa nagusiak inspiratu zituena.

Freirek alfabetizazio proposamena egin zuen, oinarrizko printzipioa ikaslea ikaskuntzaren subjektu gisa hartzera eramatea izanik, trebeak eta arduratsuak izateko. Prozesu honetan zehar, ikasleak ikuspegi kritikoa garatzen du eta aldaketa produkzioaren agente bihurtu ahal izango da, eskolan nagusi den kulturaren erreprodukzio ereduaren aurka.

Irakurketa ekintza egitearen hausnarketan, Freirek bere haurtzaroan irakurtzen ikasi zuen lehen gauza bere berehalako mundua izan zen, eta nahiz eta txikia izan, esperientzia zentzumen ugari eskaintzen zuen. Soinuak, usainak, koloreak eta testurak; "testuak", "hitzak" eta "letrak" testuinguru honetan adierazten ditu.

1980. hamarkadan, Freirek, Macedo-rekin batera, alfabetatze tradizionalaren ikuspegi desberdinak aztertu zituen eta Afrikako kolonia portugesetako alfabetatze kanpainen esparruan alfabetatze askatzailea proposatu zuen. Azterketa honek irakurketa eta idazketa soilak deskodetzeko teknikak bezalako eredu tradizionalen akatsak erakusten ditu. Era berean, planteamendu horiek ikasleen kultur ondarea alde batera utzi gabe uzten dute, haien ahotsa isilarazten duena.

Freire eta Macedo, hizkuntzen garrantzia azpimarratzen dute alfabetizazioan eta ikasgelatik kanpoko hizkuntzen barneko praktiketan. Horretarako, beharrezkoa da ikaslearekin elkarrizketa bat ezartzea eta ez bakarrik irakaslea ikaslearen aurrean hitz egitea.

Paulo Freirek Pedagogia do oprimido[4] liburuan kritikatu egiten du ikasleak ezagutza jarriko den ontzi moduan erabiltzen duen hezkuntza. Hezkuntza mota honi pedagogia tradizionala deitu zion. Horrela, hezitzailea ezagutzaren jabe bakarra da eta bera izango da ikasleei ezagutzak transmitituko dituena, beraz, subjektu pasiboan bihurtzen dira eta, hortaz, subjektu zapalduetan. Komunikatu beharrean, hezitzaileak adierazpenak egiten ditu, pazientziaz jaso, memorizatu eta errepikatzeko.

Freirek uste du banku-hezkuntzak bizi garen munduaren ikuspegi kritikoa duen hezkuntza bat izatera pasatu behar dela, errealitatearen eta ikasleen askapenaren kontzientzia ez dutelako, baizik eta soilik klase dominante edo zapaltzaileena.

Pedagogo honek egin zuen beste proposamen bat galderaren pedagogia da, bere liburuan[4] planteatzen du Sokratesek maieutikarekin proposatzen zuenaren antzeko metodologia bat. Pedagogia hori galderen bidez ezagutza sortzean oinarritzen da, ikasleek nahiz irakasleak galderetatik ikasteko eta elkar aberasteko aukera izan dezaten. Irakasleak, galderen bidez, elkarrizketa eta kritizismoa sortzen du.

Freireren ustez, jakintzaren abiapuntua jakin-mina da, eta galderek jakingura sustatzen dute, esploratzeko gogoa. Egia bakartzat jotzen diren erantzunak blokeo bat dira hezkuntza-aurrerapenerako, eta, horregatik, pedagogo honek funtsezkotzat jotzen zuen eskola-eremuan galderak egiten irakastea eta erantzun bakar bat bilatzean ez zentratzea, baizik eta bilaketa-prozesua benetan hezigarritzat jotzea, erroreetatik ikasten dela ahaztu gabe.

Stockholmeko eskultura, non Paulo Freire (ezkerretik hasita, bigarrena) beste garaikide batzuen artean ageri den.

Hezitzaile gisa munduko aintzatespen asko jaso zituen. Besteak beste, 2013an, hezitzailearen jaiotzaren 92. urteurreneko ospakizunean, Paulo Freireren lehen estatua inauguratu zuten, Adalberto Da Hora bere lagun pertsonala egindako bere jaioterrian, Recife. Mundu osoko 700 hezitzaile baino gehiagok Brasilen bildu ziren, II. Topaketa Latinoamerikako Pedagogiaren Mugimendurako bidean, Hezkuntzaren Nazioarteko sindikatuen federazioak antolatuta.

• (Gaztelaniaz) La educación como práctica de la libertad[5] Introducción Francis C. Weffort. Río de Janeiro: Paz e Terra, (19 ª ed, 1989, 150 p.), (1967).
• (Gaztelaniaz) Pedagogía del oprimido[6][3]. Nueva York: Herder y Herder, 1970. (Jatorrizko eskuizkribua (Portugesez) 1968). Publicado con el prefacio de Ernani Maria Fiori. Río de Janeiro, Continuum, 218 p. (1970).
• (Gaztelaniaz) La alfabetización y la conciencia. Porto Alegre: Editora Emma. (1963).
• (Gaztelaniaz) La importancia de leer y el proceso de liberación. 1984. (2004: 16. edizioa). Siglo XXI editores. (Itzul: Stella Mastrangelo).
• (Gaztelaniaz) Pedagogía de la esperanza: un reencuentro con la Pedagogía del oprimido[7]. Río de Janeiro: Paz e Terra, 245 p. (1992).
• (Gaztelaniaz) Cartas a quien pretende enseñar.[8] 1993. (2010). Siglo XXI editores. (Itzul: Stella Mastrangelo).
• (Gaztelaniaz) La escuela se llama vida. Sao Paulo: Ática, 1985; 8. Edición. (1994).
• (Gaztelaniaz) A la sombra de esta manguera. Sao Paulo: Ojo de Agua, 120 p. (1995).

1. (Gaztelaniaz) "La Importancia del Acto de Leer", La Importancia de Leer y El Proceso de Liberación (1999). Editorial Siglo XXI. Buenos Aires
2. (Gaztelaniaz) La Alfabetización y La Pedagogía Crítica, Alfabetización, Lectura de la palabra y lectura de la realidad (1989). Editorial PAIDOS IBERICA. Rio de Janeiro
3. (Gaztelaniaz) «Paulo Freire revive en homenaje de educadores latinoamericanos».

• (Gaztelaniaz) Flecha, R; Puigvert, L. "Aportaciones de Paulo Freire a la educación y a las ciencias sociales. Documentación social". Revista de estudios sociales y de Sociología aplicada. Educación y transformación social. Nº110, pp. 81-93. Madril. Cáritas. 1998.

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Paulo Freire

• (Portugesez) Paulo Freireri buruzko webgunea
• (Portugesez) Aipuak. Paulo Freirek idatzita utzitako esaldi batzuk
• (Ingelesez) Aipuak. Paulo Freirek idatzita utzitako esaldi batzuk