Maria Goiri

Haren arbasoak euskal herritarrak ziren, baina Madrilen hazi eta hezi ziren, baina bere lehen bost urteetan Algortan bizi izan zen. Amalia Goiri jostunaren alaba zen. Bere amona Juana Vicenta Goyri eta Barrenechea zen, Deustun jaioa. Ama kultura handikoa, nortasun sendokoa eta librepentsalaria izanik, garaiko ohituren eta mugen gainetik hezi zuen Maria Goiri bere alaba. Alaba txikitan gimnasioan apuntatu zuen eta hamabi urte zituela Merkataritza Eskolan. Hamasei urterekin Filosofia eta Letretako lizentziaturan entzule bezala ikasten hasi zen, matrikulatu gabe. 1891–1892 ikasturtean Sustapen Ministerioak emakume batentzako matrikula irekitzeko baimena eman zuen, baldin eta klasetik kanpo pasilloetan gelditzen ez bazen, katedratikoarekin batera gelan sartzen bazen eta ikaskideen alboan eseri beharrean irakaslearen ondoan esertzen bazen. 1896an Filosofia eta Letretako lizentzia lortu zuen eta 1909an doktoregoa. Concepción Arenal eta Emilia Pardo Bazan irakasleek egindako urratsei jarraitu zien.

Marcelino Menéndez Pelayok Goi Mailako Ateneo Ikasketa Eskolan eskainitako hitzaldi batean Ramón Menéndez Pidal ezagutu zuen eta 1900ean berarekin ezkondu zen. Eztei bidaian Cid Campeadorren ibilbideko herrietatik ibili ziren ahoz kontatzen ziren erromantzeak jasoz. Espainiako Gerra Zibilaren aurretik, Institución Libre de Enseñanza erakundean lan egin zuen, irakasle.

Guda Zibilaren hasieran Maria Goiri eta Ramón Menéndez Pidal senar-emazteak Segovia inguruko landetxean familiarekin zeuden. Errepublikaren kontra altxatu ziren militarrek zonaldea hartu zuten. 1937an Burgosen zegoen Francoren alderdiko Defentsa Nazionalerako Juntak Maria Goiri eta Ramón Menéndez Pidal senar-emazteak guda aurretik zituen ekintzei eta ideologiari buruzko txostena eskatu zuen. Hurbiletik familia horren, familiaren adiskidetasunen jarraipena egiteko edota baita eskutitzak irakurtzeko ere eskatu zuen. Txostenak Maria iraultzaile gisa deskribatzen zuen. Guda amaitzean liberaltzat jotzen ziren ideiak zituzten ikasketa zentro guztiak debekatu zirenez, Mariak irakaskuntza utzi eta ikerketari egin zion. Ahoz jasotako erromantzeak bildu zituen Erromantze bildumak liburuan, El conde Lucanor liburua eta Lope de Vegaren idazlanak ikertu zituen. Besteak beste, De Lope de Vega y del Romancero eta Romancero tradicional de las lenguas hispánicas liburuak idatzi zituen.

• «Romance de la muerte del Príncipe D. Juan», The Bulletin Hispanique, IV liburukia (1902).
• «Romances que deben buscarse en la tradición oral», Revista de Archivos, Bibliotecas y Museos aldizkiarian (1907).
• Varios artículos sobre El Conde Lucanor, Revue Hispanique (1899).
• Romania (1900).
• «La difunta pleiteada en la literatura española: estudio de literatura comparada», Revista de Archivos aldizkiarian(1909).
• La difunta pleiteada, Madril: T. Fortanet, 1909. Saiakera.
• Fábulas y cuentos en verso, Madril: Sucesores de Hernando, 1933. Ipuinak.
• Don Juan Manuel y los cuentos medievales, Madril: Instituto Escuela, 1936. Saiakera.
• De Lope de Vega y del Romancero, Zaragoza: Librería General, 1953. Saiakera.
• Romancero tradicional de las lenguas hispánicas, Madril: Gredos, 1957.
• Crónicas de feminismo.

Euskal Herriko Unibertsitatea sortu eta gutxira, Jesús Antonio Cid eta Jon Juaristi irakasleek "Maria Goiri" mintegia sortu zuten haren omenez, orduko hainbat ikaslerekin batera, euskal baladak jaso eta aztertzeko. Lan honen fruitua da, besteak beste, Aplicación del modelo romancero de análisis a la balada vasca: Bereterretxen khantoria artikulua [1].

Euskal Herriko Unibertsitatearen Leioako kanpusean, eraikin batek, Bioteknologiako Zentruak, Maria Goiriren izena darama[2]. Eraikina 2016an inauguratu zen[3].