Mastaba
Mastaba («bankua» esan nahi duen arabierazko hitza) Antzinako Egiptoko eraikin bat da, hilobi bezala erabilia, oinarri bezala laukiluze bat duena eta forma enborpiramidala. Aberatsenek, Shepseskaf faraoiak eraiki zuenak bezala, hogei metroko garaiera izatera iritsi ziren.
Antzinako egiptoarrek nola deitzen zituzten jakiterik ez dagoenez, arabiarrek mastaba deitu zituzten, tokiko bankuen antza baitzuten, lehen esploratzaile europarrek hartu zuten hitza. Antzinekoenak, lehenengo dinastiatakoak dira.
Kokapena
Bere kokapena oso garrantzitsua zen: hilobi hauek Niloren uholdeak heltzen ziren tokitik kanpo egon behar zuten, eta mendebaldean, basamortuan, sartaldean, bertan hasten baitzuen hildakoak beste mundurako bere bidaia, euren sinesmenen arabera, behe mundurako edo Duaterako sarrera, sartaldean baitzegoen, eta, hildakoen izpirituei, "sartaldeko" deitzen zieten.
Deskribapena
.jpg.webp)
Mastabak, adobeekin (buztinezko adreiluekin) eraikiak izan ziren, eta, beranduago, harriekin, egiptoar aberatsenen artean orokortuz III. dinastian zehar, Imhotepek, harrian, Saqqarako hilobi konplexua Djoser edo Zoser faraoiarentzat eraiki ondoren.
Lehen hilobiak
Antzinakoenak, zulatutako hilobiak ziren, adobe harresiz hainbat gelatan banatutakoak. Erdiko gela, hildakoarentzat zen, eta, gainontzekoetan, hil hatuak eta beste bizitzarako janariak. Batzuetan, kanpoaldean hilobiak daude, sakrifikatutako esklaboen gorpuekin euren jauna beste munduan zerbitzatzeko. Behin gorpua bere tokian jarri ondoren, sarrera itsutzen zen. Hilobi hauen estaltzeko modua ez da ezagutzen, beharbada, altuera gutxiko zurezko eta adobezko egitura bat izango zen.
Mastaba
Eraikin honek bi maila zituen: lurrazpikoa, hilobi ganberarekin, hona, putzu bertikal luzeen bidez heltzen zena, momia utzi ondoren itsutzen zena. Gorengo mailan, kapera, hildakoaren kapera imitatzen zuena. Hona, senideak pasa zitezkeen ofrendak uzteko, ate faltsu bat edo askorekin, erliebeekin apainduta, sortaldean kokatuak, izpirituari, hildakoaren bikoitzari, eraikinera sartu edo bertatik irtetzeko bidea adierazten ziona. Aberatsenek, oso modu aberatsean apaindutako hainbat gela zituzten, baita serdaba ere.
Denboraren igaroaz, eraikin hau geroz eta konplexuago egiten hasi zen eta gela gehiago, eskailerak, lapurrentzako tranpak etab... gehitu ziren, batzuk, berrogeitamar metroko luzera eta sei edo zazpiko altuera neurtzeraino iritsiz. Monumentalenak, noblezia, klase agintari eta gizarte posizio altuko pertsonentzako hilobi gisa balio izan zuten, baita faraoi batzuentzako ere.
Mastaba saitarrak
Egiptoko Aro Berantiarrean, saitar garaitik aurrera, mastabek euren jatorrizko forma galdu zuten, lur gainean altxatutako adobezko eraikin xaloak izanez, eta lurrazpiko ganbera kendu zuten. Garai honetan, mastabek, batzuetan, familiako panteoi bat izaten zuten, hilobiak bata bestearen gainean jarriz, kanpoko eskailera bat zutelarik gorenen zeudenetara iristeko. Jartze mota bitxi hau oso ohikoa izan zen Behe Egipton, gorpuak, uholdeen hezetasunetik babesteko.
Milaka mastaba dago Egipton, horietako asko, margo mural ederrekin apaindutako barne kaperekin. Piramideetako Testuak ez bezala, hauek beste munduko bizitzako formulak bakarrik zituzten, margolan hauek eguneroko bizitzako informazio iturri bikainak dira.
Egiptoar piramideak, ziur aski, mastaben eboluzio bezala garatu ziren, adituen arabera, antzinakoena, Sakkarako Piramide Mailakatua, jatorrian, mastaba bat izan zen, geroago zabaldu zena.
