Naxurieta

Untzitibar Zangozako merindadearen ekialdean kokatzen da. NA-234 errepideak ibar osoa zeharkatzen du. Iruñerriko gune metropolitarraren ekialdera dago. Udaletxea Untzitin dago. Erliebe ertaingo ibarra da. Itzaga mendiaren magalean dago, ibarbide emankor eta laua eratuz, eta, ondoren, mendilerro menditsu bat.

Untzitibarrek klima azpimediterraneoa dauka, eta urteko batez besteko tenperatura aldakorra da, 12 gradu herrigunean eta 10 herriko gunerik menditsuenetan. Prezipitazioak nahiko urriak dira udan baina ugariak gainontzeko urtaroetan, guztira 950mm inguru jausten dira urtero 110 egunetan.

Udalerriko landarediaren erdia baino gehiago ameztiek osatzen dute. Duela mende asko, Untzitibar gehiena estaltzen zuten arren, gizakiaren eraginez asko murriztu da. Birlandatutako zuhaitzak 229 hektarea osatzen dituzte. Horrez gain, Izaga haitzaren inguruetan pagadiren bat aurki daiteke.

Untzitibarran ez dago estazio meteorologikorik. Hala ere, Elo pareko udalerrian, estazio bat dagoen, itsasoaren mailatik 528 metrora, Nafarroako Gobernuak 1929n inauguratuta.[3] Udalerriko adierazgarriena da, haran berean baitago, 4 kilometro eskasera.

Datu klimatikoak (Elo, 1984-2020)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	19.0	22.5	25.0	27.5	35.0	40.0	40.0	41.0	37.5	30.5	23.0	19.5	41.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	8.7	10.5	13.8	15.9	20.1	24.8	28.1	28.5	24.2	18.9	12.5	9.4	17.9
Batez besteko tenperatura (ºC)	5.4	6.5	9.0	11.0	14.5	18.5	21.2	21.5	18.2	14.2	9.1	6.1	12.9
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	2.1	2.5	4.3	6.0	9.0	12.2	14.4	14.6	12.1	9.4	5.7	2.8	7.9
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-12.0	-8.5	-10.0	-1.5	0.0	3.0	7.0	5.0	3.0	-1.0	-5.5	-9.5	-12.0
Batez besteko prezipitazioa (mm)	80.4	69.2	74.0	84.5	69.1	53.1	40.1	33.9	52.9	80.9	101.4	77.9	817.4
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	57.6	46.0	69.3	56.8	56.2	69.1	59.3	98.3	93.0	74.5	64.5	65.5	98.3
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	12.7	10.9	10.5	12.4	10.8	6.9	5.3	5.1	7.2	10.0	12.8	11.5	115.8
Elur egunak (≥ 1 mm)	1.7	2.6	1.6	0.6	0.1	0.0	0.0	0.0	0.0	0.1	0.5	1.2	8.3
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[4]

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Itzagaondoa sailkatu zen, hegoaldeko goi-nafarrera euskalkian, Pirinioaurreko Untzitibar eta Ibargoiti ibarrekin hitz egiten zena.[6]

Koldo Zuazok, 2010ean, Itzagaondoa atzerakada-eremuan sailkatu zen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.[7]

Udalerri honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak du. Horregatik sailkatzen da Pirinioaurrera azpieuskalkian. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Longidako mintzaira zaharrak hiztun gaberik dakite.