Marxismo

Ilustrazioa XVII. eta XVIII. mendeetan zehar Mendebaldean garatutako aldaketa ideologiko sakona izan zen, arrazionalismoa eta indibidualismoa sustatu zituena, tradizioaren eta erlijioaren nagusitasunaren aurka. Marx eta Engelsek idatzitako Familia Santua lanean aitortu zuten Ilustrazioaren eragina euren ideietan, pertsona guztiak berez berdinak direla eta pertsonen bizimodua hobetzeko gizarte bidezkoa eratu behar dela baieztatzean. Ilustrazioaren ildotik, sozialismo utopikoaren korrontea garatu zen: pentsalari batzuek, hala nola Henri Saint-Simongoa, Charles Fourier eta Robert Owen, gizarte sozialista eta komunistak irudikatu eta planifikatu zituzten, baina garaiko gizartetik gizarte ideal horietara nola heldu zitekeen hausnartu gabe.[10]

Ingalaterran XVIII. mendean abiarazi eta Europa kontinentalera zabaldutako Iraultza Industrialak gizarte-klase berri bat eratu zuen: proletalgoa, industria-lantegi handietan soldata baten trukean lan egiten zuten langileak, gizon, emakumeak eta haurrak. Nekazari-ohiak eta artisau txikiak ziren, nekazaritzaren eta makina berrien garapen azkarrak lanik gabe utzi zituenak. Lan-kondizio gogorrak zituzten lantegien ondoan eratutako auzoetan, eta euren eskubideak defendatzeko langileen mugimendua eratzen hasi ziren.[11][ohar 1][12] Marxek aldaketa hauek gertutik ikusi, langileekin bat egin eta bere teoria eratzen hasi zen: langileak ekoizpen-bideen jabe ez zirenez, kapitalistak euren lanaren zati bat bereganatzen zuen, gainbalio deitu zuena. Langileen lana salgai bilakatzen zen, gainera, harreman haietan; etengabe hazten zen langileen ugaritasunak soldaten beherakada ekartzen zuen eta horrek langileen kondizio txarrak areagotzen zituen. Ekoizpen-indar eta harreman horiek ekoizpen-modu kapitalista eratzen dute. Beste alde batetik, industria-lantegietan lanaren zatiketa gero eta handiagoa zen, produktibitatea gehitzeko helburuarekin. Kapitalistak langilearen lanaren zati bereganatu eta lanaren zatiketaz ataza errepikakorrak egitera behartzen zuen egoera hori deskribatzeko alienazio kontzeptua garatu zuen Marxek.

Hegel.

Marxek Hegelen metodo dialektikoa bereganatu zuen, baina Hegelen idealismoa biziki ukatuz eta horren ordez materialismo dialektikoa ezarriz. Historiari dagokionez, esaterako, Hegelek ideologia politikoa, estatuan gauzatua, funtsa eta gizarteko harremanak haren isla diren bitartean, Marxek eta Engelsek arlo ekonomikoari (arlo materialari, hain zuzen) eman zioten lehentasuna, egitura politikoak ere berezko izakitasuna bazuen ere haien iritziz.[13] Marx eta Engels hegeldar gazteen taldean kokatu izan dira eta talde horretako kide izan zen Ludwig Feuerbachek idealismoaren aurka azaldu zuen jarrerarekin bat egin zuten, baina hark gizakiari buruz aldeztutako materialismo naturalista ere arbuiatu zuten, gizakia gizakiaren emantzipaziorako eraketa politiko berri batetik askatuko dela baieztatuz eta ez gizakia zanpatzen duten erakundeak, erlijioa eta estatua kasu, soilik ezabatuz edo aldatuz.[14][15]

Sobietar Batasunean, filosofia marxista iraultza errusiarraren eraikuntza prozesuan aurkitzen dugu eta baita ere ondoren estatu sobietarra sortzean tsarismoari aurre egitean. Gainera, Leninek ez zuen soilik filosofia marxista alderdi politikoan soilik erabili baita ere filosofikoki, materialismoaren oinarriak ezarriz, sozialismoaren garapenean.

Honela gizartearen garapeneko alderdi garrantzitsuenetan filosofia marxista txertatzen da, alderdi sozialean, ekonomikoan, zientifikoan, filosofikoan, kulturala etab.

Stalin hil eta bere ondorengoekin filosofia marxistaren planteamendu berria sortzen dira beti ere Leninen oinarriak garrantzia handia dutelarik. Alderdi komunistak asko eragingo du aldaketa hauetan, sozialismotik komunismorako bidea hartu nahi dutelarik, honela aurretiaz aurkitzen ziren arazoak konpontzeko eta langile klasearen garapena aurrera eramateko alderdi guztietan.

Filosofia marxistaren garapena eta ikaskuntza 1960tik aurrera eta Sobietar Batasunaren amaierara arte, gehienbat materialismoarekin lotu zen eta Marxen Kapitala Liburuarekin lotu zen. Logika, estetika, zientzia, hizkuntza eta morala errealitatean ez ziren zehaztuko Sobietar Batasunak zituen barne eta kanpo gatazken ondorioz. Hala ere aztertzen jarraitu zen Errusian marxismoa nola hobetu garatzen joateko.

Hainbat autore aurki ditzakegu honetan sakondu zutenak: Nikolái Bujarin, V.N. Sarabianov, F.V. Konstantinov, I.V Kuznetsov, S.A Ianoskaia adibidez.

Materialismo dialektikoa marxismoaren metodo filosofikoa da. Marxek ez zuen termino hori aipatu bere lanetan eta Engelsek idatzitako Anti-Dühring lanean azaltzen da zehatz-mehatz. Geroztik, alderdi sozialista eta komunisten doktrina filosofikoa izan zen, Sobiet Batasunaren filosofia ofiziala bilakatu arte.[16] Materialismo dialektikoa idealismoarekin eta pentsamendu metafisikoarekin kontrajartzen da: horien arabera objektuak «ikergai isolatuak» diren bitartean, «positiboa eta negatiboa» ukatuz eta «kausa eta efektua» kontrajarriz, dialektika objektuak euren harreman eta mugimenduetan, euren jatorri eta akaberan, ikertzen ditu, izadia izanik abiapuntua eta froga-harria, ikuspuntu materialista batetik.

Materialismo historikoa historiaren filosofia marxista da. Horren arabera, gertaeren bilduma soila izateaz haraindi, historia gizakiak munduarekiko duen harremanaren isla da, dialektikaz etengabeko aldaketan dagoena. Gizakiak mundua lanaren bitartez aldatzen duenez, historiaren eragileak teknologia, ekoizpen-indarrak eta ekoizpen-harremanak dira, historian zehar, hurrenik hurren, asiar ekoizpen-modua, esklabotza, ekoizpen-modu feudala eta ekoizpen-modu kapitalista ekarri dituztenak. Aldaketa dakarren aldagaia klaseen arteko aurkakotasuna da, klase-borroka alegia. Kapitalismoaren kasuan, langileriaren eta kapitalisten arteko klase-borroka izango da kapitalismoa gainditu eta sozialismoa ekarri duena.