Nogaiera
Nogaiera[1][2] (ногай тили, ногайша) nogaien hizkuntza da, turkiar familiakoa. 87.000 inguru[3] hiztun ditu, Errusiako Dagestan, Karatxai-Txerkesia eta Txetxenia errepubliketan, Stavropol krain eta Astrakhan oblasten.
| Nogaiera | |
|---|---|
| Nogayşa | |
| Datu orokorrak | |
| Lurralde eremua |  Errusia |
| Hiztunak | 87.119 (2010) |
| Ofizialtasuna |  Karatxai-Txerkesia Dagestan |
| Eskualdea | Kaukaso |
| Hizkuntza sailkapena | |
| giza hizkuntza hizkuntza nostratikoak Altaitar hizkuntzak Turkiar hizkuntzak Common Turkic (en)  Kipchak (en) Kipchak–Nogai (en) | |
| Informazio filologikoa | |
| Hizkuntza-tipologia | hizkuntza eranskaria |
| Alfabetoa | alfabeto zirilikoa eta latindar alfabetoa |
| Hizkuntza kodeak | |
| ISO 639-2 | nog |
| ISO 639-3 | nog |
| Ethnologue | nog |
| Glottolog | noga1249 |
| Wikipedia | nog |
| UNESCO | 348 |
| IETF | nog |
| Endangered Languages Project | 2897 |
Karatxai-Txerkesian eta Dagestanen hizkuntza ofizialetako bat da, eta eskoletan irakasten da ikasgai bat gisa[4]. Bi aldizkari argitaratzen dira nogaieraz gaur egun: Шоьл Тавысы[5] (Xol tavysy, "esteparen ahotsa") astekaria, Dagestanen eta Ногай Давысы[6] (Nogai davysy, "nogaien ahotsa"), astean bi aldiz ateratzen dena, Karatxai-Txerkesian. TRT Turkiako irrati eta telebista agentziak astean behin irrati saio bat eskaintzen du nogaieraz[7].
Hizkerak
Hiru hizkera bereizi ohi dira [8][9]:
- aknogaiera ("nogaiera zuria"), Kubanen bizi diren nogaiek hitz egiten dutena;
- karanogaiera ("nogaiera beltza"), Dagestanen;
- nogaiera edo erdialdeko nogaiera, Stavropol krain.
Hizkuntza estandarra aknogaieran eta karanogaieran oinarritzen da.
Ezaugarriak
Nogaiera hizkuntza eranskaria da. Izenek kasua eta zenbakia markatzen dute, atzizkien bidez; horrez gain, atzizki posesiboak ere erabiltzen dira. Aditz formak orainaldia-geroaldia, geroaldia (zehaztua eta zehaztugabea) eta lehenaldia (zehaztua eta zehaztugabea) dira.
Idazteko sistema
XVIII. mendetik hasita, alfabeto arabiarrez idazten zen nogaiera[8]. 1928an alfabeto latinoan oinarrituta idazteko sistema bat sortu zen, eta 1938tik aurrera alfabeto zirilikoa erabiltzen da nogaieraz idazteko. 1950ko azken erreforma ondoren, honako hauek letrak ditu:
| А а | Б б | В в | Г г | Д д | Е е | Ё ё | Ж ж |
| З з | И и | Й й | К к | Л л | М м | Н н | Нъ нъ |
| О о | Оь оь | П п | Р р | С с | Т т | У у | Уь уь |
| Ф ф | Х х | Ц ц | Ч ч | Ш ш | Щ щ | Ъ ъ | Ы ы |
| Ь ь | Э э | Ю ю | Я я |
Erreferentziak
- Euskaltzaindia. Euskaltzaindiaren hiztegia. .
- Berria Estilo Liburua
- 2010ko Errusiako errolda orokorraren datuak
- Институт языкознания РАН
- Шоьл тавысы — Республиканская общественно-политическая газета Голос Степи. (Noiz kontsultatua: 2020-10-23).
- «Ногай Давысы» nogay-davysy.ru (Noiz kontsultatua: 2020-10-23).
- www.trt.net.tr (Noiz kontsultatua: 2020-10-23).
- Большая Российская Энциклопедия
- Termcat Centre de terminologia
Kanpo estekak
 |
Bisita ezazu Nogaiera Wikimedia Incubator proiektuan |
