Oviedo

Oviedo; Oviedo; Uviéu
	Asturiasko kontzejua
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Espainia
Autonomia	Asturiasko Printzerria
Probintzia	Province of Asturias
Alkatea	Alfredo Canteli (en)
Izen ofiziala	Oviedo
Jatorrizko izena	Oviedo; Uviéu
Posta kodea	33001–33013
INEk ezarritako kodea	33044
Herriburua	Oviedo
Geografia
Koordenatuak	43°21′45″N 5°51′01″W
Azalera	186.65 km²
Altuera	232 m
Mugakideak	Grado, Llanera, Siero, Les Regueres, Llangréu, Mieres, Ribera de Arriba eta Santo Adriano
Demografia
Biztanleria	217.584 (2023); 2.417 (2022)
Dentsitatea	1.165,73 bizt/km²
Etxebizitzak	97.821
Informazio gehigarria
Ordu eremua	UTC+01:00
Hiri senidetuak	Valparaíso, Maranello, Bochum, Buenos Aires, Clermont-Ferrand, Tampa, Jersey City, Torrevieja, Hangzhou, Coyanza, Móstoles, Veracruz, Santiago de Compostela, Santa Clara, Zamora, Viseu, Sintra, Santander, Torrelavega, Fujaira eta Holon
Matrikula	O
	oviedo.es

Oviedo[1] (asturieraz Uviéu eta ofizialki Oviedo/Uviéu) Asturiasko Printzerriko (Espainia) eta izen bereko eskualdearen hiriburua da. Udalerriak 220.074 biztanle zituen 2007ean, eta hiriak 214.883.

Negozioen eta merkataritzaren hiriburua da, Oviedoko elizbarrutiko egoitza eta Asturiasko gune administratibo eta unibertsitarioa.

Klima

Datu klimatikoak (Oviedo)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	11.7	12.8	14.4	14.9	17.6	20.3	22.4	22.8	21.7	18.1	14.6	12.5	17.0
Batez besteko tenperatura (ºC)	8.0	8.8	10.0	10.6	13.3	16.1	18.3	18.7	17.3	14.0	10.8	9.0	12.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	4.2	4.8	5.6	6.3	9.1	11.9	14.1	14.5	12.9	10.0	7.1	5.5	8.8
Pilatutako prezipitazioa (mm)	85	85	82	109	94	53	52	55	64	98	101	96	973
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	10	11	11	13	12	8	8	8	8	11	11	11	122
Eguzki orduak	117	117	147	152	158	168	174	171	154	134	114	105	1711
Iturria: AEMET[2]

VIII. mendean Fruela I.a asturiar erregeak Oviedo sortu zuen. Alfontso II.ak hiri hau Asturiasko Erresumaren hiriburutzat hartu zuen data ezezagunean, baina 812. urtea baino lehen edozein modutan. Halaber, gotzain-hiri eta gotorleku bihurtu zuen, eta jauregi, eliza eta bestelako eraikinak eman zizkion. Hiria babesten zuen harresiak, gaur egun ia erabat desagertuta, zirkulu itxura zeukan eta muinoari egokitzen zitzaion. 11 hektareako azalera zeukan eta barne 6.000 pertsona inguru babesten zuen 3 auzotan banaturik: "La Villa", eraikinik zaharrenak barne hartzen zituena; "Cimadevilla", merkataritza eta erromesaldiekin lotua eta azkenik "Socastiello".

Oviedoko katedral gotikoa

IX. mendean, Ramiro I.aren erregealdian, Santa María del Naranco eta San Miguel de Lillo eraiki zituzten, gaur egungo monumentu famatuak direnak.
X. mendean, Errekonkistaren garaian, León hiriburu bilakatu zen. Hala ere, 1075. urtean Alfontso VI.a Gaztelakoak Oviedori garrantzia berreskuratu zion gaur egungo katedralaren ondoan dagoen Areto Santuan erlikiak eta harribitxiak direla-eta.
1388an Joanes I.a Gaztelakoak Asturiasko Printzerria sortu eta Oviedo hiriburu izendatu zuen.

1521ean sute batek hiria suntsitu zuen eta horren ondorioz kaleen egitura aldatu behar izan zuten.
XVIII. mendean kultura mugimendua handia zen, eta bertan nabarmentzekoa da Benito Jerónimo Feijoo. Halaber, "Sociedad Económica de Amigos del País" elkartea eta Oviedoko Unibertsitatea sortu zituzten. Orduan 8.000 pertsona bizi ziren gutxi gora-behera, hiriaren zabalkundeari esker.

1850etik aurrera hiriak garapen industrial handia bereganatu zuen, bai eta meategietatik eta itsas portuetatik etorritako ondasunak kudeatzeko gune bihurtu ere. Komertzioak aurrerago hartu zuen indarra, XX. mendearen lehenengo zatian, eta Uria kalean kontzentratu zen bereziki. Garraiobideak ere asko garatu ziren, trenbide eta autobusak alegia.
Asturiasko Iraultza delakoaren garaian Areto Santua dinamitatu egin zuten, 1934an, eta beste hainbat eraikin historiko kaltetuta gelditu ziren. Francoren kolpearen ostean, Aranda koronelaren eskuetan gelditu zen hiria, Espainiako iparraldean frankisten menpe hasieratik egon zen bakarra, 90 eguneko setioa pairatu zuen arren.
1981etik Oviedon ematen dituzte Asturiasko Printzearen Sariak, Campoamor antzokian zehazki. 1991tik bestela Gabino de Lorenzo (PP) alkatea dabil boterean.

Areto Santua, katedralari atxikitako IX. mendeko eraikina.
Santa María del Naranco eta San Miguel de Lillo, hiriaren inguruetan dauden arkitektura asturiarreko elizak.
Campoamor antzokia.
Printzerriaren Batzar Orokorra.
"Casa de la Rúa" (XV. mendekoa).
Fontán enparantza.
Arma fabrika.
Gas fabrika.

Oviedo 30 parrokiek osatzen dute eta gaur egun biztanleriaren %80 hiriaren erdigunean bizi da:

Iturria: Instituto Nacional de Estadística de España

Real Oviedo hiriko futbol talde nagusia da, 1926an sortua eta 2001 arte tarteka Espainiako futbol ligako lehen mailan ibilitakoa, guztira 38 denboralditan. Urte hartan krisialdi ekonomikoak jota taldearen gainbehera hasi zen. Gaur egun Bigarren B mailan dabil.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.