Patagonia

Patagonia[1] Hego Amerikako eskualde zabala da, Argentina eta Txileko hegoaldean dagoena. 1.060.631 kilometro koadroko eremua hartzen du, eta 2017an 2,7 milioi biztanle inguru zituen. Neuquén da hiri nagusia (345.097 biztanle).

Patagonia
Motaeskualde geografiko
Geografia
Map
Koordenatuak41°48′37″S 68°54′23″W
Estatu burujabe Argentina

Geografia

Mugak

Argentinako Colorado ibaia eta Txileko Los Lagos eskualdea, Ande mendiak amaitzen diren lekuan, hartzen dira Patagoniaren iparraldeko mugatzat; hegoaldeko muga Magallanes itsasartea da, Suaren Lurraldetik banatzen duena.

Erliebea

Patagoniako Andeak iparraldetik hegoaldeko muturreraino hedatzen dira, eskualdea bi partetan banatzen du: mendebaldean, Txileko alde estu menditsua dago, Ozeano Barearen ertzeraino hedatzen dena; ekialdean, berriz, Argentinako eremu zabala dago, mendilerrotik Ozeano Atlantikoaren kostalderaino hedatzen dena. Domuyo sumendia (4.709 metro) da Patagoniako Andeetako gailurrik gorena. Hego Patagonian daude Fitz Roy (3.375 metro), Cerro Torre (3.128 metro) eta Torres del Paine (2.500 metro) izen handiko gailurrak. Hego Patagoniako izotz-zelaian, hego latitudeko 48°tik behera, izotz eremu eta glaziar handiak daude; klima hotza eta hezea da.

Ozeano Bareko itsasertzak sartu-irten ugari ditu, eta fiordoz eta uharte txikiz beteta dago. Argentinako Patagonia laua da; oso ugariak dira goi-ordoki zabalak, eta mendiak txikiak dira (1.000 metroko garaiera, batez beste). Haran eta ibai ugari daude eta horiek ekialdetik mendebaldera ebakitzen dituzte goi ordokiak. Goi-ordokietan estepako zuhaixka motak hazten dira, batez ere, eta hegoaldean belardia da nagusi.

Hidrografia
Nahuel Huapi aintzira

Colorado (1.114 kilometro luze), Río Negro (1.135 kilometro) eta Santa Cruz (477 kilometro) dira Patagoniako ibai nagusiak; hiruek Ozeano Atlantikoan dute ahoa. Aintzira nagusiak hauek dira:

Fauna

Historia
Eskuen leizea, Santa Cruz, Argentina, K. a. 7300. urteko labar pinturak

Espainiarrak iritsi baino lehen tehueltxe eta gemake indiar herriak bizi ziren. Fernando Magallaes 1520an heldu zen Patagoniako kostaldera. XVI. mendean ahalegin bat baino gehiago egin zen Patagonia konkistatzeko, baina guztiek huts egin zuten. XVII. mendean jesuitak sartu ziren, lurralde hura kristatutzera; baina 1767an Jesusen Lagundia Espainiatik kanpo egotzi baitzuten, Patagonian haiek eraiki zituzten egiturak ere galdu ziren.

XVIII. mendearen bukaeran Karlos III.ak kolonoak bidali zituen, eta lehen herriak eraiki ziren. Mende hartan bertan balea arrantzak garrantzi handia hartu zuen eta lantegiak eraiki ziren balearen gaiak lantzeko. Nolanahi ere, Patagonia ez zen guztiz kolonizatu 1879. urtea arte; urte hartan Argentinako Gerrako ministroak, Julio Argentino Rocak bertako indiar ibiltariak menderatu eta suntsitu egin baitzituen. Handik aurrera, ekialdeko Patagonia Argentinako lurraldea izan zen eta kolono berriak, horien artean galestar asko, sartu ziren.

Banaketa administratiboa

Biztanleria

Patagonian 2,7 milioi pertsona inguru bizi dira. Biztanleriaren dentsitatea oso txikia da, kilometro koadroko hiru biztanle baino gutxiago. Herriak oso sakabanatuak daude barrualdean; herri handienak eta hiriak kostaldean daude.

Hiri handienak
Comodoro Rivadavia
Punta Arenas
Hiria Biztanleria Probintzia / Eskualdea Herrialdea
1. Neuquén 345.097 (metropoli eremua) Neuquén  Argentina
2. Comodoro Rivadavia 173.300 Chubut  Argentina
3. Punta Arenas 116.005 Magallanes  Txile
4. San Carlos de Bariloche 108.250[2] Río Negro  Argentina
5. Trelew 99.201 Chubut  Argentina
6. Río Gallegos 97.742 Santa Cruz  Argentina
7. General Roca 85.883 Río Negro  Argentina
8. Río Grande 67.038 Suaren Lurraldea  Argentina
9. Cipolletti 79.097 Río Negro  Argentina
10. Puerto Madryn 80.101 Chubut  Argentina
11. Ushuaia 56.956 Suaren Lurraldea  Argentina
12. Coyhaique 50.041 Aysén  Txile
13. Viedma 52.704 Río Negro  Argentina
14. Esquel 39.848 Chubut  Argentina

Ekonomia

Arrantza eta, batez ere, artzaintza (artilea) izan dira ekonomia jarduera nagusiak, baina petrolioa eta gas naturala ere ateratzen dira. Turismoak gero eta garrantzi handiagoa du.

Kultura

Hizkuntzak

Gaztelania da hizkuntza nagusia. Hala ere, eremu urriko hizkuntza batzukere mintzatzen dira: mapudunguna (Neuquén, Río Negro, Chubut eta Los Lagosen bereziki) eta galesa (Chubuten).

Erreferentziak
  1. Euskaltzaindia. (2012-05-25). 170. araua: Amerikako toponimia. .
  2. Aseguran que en Bariloche viven 30 mil personas más que las censadas. laangosturadigital.com.ar (Noiz kontsultatua: 2014-10-25).

Ikus, gainera

Kanpo estekak
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.