Pantxoa eta Peio

Peio Ospital eta Pantxoa Carrere urte berean jaio ziren, 1948an, Ezpeletan (Lapurdi) eta Azkainen (Lapurdi), hurrenez hurren. Baionako Maitrise Episcopale ikastetxean ezagutu zuten elkar. Apezetxe horretan ikasi zuten kantuz, bereziki gregoriar kantua abesten, baita pianoa jotzen ere. 60ko hamarkadan, Mixel Labegerieren kantak ezagutu eta horiek abesten hasi ziren. Seminarioan ezagututako Manex Pagola eta Beñat Sarasolarekin ere hasi ziren kantatzen Baionako ostatu batean, igande arratsaldez. Garai hartan Pantxoa gitarra jotzen hasi zen. Bikotea urte haietan sortu zen Amaia Kultur Taldeko partaide izan zen.

1968. urtean, Uztaritzen (Lapurdi), bikotearen ibilbidean garrantzi handia izango zuen pertsona bat ezagutu zuten: Telesforo Monzon. Bergararrak Pantxoa eta Peio abesten entzun eta liluratuta gelditu zen. Hurrengo urtean, hainbat kanta eskaini zien, haien artean "Itziarren semea" ospetsua. Peio Ospitalek gogoan du nolakoa izan zen elkar ezagutzea: "Amaia kultur taldeak hainbat ekimen antolatzen zituen, horien artean, kultur asteak. Kantatzeko eskatu ziguten, eta horrela ezagutu genuen Telesforo Monzon. Bera mintzaldi bat ematera jina zen, eta ondotik gu entzun gintuen. Gure ahotsak maite zituela adierazi zigun. 1969an ikustera jin zitzaigun, eta eskaini zigun lehen kantua "Itziarren semea" izan zen. Francoren garaiak ziren, eta askatasun egarri izugarria zegoen Euskal Herrian. Kantaldiak ziren Euskal Herriaren aitortza kolektiboa egiteko eremu bakarra".[1]

"Itziarren semea"-rekin eta Manex Pagolak idatzitako beste hiru kanturekin ("Eñaut Bidegorri", "Jo bezate ezkilek" eta "Ttakulin") osatu zuen bikoteak lehen disko txikia (Diapason, 1969). Urte berean egin zuen bikoteak lehen kantaldia, Uztaritzen bertan. Ipar Euskal Herrian kantaldiak oraindik ez zeuden errotuta, baina sortzen ari zen belaunaldi musikal berri bat: Etxamendi eta Larralde, Beñat Sarasola eta Joanes Borda (Guk)...

Hego Euskal Herrian, Monzonen herrian abestu zuten lehen aldiz, Bergaran (Gipuzkoa), 1971n. "Harriturik egon ginen hango jendea ikustearekin. Jendea milaka, hemen hogeita hamar, edo ehun jenderen aitzinean arteko usaia bakarrik genuelarik. Francoren denboran zen eta nola jendeak ez zuen elgarrataratzeko okasionerik, kantalditara etortzen zen eta giro berezi bat sortzen zen hor, kasik "mitin bat bilakatuz batzuetan".[2] Ordurako, Beñat Sarasola eta Joanes Bordarekin partekatutako singlea grabatua zuen bikoteak. Monzonen adiskide Angel Arregiren etxean egin zuen, Donibane Lohizunen, Iñaki Beobidek eramandako grabagailuarekin. Arregik berak sorturiko Diskola zigiluaren lehen argitalpena izan zen, eta bertan agertu zen lehen aldiz "Lepoan hartu ta segi aurrera" kantu mitikoa. Hurrengo urtean bigarren disko txikia grabatu zuten, lehenengoa bezala Monzonen eta Manex Pagolaren kantuez osaturik.

Franco hil bitartean arazo ugari izan zuten Pantxoak eta Peiok Hego Euskal Herrian abesteko, debeku ugari jasan behar izan baitzuten. Gitarra eta ahotsak aski izan zituen bikoteak orduko euskal gizarteak zituen kezka nagusiak islatzeko, betiere engaiamendu politiko garbi batez.

Zazpiribai kantu-ikuskizunerako bildu ziren Ipar-Hego euskal herrietako hainbat abeslari, 1972an, Ez Dok Amairu desegitean. Parte hartzaileak: Ugutz Robles-Aranguiz, Patxika Erramuzpe, Peio Ospital, Pantxoa Carrere, Iñaki Urtizberea (txistularia eta txirularia), Lourdes Iriondo, Xabier Lete, Benito Lertxundi eta Manex Pagola.

1975ean, lehen disko luzea argitaratu zuten: Peio Ospital eta Pantxoa Carrere (Elkar). Egundoko arrakasta izan zuen, eta mugarria izan zen euskal kantagintzan. Bertan zeuden orduz geroztik klasiko bihurtu diren kantuetako batzuk: "Itziarren semea", "Batasuna", "Lepoan hartu", "Aita kartzelan duzu"...

Hurrengo urteetan Euskal Herri osoan aritu ziren kantari, besteak beste 1978ko Bai Euskarari jaialdi gogoangarrian, non izen bereko abestia jo zuten. Horrez gain, hainbat disko kaleratu zituzten: Peio/Pantxoa (Herri Gogoa-Edigsa, 1975) Euskalduna naiz eta maite dut herria (Elkar, 1977), Bakezko besarkada batean (Elkar, 1981) eta Eguzkiaren musu (Elkar, 1990).

1991n, geldialdi bat egin zuen bikoteak ordura arteko ibilbidean; atzera begira jarri zen, eta bere kantu ezagunenak moldaketa berriz horniturik grabatu zituen: 1969-1991 (Elkar, 1991). 1997ra arte iraun zen isiltasun garaiak.

Urte hartan Oles ta oles (Elkar, 1997) argitaratu zuten, Ikastolen Elkartearekin eta Labayru elkartearekin egindako proiektu baten fruitua. Eguberriekin lotutako herri abestiak bildu zituzten disko horretan. Lan hori argitaratzearekin batera, berriro itzuli ziren plazetara, erritmo lasaiagoan.

2002an, Lapurtar koblariak (Elkar) argitaratu zuten, sorterriko lurraldeari egindako omenaldia. Lan horretan, hainbat olerkariren letrak musikatu zituzten: Manex Pagola, Martin Arrupe, Piarres Lafitte, Jose Mendiage. Alderdi musikalean, berriz, hainbat laguntzaile izan zituzten, horien artean Joseba Tapia, Caroline Philips eta Mixel Ducau.

2006. urtean Lurra eta maitasuna (Elkar) argitaratu zuten, izenburuak argi adierazten duen moduan bi gai horien inguruko eratutako lana. Hainbat herri-kanturekin batera, besteak beste Etxahun-Iruri, Jean Louis Davant eta Manex Pagolaren hitzak baliatu zituzten.

40 urteko ibilbidea ospatzeko, zuzeneko diskoa grabatu zuten 2009ko irailaren 11n, Tolosako Leidor antzokian. Beste bat (Agorila, 2009) izeneko lan horretan, bere kanturik ezagunenak jaso ditu bikoteak, baita abesti berri bat ere,"Irria". Bada beste sorpresa bat ere, Laura Latienda abeslari gazteak jartzen baitio ahotsa "Iduzki denean" kantu herrikoiari.

• Itziarren semea (1969, Mende Berri), disko txikia.
• Ez dut saldu arima (1970, Dizkola), disko txikia.
• Aita kartzelan duzu (1971, Goiztiri), disko txikia.
• Peio / Pantxoa (1975, Herri Gogoa)
• Peio Ospital eta Pantxoa Carrere (1975, Elkar)
• Euskalduna naiz eta maite dut herria (1978, Elkar)
• Bai Euskarari (1980, Elkar)
• Bakezko besarkada batean (1985, Elkar)
• Eguzkiaren musu (1990, Elkar)
• 1969-1991 (1991, Elkar)
• Oles ta oles (1997, Elkar)
• Lapurtar koblariak (2002, Elkar)
• Lurra eta maitasuna (2006, Elkar)
• Beste Bat (2006, Agorila)

• Ortziken (1976, Elkar)
• Bai euskarari (1978, Euskaltzaindia)
• Zatoz, Izpiritua! Euskal elizaren tradizio berritua (2006.com, Elkar)

• Edukiaren zati bat «Pantxoa eta Peio» artikulutik hartua da. Artikulu hark Gontzal Agote Eskisabel du egile, eta Creative Commons Aitortu-Partekatu Berdin 3.0 lizentziarekin argitaratu da Badok euskal kantagintzaren atarian.

• Euskal Musika garaikidea

• Euskalduna naiz eta maite dut herria.... Anaitasuna, 378. zenbakia. (Disko iruzkinak) (1979-03-01)
• Pantxo eta Peioren abestiak Musikazblai.com
• "Gurea kantatzeko plazera da". Argia. (Elkarrizketak) (2009-04-27)
• Euskarak elizkizunetan duen tokia eztabaidagai bizi-bizia da. Berria. (Elkarrizketak) (Joanes Etxebarria, 2013-06-02)