Nilde Iotti

Sindikatu sozialista bateko errailtzain militante baten alaba, moja-eskola batean ikasi zuen aitaren erabakiz. Aitarik gabeko umezurtza zen 14 urte zituenetik, trenbideetako langileen seme-alabentzako beka bati esker jarraitu ahal izan zuen ikasten, eta Milango Unibertsitate Katolikoan lizentziatu zen letretan. Bere jaioterriko Industria Institutu Teknikoan irakasle gisa aritu zen denbora batez, harik eta bere sentimendu antifaxistak politika horretara eraman zuen arte, 1943ko irailaren 8ko Badoglio mariskalaren aldarrikapenaren eta ondoren alemanen okupazioaren ondorioz. Bigarren Mundu Gerran Italiako Erresistentzian parte hartu zuen, batez ere, posta edo bitartekari gisa egindako lanetan eta PCIri lotutako Gruppi di Difesa della Donna taldeen antolaketa eta zuzendaritzan. 1946an, alderdi honetako zerrendetan hautagai independente hautatu zuten, lehenik bere hiriko Udalerako eta handik laster Italiako Errepublikako Konstituzioa idatzi zuen Batzar Konstituziogilerako. Horrenbestez, Italiako Batzar Konstituziogilean parte hartzeko hautatutako hogeita bat emakumeen artean eta Konstituzio-proiektua idatzi eta proposatzeaz arduratzen den "75eko Batzordea" izeneko batzordean parte hartu zuten bost emakumeen artean egon zen Iotti.

Batzordearen lanak zirela eta, Palmiro Togliatti PCIko idazkari nazionala ezagutu zuen Iottik. Togliatti 27 urte zaharragoa zen eta Rita Montagnanarekin ezkonduta zegoen arren, Nilde eta bera maitemindu egin ziren eta bikote-harremana hasi zuten, 1964an lider komunista hil zen arte iraun zuena. 1948an Togliattiren aurkako atentatua zela eta, jendaurrean jarriko zen harremana, eta militantzia komunistak ez zuen erraz onartu. Togliattik emaztea eta semea utzi zituen, eta bikote berriak neskato umezurtz bat adoptatu zuen.

Nilde Iotti, 1989

1949an diputatu berrhautatua, bere aulkia etenik gabe mantendu zuen hil baino egun gutxi batzuk lehenagora arte. 1979tik 1992ra bitartean, ondoz ondoko hiru legegintzalditan izan zuen Ganberako Lehendakaritza, bere ondorengoek berdindu gabeko erregistroa. 1987an, Francesco Cosseguek, Errepublikako lehendakariak, gobernu-prestakuntza agindu zion, esplorazio-agindu batekin. Lana arrakastarik gabe amaitu bazuen ere, Italiako gobernuburu izatetik hain hurbil egon zen lehen emakumea eta lehen lider komunista izan zen. Bere jarduera parlamentarioan, Iotti emakumearen eskubideen defentsan nabarmendu zen. Batzar Konstituziogilean bertan, Estatuak familiari ematen zion babesa eta ezkontideek ezkontzan zuten berdintasuna sustatu zituen. Ondoren, Konstituzioaren 29. artikulutik 31. artikulura bitartean jaso ziren. 1955ean, etxekoandreentzako gizarte-segurantza eta pentsio-sistema bat ezartzeko lege-proposamen baten lehen sinatzailea izan zen. 1974an modu aktiboan parte hartu zuen erreferendumaren kanpainan, dibortzio-legearen alde, eta 1978an abortuaren legea onartzen lagundu zuen.

Osasun arazo larriak zirela eta, 1999ko azaroaren 18an kargu guztien dimisioa eskatu zuen eta Ganberak txalo bero batekin agurtu zuen. Egun batzuk geroago hil zen, bihotzekoak jota. 2009ko oroitzapenezko jardunaldi batean, Giorgio Napolitano Errepublikako lehendakariak hauxe idatzi zuen:

Nilde Iotti: Zorroztasun moralaren, herritarren grina handiaren, herri-erakundeen zerbitzura egindako ahalegin azkarraren eta osoaren adibide bikaina izan da.Bere giza ibilbidean eta ibilbide politikoan, Italia errepublikanoaren historia bera islatzen da; Italia Errepublikanoak berreraikuntza- eta garapen-bidean lagundu zuen Batzar Konstituziogilearen aulkietatik eta Diputatuen Ganberaren ondoren; Parlamentuko lehendakaria izan zen, aho batez, eta talde politiko guztientzat eztabaida libreko bermea izan zen. Nilde Iottiren ikasgai politikoak, emakumearen berdintasunaren printzipio konstituzionala etengabe baieztatzean ere [...], bere indarra eta gaurkotasuna mantentzen ditu egundaino.

• Corbi, G.: Nilde, Rizzoli, 1993.
• De Franciscis, M.E.: "Leonilde Iotti (1920- )", en Salokar, R.M. & Volcansek, M.L. (eds.): Women in Law. A Bio-bibliographical Sorcebook, Greenwood Press, Westport, CT., 1996, pp. 101-111.
• Imprenti, F. y Magnanini, C.: Nilde Iotti: presidente: dalla Cattolica a Montecitorio. Atti del convegno di studi, Rozzano, 20 febbraio 2009, Biblion, 2010.

• Artikulu hau, osorik edo zatiren batean, {{{hizkuntza}}} Wikipediako «Nilde Iotti» artikulutik itzuli da. Izan ere, artikulu horretan aritu diren wikilariek GFDL edo CC-BY-SA 3.0 lizentziekin argitaratu dute beren lana.

• Ficha biográfica de Iotti en la página web de la Asociación Nacional de Partisanos
• Miriam Mafai: Ma chi é quella signora?´ Nota biográfica en la Biblioteca Multimediale Marxista, centrada en la relación de Iotti con Togliatti.
• Nota biográfica por Katia Romagnoli
• Página web de la Fundación Nilde Iotti, (con enlace a una selección de escritos y discursos parlamentarios de N.I. en pdf.)