Murgiltze (hizkuntzalaritza)
Murgilketa edo Murgiltze[1] esaten zaio hizkuntzen ikaskuntza eta irakaskuntzaren testuinguruan, hizkuntza jakin bat ikasteko ikasleak hizkuntza horretan hazi eta hezteari, hizkuntza hori ikasleen lehen hizkuntza ez delarik. Ikasleak ikasi beharreko hizkuntza horretan hainbat ekintza egin beharko dituzte, hizkuntz horrekin harremanetan ordu asko emango dituzte. Hizkuntza batekin ordu luzetako harremanen ondorioz, hizkuntza ikasteko bidea irekiko da.
Murgiltze ereduek ikasleen elebitasuna lortzeko helburua izan dezakete, ikaslearen lehen hizkuntzarekiko errespetua erakutsiz, edo, aldiz, ikaslearen lehen hizkuntza azpiratzeko helburua. Gaztelaniaz elebitasuna bilatu eta ikaslearen lehen hizkuntza errespetatuz egin nahi den murgiltzeari "inmersión" hitzarekin izendatzen zaio. Ikaslearen lehen hezkuntza azpiratzeko, menderatzeko asmoa dagoenean, hizkuntza horrekiko errespetu gutxi edo batere ez dagoenean "sumersión" hitza, "azpiratze", erabiltzen da. Murgiltze eta menderatze edo azpiratze hitzak erabili izan dira euskaraz.
Beste murgiltze eredu bati menderatze eredua, azpiratze eredua deitu izan zaio[2]. Menderatze eredu bat erabili izan dute historian zehar hainbat eta hainbat eskola sistemek. Frantzian, esate baterako, etxetik frantsesez ez zekiten ikasle askok, frantsesez jasotzen zituzten eskola guztiak, frantses hutsean, euren lehen hizkuntza eskolan erabat baztertuta geratzen zelarik. Horrela, edozer ikasteko frantsesa zela medio, frantsesa ikastea ezinbestekoa bihurtzen zen. Horrelako sistemek hizkuntza bakarra, kasu honetan frantsesa, irakatsi nahi dute, beste tokian tokiko hizkuntzekiko inolako ardurarik hartu gabe.
Murgiltze eredua, azpiratze eredua
Germà Bel-ek[3] honako koadroa argitaratu zuen.
| « | Murgiltze eredua Metodologia Ikaslearentzat lehenengo hizkuntza ez den bigarren bat erabiltzen da hainbat arlotan. Helburu orokorra Ikasle bakoitzak bi hizkuntzetan nahikoa komunikazio gaitasuna izatea, ikasleak elebidun orekatuak izateraino. Horretarako ikasleen lehen hizkuntzan ere prestakuntza jasoko dute. Arrakasta lortzeko baldintza Lehen hizkuntzarekiko eta bigarren hizkuntzarekiko errespetua sustatuko da. |
» |
| « | Menderatze eredua, Azpiratze eredua Metodologia Curriculumeko arlo guztiak landuko dira gizartean lehen hizkuntzatzat hartzen den hizkuntzan, ikaslearen beste hizkuntzak baztertuz. Helburu orokorra Gizartean nagusitzat hartzen den hizkuntza ondo ikastea beste hizkuntzak baztertuta. Arrakasta lortzeko baldintza Ikasleek dakizkiten hizkuntzak ez dira baloratzen, gizartean lehentasuna daukan hizkuntza besterik ez da baloratzen. |
» |
Hizkuntza erregistroak
Murgiltze ereduetan bigarren hizkuntzak ondo ikastea izaten da helburu. Ikasleek lagunartean ibiltzeko moduko hizkuntza erregistroaz jabetuko dira alde batetik, eta bestetik, bizitza akademikorako beharko duten hizkuntza erregistro jasoa ikasi beharko dute. Jim Cumminsek BICS eta CALP akronimoak asmatu zituen irakasle bati ikasle baten hizkuntza gaitasuna ebaluatzen eta kalifikatzen laguntzen dioten prozesuak izendatzeko.
Ohikoa izaten da CALP hizkuntza lantzea edozein sistema akademikotan, baina teoriko askok defendatu dute hizkuntza gutxiagotuak eskola sisteman bakarrik lantzen direnean BICS hizkuntza mota ere landu behar dela.
Frantziako Eskolim sarea
Eskolim sarea Frantziako Estatuaren menpe diren lurraldeetako hizkuntza gutxituetako murgiltze ereduak sustatzen duten eskolek osatzen dute, hala nola, Seaska (Ipar Euskal Herrian) Diwan (Bretainian), Bressola (Ipar Katalunian), ABCM Zweisprachigkeit (Alsazia Moselan), Calandreta (Okzitanian), eta Scola Corsa (Korsikan). Ipar Euskal Herrian, Seaskak lehen ikastola zabaldu zuen 1969an, Arrangoitzen (Lapurdi); helburu argia zuten orduan: ikasgai guziak euskaraz ematea, eta ikastetxe barneko bizia ere euskara hutsean egitea. Hura eredutzat hartuta, beste hainbat herrialdetan sortu zituzten murgiltze ereduak, bertako hizkuntza gutxituetan, horiek ere, helburu argi batekin: herrialdeko hizkuntza mintzo duten hiztun osoak sortzea.[4]
| « | Jim Cumminsek, Chomskyren lengoaiaren unibertsalen teoriari jarraikiz, proposatu zuen hizkuntzen azpiko gaitasun komunaren hipotesia. Hizkuntzek elkarmenpekotasuna dute eta hizkuntza baten gaitasunak besteena sustatzen du. Hori hala da azpiko gaitasun komuna dagoelako. Beste egile batzuek, Canale-k edo Long-ek esate baterako, gaitasun horretan hainbat alderdi ikusi dituzte: gaitasun gramatikal edo linguistikoa, soziolinguistikoa, estrategikoa eta diskurtsiboa, denak komunikatzeko gaitasunaren elementu modura.
Erraza da ondorioztatzea ezagutzaren oinarrizko alderdi batzuk hizkuntza guztietan komunak direla: komunikatzeko mekanismo estrategikoak menderatzea, irakurtzeko eta idazteko oinarrizko estrategiak, testuak planifikatzeko eta berrikusteko prozesu pragmatikoak... Testuen elaborazioa, aldiz, lotuagoa dago morfologia eta lexikoa menderatzeari eta hizkuntza bakoitzari dagozkion sintaxia legeak jakiteari eta erabiltzeari. |
» |
Cummins: hizkuntza gutxiagotuetan murgiltze ereduaren aldekoa
| « | [...] hizkuntzaren trataeran, autore ospetsu baten ideiak darabiltzate, Jim Cumminsenak alegia, baina ahaztu egiten zaie autoreak berak egiten duen zehaztapen bat aipatzea; hau da: beti ere hizkuntza hauek ez badaude ukipen-egoeran nagusitasun/menpekotasun estatusean. Honela izatekotan, haurra elebiduntzea nahi badugu behintzat, gutxitutako hizkuntzan eskolatu behar da haurra (murgiltze bidez haur erdaldunak eta hizkuntza gutxituan, euskaraz, euskaldunak). | » |
Erreferentziak
- «Murgiltze (eredua)» Berria (Noiz kontsultatua: 2021-06-03).
- (Gaztelaniaz) Garcia, Cesar. (2016-11-09). «Inmersión vs submersión lingüística» didactics (Noiz kontsultatua: 2019-06-20).
- Bel i Queralt, Germa.. (2013). Anatomía de un desencuentro : la Cataluña que es y la España que no pudo ser. (1. ed. argitaraldia) Destino ISBN 9788423347278. PMC 868637337. (Noiz kontsultatua: 2019-06-20).
- Teyseyre Koskarat, Oihana. (2021-05-30). «Mehatxuen aitzinean, tinko» Berria (Noiz kontsultatua: 2021-05-30).
- Ruiz Bikandi, Uri. «Hizkuntzen tratamendu bateraturako hizkuntza proiektua» eibz.educacion.navarra.es (Noiz kontsultatua: 2021-06-25).
- https://www.jakin.eus/show/3a6dc1760fb26a9e3f9a9a485f7937199aea2803 Lore Erriondo. "Euskal curriculuma?" Jakin. 93-94 zk. 1994.
Bibliografia
- Uri RUIZ BIKANDI (apailatzailea): (Gaztelaniaz) Didáctica de la segunda lengua en educación infantil y primaria. EHU Argitalpen zerbitzua. 2000).
- Uri RUIZ BIKANDI (apailatzailea) & Iñaki IÑURRIETA LABAIEN (euskaratzailea): Bigarren hizkuntzaren didaktika Haur eta Lehen Hezkuntzan. EHU Argitalpen zerbitzua. 2009. (Jatorrizko edizioa gaztelaniaz, 2000. urtekoa.).
