Otsailaren 13
Otsailaren 13a gregoriotar egutegiaren urteko berrogeita laugarren eguna da. 321 egun falta dira urtea amaitzeko, 322 egun bisurteetan.
|
|
|
.jpg.webp)
.jpg.webp)
.jpg.webp)
Gertaerak
Euskal Herria
- 1981 – Joxe Arregi Izagirre pairatutako torturen ondorioz hil zen.
Mundua
- 1565 – Miguel Lopez Legazpi konkistatzailea Filipinetara iritsi zen eta uharteak "deskubritu" zituela aldarrikatu zuen.
- 1668 – Espainiak Portugalen independentzia onartu zuen.
- 1931 – New Delhi Indiako hiriburu bihurtu zen.
- 1945 – Bigarren Mundu Gerran, Dresdenen aurkako airetiko erasoa hasi zen.
- 1980 – Frantziak lehen saiakuntza nuklearra egin zuen Aljeriako Saharan.
- 2001 – Richter eskalan 6,6 graduko indarra izan zuen lurrikara El Salvadorren. 400 hildako.
- 2008 – Imad Mughaniyah Libanoko Hizbulako liderra hil zuten bonbaz Damaskon.
- 2008 – Australiako lehen ministro Kevin Ruddek barkamena eskatu zien, nazioaren izenean, aborigenei, bertako ume galduen belaunaldia zela eta.
Arte eta kultura
Mundua
- 1867 – Johann Straussen Danubio Urdina balsa estrainatu zen Vienan.
Zientzia eta teknologia
Mundua
- 1633 – Galileo Galilei zientzialariaren aurkako epaiketa hasi zen Erroman.
- 1894 – Lumière anaiek zinematografoa patentatu zuten.
- 1952 – Bend of the River ("Ibairen Bihurgunea") filma estreinatu zen, Anthony Mannek zuzendu eta James Stewart, Arthur Kennedy, Julie Adams eta Rock Hudson aktoreek antzeztu zuten.
Kirolak
Jaiotzak
Euskal Herria
- 1564 – Frantzisko Beraskola, euskal fraide frantziskotarra (h. 1598).
- 1769 – Jose Antonio Pikasarri, euskal jatorriko argentinar apaiza eta musikaria (h. 1843).
- 1815 – Rafael Etxague, euskal militar eta politikaria (h. 1887).
- 1837 – Valentin Zubiaurre Urionabarrenetxea, bizkaitar musikagilea (h. 1914).
- 1878 – Benigno Oreja, bizkaitar mediku eta politikaria (h. 1962).
- 1886 – Léon Dongaitz, lapurtar pilotaria (h. 1979).
- 1917 –
- Antonio Orbe, gipuzkoar teologo jesuita, Patristikan aditua (h. 2003).
- Ramona Pikabea Mitxelena, gipuzkoar trikitilaria, baserritarra eta garaiko bular-tiratzailea (h. 2013).
- 1935 – Marcelino Oreja Agirre, euskal herritar legelari, politikari eta diplomatikoa, Madrilen.
- 1943 – Pedro Luis Uriarte, bizkaitar enpresa zuzendaria.
- 1948 –
- Consuelo Flecha, bizkaitar pedagogo eta unibertsitateko irakaslea.
- Josu Ortuondo, EITBren zuzendari ohi eta Bilboko alkate ohia.
- 1952 – Regina Otaola, gipuzkoar politikaria, Lizartzako alkatea 2007-2011 legealdian Alderdi Popularretik.
- 1957 – Jesús María Fernández Díaz, nafar politikaria.
- 1961 – Joseba Macías, bizkaitar kazetari, idazle, soziologo, zinema zuzendari eta unibertsitateko irakaslea (h. 2013).
- 1973 – Mikel Antia, gipuzkoar futbolari ohi eta entrenatzailea.
- 1974 – Unai Yus, arabar txirrindulari ohia.
- 1979 – Eriz Alberdi, bizkaitar zinema eta telebistako aktorea.
- 1981 – Jonathan González, bizkaitar txirrindulari ohia.
- 1993 – Beñat Rezusta, gipuzkoar pilotaria.
- 1996 – Carmen Climent, bizkaitar aktorea, abeslaria eta dantzaria.
- 2000 –
- Irantzu Beloki, nafar txirrindularia.
- Iñaki Leon Merino, arabar futbolaria.
- 2001 – Naia Amondarain, gipuzkoar txirrindularia.
- 2002 – Adrián Trespalacios, bizkaitar futbolaria.
Mundua
- 1457 – Maria Borgoinakoa, Borgoinako dukesa (h. 1482).
- 1599 – Alexandro VII.a, Aita santua (h. 1667).
- 1768 – Édouard Mortier, Frantziako lehen ministroa (h. 1835).
- 1769 – Ivan Krilov, errusiar idazlea (h. 1844).
- 1783 – Guglielmo Pepe, italiar militarra (h. 1855).
- 1805 – Johann Peter Gustav Lejeune Dirichlet, alemaniar matematikaria (h. 1859).
- 1818 – Angelica Singleton Van Buren, Estatu Batuetako lehen dama (h. 1877).
- 1852 – Ion Luca Caragiale, errumaniar idazlea (h. 1912).
- 1855 – Paul Deschanel, Frantziako presidentea (h. 1922).
- 1865 – István Csók, hungariar margolari inpresionista (h. 1961).
- 1873 – Fiodor Xaliapin, errusiar opera-kantaria (h. 1938).
- 1879 – Sarojini Naidu, Indiako Urretxindorra, Indiaren independentziaren aldeko ekintzaile eta poeta (h. 1949).
- 1884 – Henriette Charasson, inspirazio katolikodun frantziar idazlea (h. 1972).
- 1885 – Elizabeth Virginia Wallace Truman, Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama (h. 1982).
- 1886 – Ricardo Güiraldes, argentinar idazlea (h. 1927).
- 1888 – Georgios Papandreu, Greziako lehen ministroa (h. 1968).
- 1891 –
- Kate Roberts, galestar nazionalista eta idazlea (h. 1985).
- Grant Wood, estatubatuar margolaria (h. 1942).
- 1898 – Frank Aiken, irlandar politikaria (h. 1983).
- 1900 – Sir Henry Roy Forbes Harrod, britainiar ekonomista (h. 1978).
- 1903 – Georges Simenon, belgikar idazlea (h. 1989).
- 1910 – William Shockley, ingeles fisikaria, 1956ko Fisikako Nobel Saria (h. 1989).
- 1913 –
- Khalid Saudi Arabiakoa, Saudi Arabiako erregea (h. 1982).
- Marguerite Vogt, alemaniar minbiziaren-biologo eta birologoa (h. 2007).
- 1915 – Aung San, birmaniar buruzagi iraultzailea (h. 1947).
- 1923 –
- Pedro Gómez Valderrama, kolonbiar idazlea, kazetaria eta diplomatikoa (h. 1992).
- Chuck Yeager, Ameriketako Estatu Batuetako Aireko Armadako pilotu militarra (h. 2020).
- 1929 – Omar Torrijos, panamar militarra eta politikaria (h. 1981).
- 1932 – Barbara Shelley, ingeles aktorea (h. 2021).
- 1933 –
- Paul Biya, Kamerungo presidentea.
- Kim Novak, estatubatuar aktorea.
- Emanuel Ungaro, frantziar moda diseinatzailea (h. 2019).
- 1934 – George Segal, estatubatuar aktorea (h. 2021).
- 1936 – Pavol Molnár, eslovakiar futbolaria (h. 2021).
- 1937 –
- Sigmund Jähn, Ekialdeko Alemaniako aireko indarreko kidea, lehen alemaniar austronauta (h. 2019).
- Hiroshi Ninomiya, japoniar futbolaria.
- 1938 – Oliver Reed, ingeles aktorea (h. 1999).
- 1939 – Beate Klarsfeld, frantziar-alemaniar kazetaria, nazien aurkako ikerketa eta ehiza egiten duelako ezaguna.
- 1941 – Sigmar Polke, alemaniar margolaria (h. 2010).
- 1942 – Peter Tork, estatubatuar musikari eta aktorea, The Monkees taldeko kidea (h. 2019).
- 1944 – Stockard Channing, estatubatuar aktorea.
- 1945 – Marian Dawkins, britainiar biologo eta irakaslea.
- 1949 –
- Paca Blanco, espainiar feminista, ekologista, antifaxista, antinuklearra, antikapitalista eta pentsioduna.
- Judy Dyble, ingeles abeslari eta abestien egilea, Fairport Convention taldeko kide sortzailea (h. 2020).
- 1950 – Peter Gabriel, ingeles abeslari, musikari eta konposatzailea, Genesis musika-taldeko kide ohia.
- 1951 – Michel Pollentier, belgiar txirrindulari ohia.
- 1952 – Freddy Maertens, belgiar txirrindulari ohia.
- 1954 – Bibiana Fernández, Bibí Andersen, espainiar aktorea.
- 1956 – Liam Brady, irlandar futbolaria.
- 1965 – Peter O'Neill, Papua Ginea Berriko lehen ministroa.
- 1966 – Jeff Waters, kanadar gitarra-jotzailea.
- 1967 – Ross Robinson, estatubatuar ekoizle diskografikoa.
- 1968 – Kelly Hu, estatubatuar aktorea.
- 1969 –
- Joyce DiDonato, estatubatuar opera abeslaria, mezzosopranoa.
- Hugo López-Gatell, epidemiologoa, ikertzailea, irakaslea eta funtzionario publikoa.
- Rudi Vata, albaniar futbolari ohia.
- 1970 – Elmer Bennett, estatubatuar saskibaloi jokalari ohia.
- 1971 – Carolina Bescansa, galiziar soziologo, politologo, unibertsitateko irakaslea eta politikaria.
- 1974 – Robbie Williams, ingeles pop rock abeslaria.
- 1976 – Dave Padden, kanadar abeslari eta gitarra-jotzailea.
- 1978 – Philippe Jaroussky, frantziar kontratenorea.
- 1979 –
- Rafael Márquez, mexikar futbolaria.
- Fawzi Al-Shammari, kuwaitar atleta, 200 metro eta 400 metrotako kategorietan aditua.
- Anders Behring Breivik, norvegiar herritarra, Norvegiako 2011ko uztailaren 22ko atentatuen egilea.
- Mena Suvari, estatubatuar aktore eta modeloa.
- 1981 –
- Yosuke Fujigaya, japoniar futbolari ohia.
- Gonzalo Miró, espainiar kazetari eta telebista aurkezlea.
- 1985 –
- Mayra Andrade, caboverdetar abeslaria.
- Bridget Neval, australiar aktorea.
- 1988 – Irene Montero, espainiar politikari eta psikologoa.
- 1990 – Rubius, espainiar youtuberra, munduko youtuber jarraituenetakoa.
Heriotzak
Euskal Herria
- 1468 – Joana Enrikez, Nafarroako eta Aragoiko erregina (j. 1425).
- 1604 – Katalina Borboikoa, Nafarroako Erresumako infanta (j. 1559).
- 1743 – Migel Irazusta, gipuzkoar arkitekto eta eskultorea (j. 1665).
- 1800 – Martin Barkaiztegi, Martintxo, gipuzkoar zezenketaria.
- 1946 – Henry Roussel, euskal zinema zuzendari eta antzezlea, Parisen (j. 1875).
- 1956 – Aureliano López Becerra, gipuzkoar kazetaria (j. 1880).
- 1964 – Julian Elortza, gipuzkoar politikari karlista (j. 1878).
- 1981 – Joxe Arregi Izagirre, gipuzkoar ETAkidea, Espainiako Polizia Nazionalak egindako torturen ondorioz (j. 1951).
- 2000 – Tomás Zarraonandia, bizkaitar futbolaria (j. 1910).
- 2003 – Javier Arriola Lizarralde, Arriola IV.a, gipuzkoar eusko pilotaria (j. 1934).
- 2004 – Javier Bello-Portu, gipuzkoar musikagile eta orkestra zuzendaria (j. 1920).
- 2020 – Joxe Mari Auzmendi Matxain, nafar irakasle eta kimikaria, Hik Hasi egitasmo pedagogikoaren sortzaile eta bultzatzaileetako bat (j. 1954).
- 2021 –
- Xabier Agirre Lopez, arabar politikaria, Arabako Ahaldun Nagusia (j. 1951).
- Enrique Rodríguez Galindo, Guardia Zibileko jenerala, gerra zikinean inplikatua, Zaragozan (j. 1939).
Mundua
- 721 – Txilperiko II.a, saliar frankoen erregea.
- 858 – Kenneth I.a Eskoziakoa, Piktoen erregea eta Eskoziako Erresumako lehen erregea (j. c. 810)
- 1130 – Honorio II.a, Aita santua.
- 1219 – Minamoto no Sanetomo, Kamakura shogunerriko hirugarren shoguna (j. 1192).
- 1237 – Jordan Saxoniakoa, alemaniar teologo eta domingotar fraidea.
- 1332 – Androniko II.a Paleologo, Bizantziar Inperioko enperadorea (j. 1259).
- 1468 – Joana Enrikez, Gaztelako Casarrubioseko anderea (j. 1425).
- 1542 –
- Alessandro Cesarini, italiar elizgizona, Iruñe eta Tuterako artxidiozesiaren administratzaile apostolikoa.
- Katalina Howard, Henrike VIII.a Ingalaterrakoaren bosgarren emaztea eta Ingalaterrako erregina ezkontidea (j. c. 1523).
- 1571 – Benvenuto Cellini, italiar eskultore, zilargin eta idazlea (j. 1500).
- 1592 – Jacopo Bassano, italiar margolaria (j. c. 1515).
- 1660 – Karlos X.a Gustavo Suediakoa, Suediako erregea (j. 1622).
- 1662 – Elisabet Stuart, Bohemiako erregina ezkontidea (j. 1596).
- 1741 – Johan Joseph Fux, austriar musikagile eta musika teoria idazlea.
- 1768 – Jean-Baptiste Picot de Chemeteau, frantziar noble eta politikaria (j. 1690).
- 1787 – Ruđer Josip Bošković, Ragusako Errepublikako fisikari, astronomo, matematikari, filosofo, diplomazialari, olerkari, teologo, jesulagun, apaiz eta polimata (j. 1711).
- 1837 – Mariano José de Larra, espainiar idazlea (j. 1809).
- 1845 – Henrich Steffens, norvegiar filosofo, zientzialari eta poeta, Naturphilosophie mugimenduaren ordezkari nagusietariko bat (j. 1773).
- 1859 – Eliza Acton, sukaldaritzako liburu idazle eta poeta ingelesa (j. 1799).
- 1883 – Richard Wagner, alemaniar musikagilea (j. 1813).
- 1897 – Gustave Den Duyts, belgikar margolari, akuarelista, pastelista, grabatzaile eta artista grafikoa (j. 1850).
- 1916 – Vilhelm Hammershøi, daniar margolaria (j. 1864).
- 1926 – Francis Ysidro Edgeworth, irlandar ekonomialaria (j. 1845).
- 1945 – María Y. Orosa, filipinar mediku eta farmazia ikertzailea, elikagaien teknologian espezializatua (j. 1893).
- 1950 – Rafael Sabatini, italo-ingeles eleberrigilea (j. 1875).
- 1952 –
- Alfred Einstein, alemaniar musikologo eta musika kritikaria (j. 1880).
- Josephine Tey, eskoziar idazlea (j. 1896).
- 1956 –
- Jan Łukasiewicz, poloniar logikaria (j. 1878).
- Ernestina Otero, galiziar maistra, pedagogoa eta eskolako zuzendaria (j. 1890).
- 1958 –
- Christabel Pankhurst, ingeles sufragista eta militante politikoa (j. 1880).
- Georges Rouault, frantziar margolari espresionista (j. 1871).
- 1963 – Jaume Font, kataluniar apezpikua, Donostiako elizbarrutiko lehendabiziko apezpikua (j. 1894).
- 1965 –
- Humberto Delgado, portugaldar militar eta politikaria (j. 1906).
- Gloria Morgan Vanderbilt, suitzan jaiotzako estatubatuar socialitéa (j. 1904).
- 1966 - Marguerite Long, frantziar pianista eta pedagogoa (j. 1874).
- 1967 – Forugh Farrokhzad, irandar poeta eta zinema zuzendaria, emakumezkoen ikuspegitik persieraz idazten aitzindaria (j. 1934/35).
- 1968 – Ildebrando Pizzetti, italiar musikagilea (j. 1880).
- 1975 – Jenny Hempel, daniar botanikoa, landareen fisiologian aitzindaria (j. 1882).
- 1976 –
- Murtala Mohammed, Nigeriako presidentea (j. 1938).
- Lily Pons, frantziar-estatubatuar sopranoa (j. 1898).
- 1982 – Fernando Valera Aparicio, espainiar politikari eta idazlea, Errepublikaren Erbesteko azken presidentea (j. 1899).
- 1995 – Alberto Burri, italiar artista bisual, margolari, eskultore eta medikua (j. 1915).
- 1996 – Martin Balsam, estatubatuar aktorea (j. 1919).
- 1999 – Carles Sabater, kataluniar aktorea (j. 1962).
- 2006 – Peter Frederick Strawson, ingeles filosofoa (j. 1919).
- 2007 – Alicia Bruzzo, argentinar aktorea (j. 1955).
- 2008 – Kon Ichikawa, japoniar zinema-zuzendaria (j. 1915).
- 2011 –
- Inese Jaunzeme, xabalina jaurtiketan espezializatutako letoniar kirolaria (j. 1932).
- T. P. McKenna, irlandar aktorea (j. 1929).
- 2012 – Lillian Bassman, estatubatuar argazkilari eta margolaria (j. 1917).
- 2014 – Richard Møller Nielsen, daniar futbolari eta entrenatzailea (j. 1937).
- 2015 – Melitta Marxer, liechtensteindar ekintzaile sufragista (j. 1923).
- 2017 –
- Ricardo Arias Calderón, panamar politikaria (j. 1933).
- Kim Jong-nam, iparkorear politikaria (j. 1971).
- 2018 –
- Henri Laborde, Montpezateko Kondea, Danimarkako printze ezkontidea (j. 1934).
- Josefina Samper, espainiar sindikalista (j. 1927).
- 2020 – Rafael Romero Marchent, espainiar zinema zuzendaria (j. 1926).
- 2023 –
- José María Gil-Robles y Gil-Delgado, Europako Parlamentuko lehendakaria (j. 1935).
- David Singmaster, estatubatuar- britainiar matematikaria (j. 1938).
- 2024 – Robert Varnajo, frantziar txirrindularia (j. 1929).
Jaiak eta urteurrenak
- Euskal Herrian: Torturaren aurkako eguna[1].
- Sehaska egutegiko izendegia: Mantzio eta Izan.
Erreferentziak
- (Gaztelaniaz)[https://web.archive.org/web/20120104142919/http://euskalherria.indymedia.org/eu/2004/02/12225.shtml 13 Febrero aniversario del asesinato de Joxe Arregi]
Kanpo estekak
| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q2333
Multimedia: 13 February / Q2333
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.