Mendexa

Mendexa Bizkaiko ipar-ekialdean dagoen udalerria da, kostaldean eta Lea-Artibaiko eskualdean kokaturikoa. 472 biztanle zituen 2016. urtean.

Mendexa
 Bizkaia, Euskal Herria
Karraspio hondartza Isuntzatik ikusia.
Mendexako bandera

Mendexako armarria

Administrazioa
EstatuaEspainia
ErkidegoaEuskal Autonomia Erkidegoa
LurraldeaBizkaia
EskualdeaLea-Artibai
Izen ofiziala Mendexa
AlkateaJesus Mari Anakabe (EAJ)
Posta kodea48289
INE kodea48063
Herritarramendexar
Kokapena
Koordenatuak43°20′45″N 2°29′09″W
Map
Azalera6,91 km²
Distantzia56 km Bilbora
Demografia
Biztanleria425 (2023)
0 (2022)
alt_left 218 (%51,3) (%51,8) 220 alt_right
Dentsitatea61,51 bizt/km²
Hazkundea
(2003-2013)[1]		% 26,44
Zahartze tasa[1]% 17,56
Ugalkortasun tasa[1]‰ 10,1
Ekonomia
Jarduera tasa[1]% 73,68 (2011)
Genero desoreka[1]% -6,03 (2011)
Langabezia erregistratua[1]% 5,41 (2013)
Euskara
Euskaldunak[1]% 88,89 (2010)
Kaleko erabilera [2]%  (2016)
Etxeko erabilera [3]% 73.48 (2016)
Datu gehigarriak
Webguneahttp://www.mendexa.net

Inguru naturala eta kokapena

Lea ibarreko herrietatik itsasoaren ondoan kokaturik dagoen bakarra da. Dena den, herriaren erdigunea itsasotik urrun dago, barrualdean, muino baten gainean. Bertan egon da beti Erdi Aroan eraiki zenetik. Mendexak guztira lau auzo dauzka, Iturreta, Leagi, Likona eta Zelaia. Herriak erdigunea du, Zelaia, baina baita hiru auzo udalerrian zehar sakabanaturik daudenak. Erliebe zaileko herria da eta aldapak ugariak dira.

Mendexak Kantauri itsasoarekin egiten du muga iparraldean, Lekeitiorekin ipar-mendebaldean (berez, Lea ibaiak banatzen ditu Lekeitio eta Mendexa), Ispasterrekin mendebaldean, Amorotorekin hego-mendebaldean, eta Berriatuarekin hegoaldean.

Erliebeari dagokionez, honako elementuak dira aipagarri:

Historia

Itsasertzeko labarrak direla eta, Mendexa barrualdean kokatzen da, itsas gaineko muinoaren babesean. Erdi Aroan, Alfonso El Casto erregearen garaietan, IX. mendean, Iurreta Likona eta Mendexako leinuak gaur egungo Mendexara heldu ziren. Goi Erdi Aroako agirietan Lekeitioko elizarena agertzen da Mendexa. 1637. urtean, berriz, Felipe IV.a erregeak Frantziaren eta Espainiaren arteko gerrarako gizonak behar zituela eta, Bizkaiko jaurerriak probintzia guzietatik bildu zituen gizonen artean bi mendexar joan ziren.

Herriak borroka egin behar izan zuen bere elizbarrutiaren jabe izateko, eta hori lortu zuen unetik muga politiko eta administratiboak jarri ahal izan zituen, Lekeitiotik banandu eta udalerria osatzeko. Gernikako batzar etxean 23. jesarlekua betetzen zuen.

Demografia

XX. mendearen lehen erdialdean biztanle kopurua 500 lagunen inguruan mantendu zen Mendexan, baina mende amaierarako 340 lagunen bueltan zegoen biztanleria. XXI. mendearen lehen hamarkadan Lekeitioren ondoan egoteak mesede egin zion Mendexari eta Lekeitioko etxebizitza gabeziak hainbat biztanle eraman zituen Mendexara.

2019an herriak 485 biztanle zituen. Horietatik %22,27k 65 urte edo gehiago zuen. Atzerrian jaiotako herritarren kopurua %742 zen.[4]

Mendexako biztanleria

Politika
Udaletxea

Mendexako alkatea Eusko Alderdi Jeltzaleako Jesus Mari Anakabe Txakartegi izan zen 2011tik 2019ra.[5] 2011 urteko hauteskundeetan sei botoren aldeaz irabazi zion EAjk Bildu koalizioari. 2015eko hauteskundeetan, berriz, alde handiagoa kendu zion EAJk.

Mendexako udalbatza

Alderdia

2015eko maiatzaren 24a

2011ko maiatzaren 22a

Zinegotziak Boto kopurua Zinegotziak Boto kopurua
Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ-PNV)
4 / 7
197 (% 60,43)
4 / 7
156 (% 50,98)
Euskal Herria Bildu (EH BILDU)*
3 / 7
129 (% 39,57)
3 / 7
150 (% 49,02)
* 2011n Bildu koalizioa aurkeztu zen.
Datuen iturria: Udal hauteskundeen emaitzak euskadi.eus webgunean

2019ko udal hauteskundeetan EAJk 157 boto lortu zituen, eta EH Bilduk 130.[6] Pedro Zenigaonaindia Badiola izendatu zuten alkate.[7]

Ekonomia

2017an lehen sektorea ekonomiaren %7,8a zen. Bigarren sektorea %14,5. Hirugarren sektorea %73,1. Eraikuntza %4,6.[4]

Kultura

Euskara

Mendexan[8] Lea-Artibaiko hizkera[9] gailentzen da, mendebaldeko euskalkiaren aldaera.

Euskaldunen kopurua %82koa zen 2016an.[4]

Jaiak eta ospakizunak

Mendexako San Pedro jaiak abuztu hasieran ospatzen dira. Horrez gain, otsailean Nazioarteko Organo Jaialdia antolatzen da.

Ondasun nabarmenak
Mendexako ontziola

San Pedro Apostoluaren eliza
Sakontzeko, irakurri: «San Pedro parrokia (Mendexa)»

Zelaia auzoan dagoen eliza hau 1545ean izendatu zuten eliza nagusi. XVI. mende eta XVIII. mendeetako gotiko eta barrokoak nahasten dituen eraikina da.[11] Eraikinaren aurrealdean atari bat dago, elizan sartzeko arku zorrotz batekin.

Elizaren barrualdea nabe bakarrekoa da, gurutzedun gangarekin, eta bertan Andra Mariren irudia ageri da. Irudia XIII. mendeko eskultura erromanikoa da.

Bestelakoak

Argazki galeria
  • Mendexako Karraspio hondartza, eta atzean Lekeitio
    Mendexako Karraspio hondartza, eta atzean Lekeitio
  • San Pedro elizaren ataria
    San Pedro elizaren ataria

Erreferentziak
  1. Euskal Herriari Begira. Udalbiltza.
  2. «Kaleko erabilera herrialdez herrialde» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  3. «Etxeko erabilera» Euskararen erabilera (Wikipedia).
  4. «Web Eustat. Mendexako datu estatistikoak» eu.eustat.eus (Noiz kontsultatua: 2020-03-20).
  5. «Pedro Zenigaonaindia Badiola da Mendexako EAJ-ren alkategaia - Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza» Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza 2019-01-10 (Noiz kontsultatua: 2020-03-20).
  6. www.euskadi.eus (Noiz kontsultatua: 2020-03-20).
  7. «Mendexako Udala - Udala» www.mendexa.net (Noiz kontsultatua: 2020-03-20).
  8. «Mendexa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-11-12).
  9. «Lea-Artibaikoa - Ahotsak.eus» ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-11-12).
  10. «Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea» www.ahotsak.eus (Noiz kontsultatua: 2018-11-12).
  11. Mendexako Udala. San Pedro Parrokia. .

Kanpo estekak
Euskarazko Wikipedian bada atari bat, gai hau duena:
Euskal Wikiatlasa
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.